Berthelinia krachi n. sp., a new bivalved gastropod from the Miocene of Poland

• Autorzy: Baluk W. , Jakubowski G.

Warianty tytułu

PL

Berthelinia krachi n.sp., nowy dwuskorupkowy ślimak z miocenu Polski

RU

Berthelinia krachi n.sp., novyjj dvystvorchatyjj brjukhonogijj iz miocena Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A new species of aberrant bivalved gastropods Berthelinia krachi n. sp. found in the Lower Tortonian Pleurotoma clays at Korytnica (southern slopes of the Holy Cross Mountains, Central Poland) are described. It is infered that the life conditions of these Lower Tortonian gastropods in the Korytnica basin were identical with those of all Recent representatives of the genus Berthelinia Crosse.

PL

W najwyższej części kompleksu dolno-tortońskich iłów pleurotomowych z Korytnicy znalezione zostały skorupki aberantnych ślimaków z rodzaju Berthelinia Crosse, 1875. Cechą wyodrębniającą te ślimaki od innych jest budowa muszli. Muszla rodzaju Berthelinia składa się z dwóch skorupek i łudząco przypomina muszlę małża. Zasadniczą jednak różnicę, pozwalającą odróżnić muszlę rozważanych ślimaków od muszli małżów, stanowi spiralnie skręcona protokoncha, która - podobnie jak u wszystkich ślimaków - jest pojedyncza, a znajduje się tylko na wierzchołku lewej skorupki.¹ Ponieważ początkowo znane były tylko same skorupki, podobieństwo to było powodem zaliczania rodzaju Berthelinia do gromady Pelecypoda. Dopiero znalezienie przed kilkoma laty (Kawaguti & Baba, 1959) żywych zwierząt pozwoliło prawidłowo ustalić ich pozycję systematyczną. Ślimaki z rodzaju Berthelinia znane są zarówno z mórz współczesnych, jak i morskich osadów kopalnych. Współcześnie znaleziono je w siedmiu rejonach świata, a mianowicie na wybrzeżach: 1) Madagaskaru (Dautzenberg, 1895), 2) Australii, głównie w okolicach Melbourne (Gatliff & Gabriel, 1911; Hedley, 1920; Burn, 1960), 3) półwyspu Kalifornijskiego (Dall, 1918; Keen, 1960; Smith, 1961; Keen & Smith, 1961), 4) Japonii (Kawaguti & Baba, 1959), 5) wysp Hawajskich (Kay, 1962), 6) Jamajki (Edmunds, 1963), oraz 7) wysp Fidżi (Burn, 1966). Z osadów kopalnych rodzaj ten znany był dotychczas z eocenu Francji (Crosse, 1875; Crosse & Fischer, 1887; Cossmann, 1888, 1906) i z pliocenu Australii (Ludbrook & Steel, 1961). Tak więc iły pleurotomowe Korytnicy są pierwszym stanowiskiem rodzaju Berthelinia w miocenie. Skorupki znalezione w Korytnicy różnią się od wszystkich dotychczas znanych gatunków rozważanego rodzaju i stanowią nowy gatunek - Berthelinia krachi n. sp. Cechą odróżniającą nowy gatunek od innych jest silna nierównoboczność skorupki: przednia jej część jest znacznie wyższa i dłuższa niż tylna, ma zarys brzegów zaokrąglony, tylna zaś jest silnie skrócona o zarysie trójkątnym. Współcześni przedstawiciele rodzaju Berthelinia żyją na wodorostach Caulerpa w morzach bardzo płytkich (o głębokości zaledwie paru metrów, zwykle tuż poniżej poziomu odpływu) i ciepłych, w pobliżu brzegu gdzie dno pokryte jest głazami lub blokami skalnymi (cf. Kawaguti & Baba, 1959; Burn, 1960; Smith, 1961; Keen & Smith, 1961; Kay, 1962; Edmunds, 1963). Analiza warunków geologicznych miocenu zatoki Korytnicy (cf. Radwański 1964, 1969) prowadzi do wniosku, że środowisko, w którym żyła Berthelinia krachi n.sp., było bardzo zbliżone lub nawet takie samo, jak gatunków współczesnych.

RU

В самой верхней части комплекса нижнетортонских плевротомовых глин из Корытницы (южные склоны Свентокржиских Гор) найдены створки аберант-ных брюхоногих из рода Berthelinia Crosse, 1875. Строение раковины является чертой обособляющей эти брюхоногие от иных. Раковина рода Berthelinia построена двумя створками и поразительно напоминает раковину пластинчатожаберных. Основной однако разницей, позволяющей отличить раковину обсуждаемых брюхоногих от раковин пластинчатожаберных, является спиральнозавитый протоконх, который - как и у всех брюхоногих - есть одиночный и находится на вершине левой створки. Так как раньше были известны только самые раковины, это сходство было причиной причисления рода Berthelinia к классу Pelecypoda. И лишь находка, несколько лет тому назад (Kawaguti & Baba, 1959), живых моллюсков позволила правильно установить их систематическую позицию. Брюхоногие из рода Berthelinia известны из современных морей, а также встречены в ископаемом состоянии. Современно найдены они в семи районах мира, а именно на побережьях: 1. Мадагаскара (Dautzenberg, 1895), 2. Австралии, главным образом в окрестностях Мельберн (Gattliff & Gabriel, 1911; Hedley, 1920; Burn, 1960), 3. Калифорнийского полуострова (Dall, 1918; Keen, 1960; Smith, 1961; Keen & Smith, 1961), 4. Японии (Kawaguti & Baba, 1959), 5. Гавайских островов (Kay, 1962), 6. Ямайки (Edmunds, 1963) и 7. островов Фиджи (Burn, 1966). В ископаемом состоянии род этот до сих пор был известный из эоцена Франции (Crosse, 1875; Crosse & Fischer, 1887; Cossmann, 1888, 1906) и плиоцена Австралии (Ludbrook & Steel, 1961). И так плевротомовые глины Корытницы являются первым пунктом находки рода Berthelinia в миоцене. Створки найденные в Корытнице отличаются от всех известных до сих пор видов этого рода и поэтому авторы описали их как Berthelinia krachi n. sp. Признаком отличающим новый вид от иных является значительная неравно-створчатость раковины: её передняя часть с округленными краями много выше и длиннее чем задняя, которая сильно сокращена и имеет треугольное очертание. Современные представители рода Berthelinia обитают на водорослях Саulerpa в очень мелких морских водоемах (глубиной несколько метров, обыкновенно чуть ниже уровня отлива), и теплых, вблизи береговой линии, на дне покрытом камнями или глыбами скал (cf. Kawaguti & Baba, 1959; Burn, 1960; Smith, 1961; Keen & Smith, 1961; Kay, 1962; Edmunds, 1963). Анализ геологических условий миоцена Корытницы (Radwański, 1964, 1969) приводит к выводу, что среда обитания Berthelinia krachi n. sp. была очень сходная или такая же, как современных видов.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1968
• Tom: 13
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.291-302,fig.,ref.

Twórcy

autor

Baluk W.

• Palaeozoological Laboratory, University of Warsaw, AI. Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

autor

Jakubowski G.

• Palaeozoological Laboratory, Museum of Earth, Polish Academy of Sciences, Al. Na Skarpie 20/26, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BABA, K. 1961 a. On the identification and the affinity of Tamanovalva limax, a bivalved Sacoglossan mollusc in Japan. - Publ. Seto Mar. Biol. Lab. 9, 1, 37-62, Sirahama.
• - 1961 b. The shells and radulae in Berthelinia, a bivalved Sacoglossan genus. - Venus, Jap. J. Malacol., 21, 4, 389-401, Kyoto.
• - 1966. Gross anatomy of the specimens of the shelled Sacoglossan Volvatella (=Arthessa) collected from Okino-erabu Island, Southern Kyushu, Japan (Nudibranchia). - Publ. Seto Mar. Biol. Lab., 14, 3, 197-205, Sirahama.
• BAŁUK, W. & RADWAŃSKI, A. 1967. Miocene cirripeds domiciled in corals (Wąsonogi mioceńskie żyjące w koralowcach). - Acta Palaeont. Pol., 12, 4, 455-521, Warszawa.
• BOETTGER, C. R. 1963. Gastropoden mit zwei Schalenklappen. - Verh. Deutsch. Zool. Ges., 56, 403-439, Leipzig.
• BURN, R. 1960. Australian bivalve gastropods. - Nature, 187, 4731, 44-46, London-New York.
• - 1965. Rediscovery and taxonomy of Edenttellina typica Gatliff & Gabriel.- Ibidem, 206, 4985, 735-736.
• - 1966. The opisthobranchs of a caulerpan microfauna from Fiji. - Proc. Malac. Soc. London, 37, 45-65, London.
• COSSMANN, M. 1888. Catalogue illustré des Coquilles fossiles de l'Éocène des environs de Paris. - Ann. Soc. Roy. Malac. Belgique, 22, 1-214, Bruxelles.
• - 1906. Mollusques éocéniques de la Loire-Inférieure. - Bull. Soc. Sci. Nat. Ouest France, Nantes.
• CROSSE, H. 1875. Description du nouveau genre Berthelinia. - J. Conch., 23, 79-81, Paris.
• CROSSE, H. & FISCHER, P. 1887. Observations sur le genre Berthelinia. - Ibidem, 35, 305-311.
• DALL, W. H. 1918. Description of new species of shells, chiefly from Magdalena Bay, Lower California. - Proc. Biol. Soc. Washington, 31, 5-8, Washington.
• DAUTZENBERG, P. 1895. De l’existence du genre Berthelinia Crosse à l’époque actuelle. - Bull. Soc. Zool. France, 20, 37-38, Paris.
• EDMUNDS, M. 1963. Berthelinia caribbea n.sp., a bivalved gastropod from the west Atlantic. - J. Linn. Soc. London., Zool., 44, 302, 731-739, London.
• FELIKSIAK, S. 1961. Ślimaki tyłoskrzelne (Opisthobranchia) o małżowej muszli. - Kosmos A, 10, 1, 59-64, Warszawa.
• GATLIFF, J. H. & GABRIEL, C. J. 1911. On some new species of Victorian marine Mollusca. - Proc. Roy. Soc. Victoria, 24, 1, 187-192, Melbourne.
• HEDLEY, C. 1920. Concerning Edenttellina. - Proc. Malac. Soc. London, 14, 74-76, London.
• KAWAGUTI, S. & BABA, K. 1959. A preliminary note on a two-valved Sacoglossan gastropod, Tamanovalva limax n.gen., n. sp., from Tamano, Japan. - Biol. J. Okayama Univ., 5, 177-184, Okayama.
• KAY, E. A. 1962. A bivalved gastropod from the Hawaiian Islands. - Nature, 195, 4936, 96-97, London-New York.
• KEEN, A. M. 1960. The riddle of the bivalved gastropod. - The Veliger, 3, 1, 28-20, Berkeley.
• - & SMITH, A. G. 1961. West American species of the bivalved gastropod genus Berthelinia. - Proc. Calif. Acad. Sci., Ser. 4, 30, 2, 47-66, San Francisco.
• KRACH, W. 1962. Zarys stratygrafii miocenu Polski południowej (Esquisse de la stratigraphie du Miocène de la Pologne méridionale). - Roczn. P. T. Geol. (Ann. Soc. Géol. Pol.), 32, 4, 529-557, Kraków.
• LUDBROOK, N. H. & STEEL, T. M. 1961. A late Tertiary bivalve gastropod from South Australia. - Proc. Malac. Soc. London, 34, 228-230, London.
• RADWAŃSKI, A. 1964. Boring animals in Miocene littoral environments of Southern Poland. - Bull. Acad. Pol. Sci., Sect, géol. géogr., 12, 1, 57-62, Warszawa.
• - 1969. Transgresja dolnego tortonu na wyżyny Polski południowej i utwory z nią związane (Lower Tortonian transgression onto the Middle Poland uplands). - Acta Geol. Pol., 19, 1, Warszawa (in print).
• SMITH, A. G. 1961. Notes on the habitat of Berthelinia spec. nov. from the vicinity of La Paz, Baja California, Mexico. - The Veliger, 3, 3, 81-82, Berkeley.