Priscagaminae, a new subfamily of the Agamidae (Sauria) from the Late Cretaceous of the Gobi Desert

• Autorzy: Borsuk-Bialynicka M. , Moody S. M.

Warianty tytułu

PL

Priscagaminae, nowa podrodzina Agamidów (Sauria) z kredy górnej pustyni Gobi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Several new and well preserved lizard skulls from the Late Cretaceous of the Gobi Desert of Mongolia, referred to as Mlmeosaurus crassus Gilmore, 1943 in the literature, are assigned to two new genera and species, Priscagama gobiensis and Pleurodontagama aenigmatodes. They, together with Mimeosaurus crassus, comprise a newly described subfamily Priscagaminae of the family Agamidae. Assignement of Mimeosaurus to this subfamily is tentative since the new specimens of M. crassus are fragmentary. Comparative analysis of skull characters in different iguanian families and those of the lizards here described suggests existence of a monophyletic taxon including agamids, Uromastix-Leiolepis group and Priscagama group but not chamaelonids. Familial status and the name Agamidae are retained for this taxon. Agamids, uromasticids and priscagamids are consequently given subfamilial status until new evidence comes.

PL

Materiał opisany w niniejszej pracy, zebrany przez Polsko-Mongolską Ekspedycję paleontologiczną na pustynię Gobi w latach 1963—71, obejmuje siedem czaszek, w tym kilka prawie kompletnych okazów z żuchwami, oraz kilka fragmentów czaszek i żuchw. Materiał ten był cytowany w literaturze pod nazwą Mimeosaurus crassus Gilmore 1943 (Moody 1980, Estes 1983). Jednak niniejsze opracowanie wykazało, że tylko dwa uzębione fragmenty szczęk, górnej i dolnej, można zaliczyć do Mimeosaurus. Pozostały materiał reprezentuje dwa nowe rodzaje i gatunki, Priscagama gobiensis i Pleurodontagama aenigmatodes, należące do nowej podrodziny jaszczurek agamidowych, Priscagaminae. Mimeosaurus crassus został zaliczony do tej samej podrodziny na podstawie niezredukowanego spleniale a więc cechy plezjomorficznej. Zaliczenie to, aczkolwiek nie całkiem pewne, jest jednak znacznie prawdopodobniejsze niż zaliczenie go do Chamaeleonidae przez Gilmore’a (1943), oparte na obecności uzębienia akrodontowego i guzowatego urzeźbienia powierzchni kości, które nie są cechami właściwymi wyłącznie kameleonom. Opisany tu materiał pochodzi z dwóch stanowisk należących do dwóch różnych formacji górnej kredy. Bajn Dzak należy do formacji Dżadochta (? d. santon lub g. koniak), a Chermin Caw do formacji stanowiącej biostratygraficzny odpowiednik późnosantońskiej formacji Barun Gojot (Karczewska i Ziembińska-Tworzydło 1983). Formacje te były uważane za młodsze przez wcześniejszych autorów (Gradziński et al. 1977). Nowa podrodzina Priscagaminae jest zdefiniowana przez zespół cech plezjomorficznych wyróżniający je zdecydowanie od reszty agamidów. W skład tego zespołu wchodzi: bardzo długie spleniale, w obrębie którego znajduje się tylny foramen mylohyoideum, znaczna zmienność sposobu osadzenia zębów, który waha się od subpleurodontowego do typowo akrodontowego; obecność uzębienia skrzydłowego; kość szczękowa nie sięgająca poziomu szwu czołowo-ciemieniowego; koronoid mający wargowy wyrostek nakładający się na kość zębową; brak foramen epioticum; brak ograniczenia dołu żuchwowego przez przyśrodkową, pionową ściankę kostną. Następujące cechy łączące priskagamy ze znanymi dotąd przedstawicielami agamidów uznane zostały za synapomorficzne dla rodziny Agamidae: (1) Uzębienie akrodontowe określone przez sposób osadzenia i wymiany zębów oraz ich charakterystyczne zróżnicowanie wzdłuż szeregu zębów (przednie zęby pleurodontowe często ulegają przerostowi, całkowicie zlana seria zębów młodocianych i dorastające do nich od tyłu zęby większe o zmiennym stopniu zrostu ze szczękami i z sobą nawzajem, malejącym ku tyłowi szczęki); (2) Przesunięcie szczęki wraz z uzębieniem pod oczodół, w kierunku szwu czołowo-ciemieniowego lub poza poziom tego szwu; (3) Połączenie wyrostków przedszczękowych w linii środkowej, między kośćmi przedszczękowymi a lemieszami; (4) Zaklęśnięcie ściany puszki mózgowej między kanałami półkolistymi w ten sposób, że prooticum tworzy szeroką półkę w płaszczyźnie poziomego kanału półkolistego i niewielki wyrostek skrzydłowy. Zagłębienie to wydaje się predysponować ścianę puszki mózgowej do perforacji (for. epioticum), która jest cechą bardzo powszechną u agamidów. Grupa Uromastix-Leiolepis wyodrębniona przez Moodiego (1980) w osobną rodzinę Uromasticidae dzieli z priskagamami i agamami wszystkie cztery wyżej wymienione synapomorfie, a ponadto dzieli z agamidami kilka cech pochodnych, których brak priskagamom. Są to: zredukowane spleniale, brak wargowego wyrostka koronoidu i ograniczenie dołu żuchwowego przez pionową blaszkę. Podtrzymanie rodzinowej rangi grupy Uromastix-Leiolepis pociągnęłoby za sobą konieczność nadania takiej samej rangi priskagamom i stworzenie wspólnej dla trzech rodzin jednostki o randze nadrodzinowej. Dwa argumenty przemawiają przeciwko temu posunięciu: niejasne stanowisko kameleonów, które dzielą co najwyżej trzy z wymienionych synapomorfii oraz niewielkie znaczenie taksonomiczne, przy dużej liczbie, cech wyróżniających grupę Uromastix-Leiolepis spośród agamidów. Obie te sprawy wymagają wyjaśnienia zanim dojdzie do rozbicia tej, skądinąd jednolitej grupy jaką są agamidy i stworzenia taksonu wyższej rangi obejmującego lub wykluczającego kameleony. Włączenie priskagam do agamidów oznaczające ich przynależność do Iguania pozwala na zweryfikowanie zespołu cech uznanego wcześniej (Borsuk-Białynicka 1983, 1984) za charakterystyczny dla Iguania i uzupełnienie go cechami nowymi. Są to: (1) Rozwartokątny kształt szwu klinowo-potylicznego; (2) Kości skrzydłowe i podniebienne tworzą szerokie i płaskie blaszki kostne w obrzeżeniu otworów podoczodołowych; (3) Lemiesze nie zwężają się w tylnej części; (4) Podniebienie załamane jest na poziomie otworów nosowych wewnętrznych w ten sposób, że lemiesze i przednia część kości podniebiennych tworzą kąt rozwarty z tylną częścią kości podniebiennych; (5) Zazwyczaj występuje długi, sterczący wyrostek stawowy wewnętrzny; (6) Puszka mózgowa jest krótka, przedni kanał półkolisty tworzy jej przednią krawędź, wyrostek skrzydłowy jest mały i skierowany ku górze; (7) Szeroki trójkątny recessus jugularis zwrócony jest dobrzusznie; (8) Kości ciemieniowe są stosunkowo krótkie, z czym przypuszczalnie związane jest położenie otworu ciemieniowego w obrębie szwu czołowo-potylicznego. Przyjęcie hipotezy o pokrewieństwie priskagam z agamidami pociąga za sobą wniosek o homoplastycznym charakterze redukcji spleniale u Iguanidae i Agamidae, który może być przedmiotem dalszego testowania. Praca była finansowana przez Polską Akademię Nauk w ramach problemu MR II. 6.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1984
• Tom: 29
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: p.51-81,fig.,ref.

Twórcy

autor

Borsuk-Bialynicka M.

• Institute of Paleobiology, Polish Academy of Sciences, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

autor

Moody S. M.

• Department of Zoological and Biomedical Sciences, and College of Osteopathic Medicine, Ohio University Athens, Ohio, USA

Bibliografia

• BORSUK-BIAŁYNICKA, M. 1983. The early phylogeny of Anguimorpha as implicated by craniological data. — Acta Palaeont. Polonica, 28, 1—2, 31—42.
• BORSUK-BIAŁYNICKA, M. 1984. Anguimorphans and related lizards. In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.), Results of the Pol.-Mong. Palaeont. Expeds., Part X. — Palaeont. Polonica, 46, 5—Í05.
• BORSUK-BIAŁYNICKA, M. In press. Comments on the kinetics of the lizard skull. — Proceedings of the Int. Symp. Vert. Morph. Gissen 1983. Fortschritte der Zoologie, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart and New York.
• COOPER, J. S. and POOLE, D. F. G. 1973. The dentition and dental tissues of the agamid lizard, Uromastyx. — J. Zool., 169, 85—100.
• COOPER, J. S. and LAWSON, R. 1970. The dentition of agamid lizards with special reference to tooth replacement. — Ibidem, 162, 85—98.
• EDMUND, A. G. 1960. Tooth replacement phenomena in the lower vertebrates.— Contr. Life Sci. Div. R. Ont. Mus., 52, 1—190.
• ESTES, R. 1983b. Sauria terrestria, Amphisbaenia. Handbuch der Palaeoherpetologie 10A, xxii-249. Gustav Fischer Verlag, St Stuttgart.
• ESTES, R. and PRICE, L. I. 1973. Iguanid lizard from the Upper Cretaceous of Brazil.— Science, 180, 748—751.
• ETHERIDGE, R. and DE QUEIROZ, K. 1982. Cladistic relationships within the Iguanidae and the origin of this family. Presentation at the ASZ and SSZ Symposium on the Phylogenetic Relationships of the Lizard Families, Louisville, Kentucky, and manuscript in preparation.
• GILMORE, C. W. 1943. Fossil lizards of Mongolia. — Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., 81, 361—384.
• GRADZIŃSKI, R. and JERZYKIEWICZ, T. 1972. Additional geographic and geological data from the Polish-Mongolian Palaeontological Expeditions. — In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.), Results Pol.-Mong. Palaeont. Expeds., Part IV.— Palaeont. Polonica, 27, 17—30.
• GRADZIŃSKI, R., KAŹMIERCZAK, J. and LEFELD, J. 1969. Geographical and geological data from the Polish-Mongolian Palaeontological Expedition. In: ibidem, Part. I.— Ibidem, 19, 33—82.
• GRADZIŃSKI, R., KIELAN-JAWOROWSKA, Z. and MARYAŃSKA, T. 1977. Upper Cretaceous Djadokhta, Barun Goyot and Nemegt Formations of Mongolia, including remarks on previous subdivisions. — Acta Geol. Polonica, 27, 3, 281—318.
• HECHT, M. K. 1976. Phylogenetic inference and methodology as applied to the vertebrate record. In: M. K. Hecht, W. C. Steere and B. Wallace (eds.), Evolutionary Biology, 9, 335—363. Plenum Press, New York and London.
• KARCZEWSKA, J. and ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO, M. 1983. Age of the Upper Cretaceous Nemegt Formation Mongolia on charophytan evidence. — Acta Palaeont. Polonica, 28, 1—2, 137—146.
• LAKJER, T. 1927. Studien über Gaumenregion bei Saurien im Vergleich mit Anamnier und primitiven Sauropsiden. — Zool. Jb. Abth. f. Anat. u. Ont., 49, 57—356.
• MOODY, S. M. 1980. Phylogenetic and historical biogeographical relationships of the genera in the family Agamidae Reptilia: Lacertilia. Doctoral Dissertation, The University of Michigan, Ann Arbor, xv + 373 pp.
• MOODY, S. M. 1982. Cladistic relationships within the Iguania Reptilia: Lacertilia. Presentation at ASZ and SSZ Symposium on Phylogenetic Relationships of the Lizard Families, Louisville, Kentucky, and manuscript in preparation.
• OERLICH, T. M. 1956. The antomy of the head of Ctenosaura pectinata (Iguanidae). — Misc. Publ. Mus. Zool. Univ. Mich., 94, 122 pp.
• ROBINSON, L. P. 1976. How Spenodon and Uromastyx grow their teeth and use them. — In: A. d’A. Bellairs and C. Barry Cox (eds.), Morphology and Biology of Reptiles. — Linn. Symp. Soc. ser. 3, 43—64.
• SULIMSKI, A. 1972. Adamisaurus magnidentatus n. gen., n. sp. (Sauria) from the Upper Cretaceous of Mongolia. In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.), Result Pol.- Mong. Palaeont. Expeds. Part IV. — Palaeont. Polonica, 27, 33—40.
• SULIMSKI, A. 1975. Macrocephalosauridae and Polyglyphanodontidae (Sauria) from the Late Cretaceous of Mongolia. In: ibidem, Part VI. — Ibidem, 33, 25—102.
• SULIMSKI, A. 1978. New data on the genus Adamisaurus Sulimski (1972) (Sauria) from the Upper Cretaceous of Mongolia. In: ibidem, Part VIII. — Palaeont. Polonica, 38, 43—56.
• SULIMSKI, A. 1984. New Cretaceous scincomorph lizard from Mongolia. — In: ibidem, Part X. —Ibidem, 46, 143—155.