The benefits of organic farming to spontaneous vascular flora biodiversity, West Pomerania, Poland

• Autorzy: Borysiak J.

Warianty tytułu

PL

Znaczenie ekstensywnego, rolniczego użytkowania krajobrazu w kształtowaniu bioróżnorodności spontanicznej flory naczyniowej Pomorza Zachodniego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Research was carried out on the importance of organic farming practices for maintaining agricultural landscape complexity with consequent benefits for spontaneous vascular flora biodiversity. An agricultural landscape unit (75 ha) composed of extensively used arable lands and grasslands and small remnant natural habitats, occurring among fields or in field verges in the West Pomerania region, Poland, was investigated. Spontaneous vascular flora of extensively farmed landscape was mapped using the topographic method. The examined flora was analyzed in terms of plant species richness and diversity. The following attributes of flora were considered: taxonomic and syntaxonomic diversity, and the share of geographical and geographical–historical elements, Raunkiaer’s life forms, archaeophytes, kenophytes, plants with conservation status and threatened in the Polish regions or countries of the European Union, and ancient woodland plant species indicators. Spontaneous vascular flora included 338 species / 75 ha and represented rich taxonomic diversity: 213 genera, 71 families and 48 orders. The phytocoenoses included 52 plant associations from 17 classes, 23 orders, and 32 alliances of the phytosociological system, including 6 segetal synanthropic communities.

PL

Badania wskazują na rolę ekstensywnych praktyk rolniczych w kształtowaniu różnorodności spontanicznej flory naczyniowej Pomorza Zachodniego. Do praktyk tych należą: nawożenie organiczne, brak stosowania herbicydów i pestycydów, wysiewanie własnego ziarna nie oczyszczonego w chwastów, dywersyfikacja upraw, a także pozostawienie w obrębie pól uprawnych licznych naturalnych struktur krajobrazowych. Modelową jednostką wybraną do badań był młodoglacjalny krajobraz rolniczy o areale 75 ha, skaładajacy się z gruntów ornych, trwałych użytków zielonych, sadu w darni, a także oczkek wodnych, miedz śródpolnych, rowów melioracyjnych, dróg gruntowych. Skartowana została spontaniczna flora naczyniowa tego krajobrazu. Przeanalizowano gatunkowy skład flory, zróżnicowanie taksonomiczne, syntaksonomiczną rangę roślin, udział elementu geograficznego i historyczno-geograficznego (w tym archeofitów i kenofitów), formę życiową Raunkiaer’a, a także udział roślin objętych ochroną gatunkową, zagrożonych w regionie i krajach Unii Europejskiej, zagrożonych dzikich krewniaków roślin uprawnych oraz wskaźnikowych starych lasów. Spontaniczną florę naczyniową tworzyło 338 gatunków, zróżnicowanych taksonomicznie (213 rodzajów, 71 rodzin i 48 rzędów). Gatunki te wchodziły w skład 52 zespołów roślinnych z 17 klas, 23 rzędów i 32 związków systemu fitosocjologicznego. We florze dominowały spontaneofity (83%). Tworzyły bogato zróżnicowane spectrum elementów geograficznych. Stwierdzono bogactwo archeofitów (11%), występujących głównie w cenoflorach sześciu zanotowanych zespołów segetalnych. Udział kenofitów był niewielki, a ich występowanie prawdopodobnie było ograniczone wyjątkowo dużym zachwaszczeniem gruntów ornych, konkurencją archeofitów i spontaneofitów. Flora reprezentowała aż 9 form życiowych Raunkiaer’a. Udział terofitów był wyższy (28%) niż podawany dla flory Polski (20%). Florę naczyniową cechowało bogato zróżnicowane spectrum syntaksonomiczne; gatunki należały do taksonów charakterystycznych z 23 klas systemu fitosocjologicznego. Jednostką krajobrazową cechowała duża przyrodnicza wartość spontanicznej flory naczyniowej.

Słowa kluczowe

EN

organic farming; agroecology; biodiversity; vascular flora; spontaneous plant; species list; West Pomeranian region; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrobotanica
• Rocznik: 2015
• Tom: 68
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.217-232,fig.,ref.

Twórcy

autor

Borysiak J.

• Department of Integrated Geography, Adam Mickiewicz University in Poznan, Dziegielowa 27, 61-680 Poznan, Poland

Bibliografia

• Łowicki D, Mizgajski A. Typology of physical-geographical regions in Poland in line with land-cover structure and its changes in the years 1990-2006. Geogr Pol. 2013;86:255-266. http://dx.doi.org/10.7163/ GPol.2013.22
• Kostrzewski A, Zwoliński Z, Andrzejewski L, Florek W, Mazurek M, Niewiarowski W, et al. Współczesna ewolucja rzeźby młodoglacjalnej Niżu Polskiego. In: Starkel L, Kotarba A, Kostrzewski A, Krzemień K, editors. Współczesne przemiany rzeźby Polski. Kraków: IGiGP UJ; 2008. p. 271-325.
• Piech J. Identyfikacja regionalnej specyfiki struktury obszarowej indywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce. Zesz Nauk Akad Rol im H Kołłątaja Krak. 2001;20:107-116.
• Babczyńska-Sendek B, Błońska A, Hejdysz J. Characteristic of the flora of fallow lands on rendzina soils on the Twardowice Plateau (Silesian Upland). Acta Agrobot. 2012;65(4):75-90. http://dx.doi. org/10.5586/aa.2012.024
• Borysiak J, Mazurek M, Zwoliński Z. Concept of sustainable management involves landscape geodiversity of hydrogeomorphological units: the Dębnica River, Poland. In: The 8th IAG/AIG International conference on geomorphology and sustainability; 2013 Aug 27-31; Paris, France. Paris: International Association of Geomorphologists; 2013.
• Borysiak J, Mazurek M, Zwoliński Z. Land cover and ecosystem services changes in agricultural landscapes of the Dębnica River catchment (West Pomerania, Poland). Ekonomia i Środowisko. 2014;4(51):205-214.
• Robinson RA, Sutherland WJ. Post-war changes in arable farming and biodiversity in Great Britain. J Appl Ecol. 2002;39:157-176. http:// dx.doi.org/10.1046/j.1365-2664.2002.00695.x
• Dembek W. Problemy ochrony polskiej przyrody w kontekście wspólnej polityki rolnej. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie. 2012;12(4):109-121.
• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi [Internet]. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-2020. 2014 [cited 2015 Jan 10]; Available from: http://www.minrol.gov.pl/pol/ Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-2014-2020
• European Commission, Directorate-General for the Environment. Mapping and assessment of ecosystems and their services. Luxembourg: Publications office of the European Union; 2013. http://dx.doi. org/10.2779/12398
• Council of Europe [Internet]. European Landscape Convention. 2000 [cited 2015 Jan 10]; Available from: http://conventions.coe.int/Treaty/ en/Treaties/Html/176.htm
• Richling A, Solon J. Ekologia krajobrazu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2011.
• European Commission [Internet]. EU Biodiversity Strategy to 2020. 2011 [cited 2015 Jan 10]; Available from: http://ec.europa.eu/environ-ment/nature/biodiversity/comm2006/2020.htm
• Clough Y, Kruess A, Tscharntke T. Local and landscape factors in differently managed arable fields affect the insect herbivore community of a non-crop plant species. J Appl Ecol. 2007;44:22-28. http://dx.doi. org/10.1111/j.1365-2664.2006.01239.x
• Kondracki J. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 1998.
• Karczewski A. Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie (Pomorze Środkowe). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; 1989.
• Woś A. Zarys stosunków klimatycznych w rejonie górnego odcinka zlewni Parsęty. In: Kostrzewski A, editor. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja Bazowa Storkowo. Warszawa: Biblioteka Monitoringu Środowiska; 1994. p. 79-96.
• Popielski W. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, Barwice (N-33-81-D). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny; 2001.Popielski W. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusz160Szczecinek (N-33-82-C). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny; 2004.
• Popielski W. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Barwice (159). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny; 2005.
• Mocek A. Pokrywa glebowa zlewni górnej Parsęty. In: Kostrzewski A, editor. Geoekosystem obszarów nizinnych. Wrocław: Ossolineum; 1993. p. 137-146.
• Dynowska I. Typy reżimów rzecznych w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 1971. (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geograficzne; vol 28).
• Faliński JB. Kartografia geobotaniczna. Część 1. Zagadnienia ogólne. Kartografia florystyczna i fitogeograficzna. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera; 1990.
• Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. 3rd ed. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2011.
• Herbich J, editor. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 1-5. Warszawa: Ministerstwo Środowiska; 2004 [cited 2015 Jan 10]; Available from: http://na-tura2000.gdos.gov.pl/strona/nowy-element-3
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000. Dz. U. z 2012 r., poz. 1041.
• Mirek Z, Piękoś-Mirkowa H, Zając A, Zając M, editors. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 2002. (Biodiversity of Poland; vol 1).
• Zając A, Zając M. Elementy geograficzne rodzimej flory Polski. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej UJ; 2009.
• Jackowiak B. Antropogeniczne przemiany flory roślin naczyniowych Poznania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; 1990. (Biologia; vol 42)
• Zając A. Pochodzenie archeofitów występujących w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 1979. (Rozprawy Habilitacyjne; vol 29).
• Zając A, Zając M, Tokarska-Guzik B. Kenophytes in the flora of Poland: list, status and origin. Phytocoenosis. 1998;10(9):107-116.
• Tokarska-Guzik B. The establishment and spread of alien plant species (kenophytes) in the flora of Poland. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ślaskiego; 2005. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; vol 2372).
• Brzeg A, Wojterska M. Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. In: Wojterska M, editor. Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe; 2001. p. 39-110.
• Zarzycki K, Trzcińska-Tacik H, Różański W, Szeląg Z, Wołek J, Ko-rzeniak U. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 2002.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz. U. z 2014 r., poz. 1409.
• Żukowski W, Jackowiak B. Lista roślin naczyniowych ginących i zagrożonych na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce. In: Żukowski W, Jackowiak B, editors. Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Poznań: Zakład Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; 1995. p. 7-96. (Prace Zakładu Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; vol 3).
• Jackowiak B, Celka Z, Chmiel J, Latowski K, Żukowski W. Red list of vascular flora of Wielkopolska (Poland). Biodiv Res Conserv. 2007;5-8:95-127.
• Bilz M, Kell SP, Maxted N, Lansdown RV. European red list of vascular plants. Luxembourg: Publications Office of the Europaean Union; 2011. http://dx.doi.org/10.2779/8515
• Hermy M, Honnay O, Firbank L, Grashof-Bokdam C, Lawesson JE. An ecological comparison between ancient and other forest plant species in Europe, and the implications for forest conservation. Biol Conserv. 1999;91:9-22. http://dx.doi.org/10.1016/S0006-3207(99)00045-2
• Dzwonko Z, Loster S. Wskaźnikowe gatunki roślin starych lasów i ich znaczenie dla ochrony przyrody i kartografii roślinności. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk; 2001. (Prace Geograficzne; vol 178).
• Wojterska M. Struktura krajobrazów roślinnych Pojezierza Międzychodzko-Sierakowskiego. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe; 2003.
• Chmiel J. Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX. Poznań: Zakład Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; 1993. (Prace Zakładu Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; vol 1).
• Żukowski W, Latowski K, Jackowiak B, Chmiel J. Rośliny naczyniowe Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poznań: Zakład Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; 1995. (Prace Zakładu Taksonomii Roślin Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; vol 4).
• Czarnecka B. Strategie adaptacyjne roślin a skład gatunkowy fitocenoz. Wiad Bot. 1997;41(3-4):33-42.
• Jackowiak B. Flora roślin naczyniowych Wielkopolski w zarysie. In: Wojterska M, editor. Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe; 2001. p. 25-38.
• Tuck SL, Winqvist C, Mota F, Ahnström J, Turnbull LA, Bengtsson J. Land-use intensity and the effects of organic farming on biodiversity: a hierarchical meta-analysis. J Appl Ecol. 2014;51:746-755. http:// dx.doi.org/10.1111/1365-2664.12219
• Szpikowski J. Wpływ denudacji antropogenicznej na zmiany pokrywy glebowej i morfologię stoków na obszarze młodoglacjalnym (zlewnia Perznicy, dorzecze Parsęty). In: Kostrzewski A, Kolander R, editors. Funkcjonowanie geoekosystemów Polski w warunkach zmian klimatu i różnokierunkowej antropopresji. Warszawa: Biblioteka Monitoringu Środowiska; 2005. p. 183-194.
• Balcerkiewicz S, Pawlak G. Rola gatunków obcych w zbiorowiskach segetalnych Polski. Fragm Agron. 2010;27(2):19-30.
• Balcerkiewicz S, Pawlak G. Spontaneofity w zbiorowiskach segetalnych Polski. Fragm Agron. 2010;27(3):7-19.
• Dąbkowska T, Sygulska P. Variations in weed flora and the degree of its transformation in ecological and extensive conventional cereal crops in selected habitats of the Beskid Wyspowy Mountains. Acta Agrobot. 2013;66(2):123-136. http://dx.doi.org/10.5586/aa.2013.029
• Tokarska-Guzik B, Dajdok Z, Zając M, Urbisz A, Danielewicz W. Identyfikacja i kategoryzacja roślin obcego pochodzenia jako podstawa działań praktycznych. Acta Bot Siles. 2011;6:23-53.
• Zając A, Zając M, editors. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ; 2001.
• Faliński JB. Synantropizacja szaty roślinnej - próba określenia istoty procesu i głównych kierunków badań. Phytocoenosis. 1972;1(3):157-170.
• Faliński JB. Zbiorowiska autogeniczne i antropogeniczne. Próba określenia i klasyfikacji. Dyskusje fitosocjologiczne (4). Ekol Pol. 1969;15(2):173-182.
• Forman RTT. Some general principles of landscape and regional ecology. Landsc Ecol. 1995;10(3):133-142. http://dx.doi.org/10.1007/ BF00133027
• Solon J. Ocena różnorodności krajobrazu na podstawie analizy struktury przestrzennej roślinności. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk; 2002. (Prace Geograficzne; vol 185).
• Adamowski W, Bomanowska A. Forest return on an abandoned field secondary succession under monitored conditions. Acta Univ Lodz Folia Biol Oecol. 2010;7:49-73.
• Balcerkiewicz S, Pawlak G. Antropofity na tle dynamiki roślinności - studium na podstawie długoterminowego eksperymentu na powierzchni stałej. Acta Bot Siles. 2011;6:63-80.
• Hedlund K, Santa Regina J, van der Putten WH, Lepš J, Diaz T, Korthals GW, et al. Plant species diversity, plant biomass and responses of the soil community on abandoned land across Europe: idiosyncracy or above-belowground time lags. Oikos. 2003;10:45-58. http://dx.doi. org/10.1034/j.1600-0706.2003.12511.x
• Gibson RH, Pearce S, Morris RJ, Symondson WOO, Memmott J. Plant diversity and land use under organic and conventional agriculture: a whole-farm approach. J Appl Ecol. 2007;44:792-803. http://dx.doi. org/10.1111/j.1365-2664.2007.01292.x
• Kittel P. Uwarunkowania środowiskowe lokalizacji osadnictwa pradziejowego na Pojezierzu Kaszubskim i w północnej części Borów Tucholskich. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; 2005. (Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; vol 4).
• Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie [Internet]. Zazielenienie - nowy element płatności bezpośrednich. 2014 [cited 2015 Oct 4]; Available from: http://www.cdr.gov.pl/aktualnoci/cdr-informuje/1524-zazielenienie-nowy-element-platnosci-bezposrednich

Identyfikatory

DOI

10.5586/aa.2015.024