EN
Some adverse effects of human activities on the environment are observed with the development of civilization. Urban centers have a well-developed industrial infrastructure and transportation, hence the presence of numerous and diverse sources of environmental pollution. The aim of the study was to determine the general content of Mn, Zn, Cu, Cr, and Ni in soils and in leaves of some tree species grown in Stalowa Wola, and to determine the trends in their spatial diversity. Soil samples (from the layers 0-25 cm and 26-50 cm deep) were collected at sites located 0.5, 1, 2, 3, 4, 5 and 15 km (control) from the center point (the main gate of the Stalowa Wola Steelworks) to the east, west, north and south. Plant material (tree leaves) was collected from the vicinity of the soil sampling points. The soils were characterized by strong acidity and the prevalence of the sand fraction: on average above 70% in both layers (0-25 cm and 26-50 cm). The content of microelements in soils from the town was within a wide range: 8÷1778 mg Mn kg-1, 2.1÷1090 mg Zn kg-1, 0.9÷61.5 mg Cu kg-1, 3.8÷77.1 mg Cr kg-1, 1.2÷56.5 mg Ni kg-1. The arithmetic mean content of all the investigated metals in soils from Stalowa Wola was more than twice as high (more than 3-fold in the case of Cr and Ni) as the corresponding average values for the checkpoints. There were no clear patterns in the distribution of the analyzed elements depending on the depth. Except for one sample (the Zn content), no excess of heavy metals in the analyzed soils above the permissible levels was recorded. However, according to the IUNG criteria, only 50% of soil samples were characterized by the natural content of heavy metals (0 degree of contamination). Leaves of some tree species were analyzed. The highest accumulation of manganese, an average of 640 mg kg-1 DM, was found in oak leaves, while the lowest, an average of 4.3 mg kg-1 DM, occurred in leaves of black locust. Linden leaves were distinguished by the tendency to accumulate chromium (mean 12.3 mg kg-1), while ash leaves had a particularly high zinc content (mean 98.0 mg kg-1). Concentrations of the analyzed elements in oak tree leaves from the northsouth transect did not present any regular trend in the spatial differentiation.
PL
Wraz z rozwojem cywilizacji obserwuje się nasilenie negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko. Ośrodki miejskie charakteryzują się rozwiniętą infrastrukturą przemysłową i komunikacyjną, a więc występowaniem licznych i różnorodnych źródeł zanieczyszczeń środowiska. Celem badań było określenie ogólnej zawartości Mn, Zn, Cu, Cr i Ni w glebie i liściach wybranych gatunków drzew z terenu miasta Stalowa Wola i ustalenie tendencji w ich przestrzennym zróżnicowaniu. Próby glebowe (z głębokości 0-25 cm i 26-50 cm) pobierano w miejscach zlokalizowanych w odległości 0,5; 1; 2; 3; 4; 5 i 15 km (kontrola) od punktu centralnego (rejonu bramy głównej Huty Stalowa Wola) w kierunku wschodnim, zachodnim, północnym i południowym. W okolicy punktów poboru prób glebowych pobierano także próby materiału roślinnego – liście drzew. Ogólną zawartość badanych metali oznaczono metodą płomieniową AAS po uprzedniej mineralizacji mikrofalowej próbek glebowych w mieszaninie stężonych kwasów HCl i HNO3 (3:1), a materiału roślinnego – w stężonym HNO3 z dodatkiem 30% H2O2. Badane gleby charakteryzowały się silnym zakwaszeniem oraz zdecydowaną przewagą frakcji piasku, średnio w przypadku każdej z badanych warstw (0-25 cm i 26-50 cm) powyżej 70%. Stwierdzono, że zawartość mikroelementów mieściła się w szerokim zakresie: 8÷1778 mg Mn kg-1, 2,1÷1090 mg Zn kg-1, 0,9÷61,5 mg Cu kg-1, 3,8÷77,1 mg Cr kg-1, 1,2÷56,5 mg Ni kg-1. Średnia arytmetyczna zawartość wszystkich badanych metali w glebach z terenu miasta Stalowa Wola była ponad 2-krotnie (w przypadku Cr i Ni ponad 3-krotnie) wyższa, w porównaniu z kontrolą. Nie stwierdzono wyraźnych prawidłowości w rozmieszczeniu badanych pierwiastków w zależności od głębokości. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej zawartości analizowanych metali ciężkich w badanych glebach (z wyjątkiem Zn w 1 próbie glebowej). Jednakże uwzględniając kryteria IUNG, jedynie w 50% badanych prób glebowych stwierdzono ich naturalną zawartość (0 stopień zanieczyszczenia). Wykazano, że spośród badanych liści niektórych gatunków drzew, liście dębu akumulowały najwięcej manganu – średnio 640 mg kg-1 s.m., najmniej – liście robinii akacjowej, średnio 4,3 mg kg-1 s.m. Liście lipy miały tendencję do kumulacji chromu (średnio 12,3 mg kg-1), a liście jesionu zawierały szczególnie dużo cynku (średnio 98,0 mg kg-1). Analizując zawartość badanych pierwiastków w liściach dębu z transektu północ- -południe, nie stwierdzono jednoznacznej tendencji w przestrzennym zróżnicowaniu wyników.