Żubrze eksponaty z lat 1811-1914 w europejskich kolekcjach naukowych - mało znany aspekt XIX-wiecznej gospodarki łowieckiej w Puszczy Białowieskiej

• Autorzy: Samojlik T. , Daszkiewicz P. , Fedotova A.

Warianty tytułu

EN

European bison specimens from 1811-1914 in European science collections - little known aspect of the 19th century game management in Białowieża Primeval Forest

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The 19th century game management in Białowieża Primeval Forest (BPF), especially hunts for European bison, have been a subject of several works. The aspect of hunts motivated by research and museum needs have not been described in detail yet. The paper attempts at describing the administrative process behind such hunts and collecting all records of bison hunted or captured and carcasses acquired in BPF for museums, natural collections and universities in 1811−1914 (period covered by manuscript sources and published historical works with data on bison hunts available). Based on available sources, we calculated that in the period in question a total of 153 bison were hunted during ‘recreational' hunts (by tsars, their families and exalted guests with special tsars' permissions) and 56 were shot for purposes of study and research – therefore 27% out of 209 hunts had research motivations. Furthermore, 72 bison were captured alive (for zoos, cross−breeding and taming experiments) and carcasses of 89 bison (plus another 9 of unknown origin) were sent to museums and universities all around Europe. We believe that this little known aspect of the 19th century game management in BPF has had a significant impact on informing the scientific world and especially the general public about the European bison species, which in turn could have contributed to successful, international collaboration after the extinction of the species in the wild in 1919.

Słowa kluczowe

PL

lowiectwo; historia; wiek XIX; Puszcza Bialowieska; gospodarka lowiecka; zubr; Bison bonasus; pozyskanie zwierzat; pozyskanie dla celow naukowych; pozyskanie dla celow muzealnych; pozyskanie lowieckie; pozwolenia na polowania; zbiory zoologiczne; zbiory muzealne; lata 1811-1914

• Wydawca: -
• Czasopismo: Sylwan
• Rocznik: 2017
• Tom: 161
• Numer: 04
• Opis fizyczny: s.341-352,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Samojlik T.

• Instytut Biologii Ssaków, Polska Akademia Nauk, ul.Waszkiewicza 1, 17-230 Białowieża

autor

Daszkiewicz P.

• Instytut Historii Nauki, Polska Akademia Nauk, ul.Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

autor

Fedotova A.

• Instytut Historii Nauki i Technologii, Rosyjska Akademia Nauk, Uniwersitetskaja nab. 5, 199164, St. Petersburg, Rosja

Bibliografia

• Bajko P. 2004. Kalendarium białowieskiego żubra. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Cowie H. 2013. Elephants, education and entertainment. Travelling menageries in nineteenth-century Britain. Journal of the History of Collections 25 (1): 103-117.
• Daszkiewicz P. 2012. Polacy odwiedzający gabinet historii naturalnej Jeana Hermanna (1738-1800) w Strasburgu. Echa Przeszłości 13: 133-142.
• Daszkiewicz P., Jędrzejewska B., Samojlik T. 2004. Puszcza Białowieska w pracach przyrodników 1721-1831. Semper, Warszawa.
• Daszkiewicz P., Jędrzejewska B., Samojlik T. 2005. Polowanie księcia Monako Alberta I w Puszczy Białowieskiej w 1913 roku i losy dwóch zabitych przezeń żubrów. Przegląd Zoologiczny 49 (1-2): 31-38.
• Daszkiewicz P., Jędrzejewska B., Samojlik T., Bańka B. 2008. Gospodarka łowiecka i ostatnie carskie polowania w Puszczy Białowieskiej (1912-1913) w relacji Mitrofana Golenki. Sylwan 152 (12): 49-57.
• Daszkiewicz P., Samojlik T., Jędrzejewska B. 2012a. Puszcza Białowieska w pracach przyrodników i podróżników 1831-1863. Semper, Warszawa.
• Daszkiewicz P., Samojlik T., Krasińska M. 2012b. Leopold Walicki’s Experiments on Cross-Breeding European Bison with Cattle in the Context of 19th century Biological Sciences. Studies in the History of Biology 4 (1): 31-40.
• Dołmatow D. J. 1860. Istorija tura ili zubra iz Biełowieżskoj puszczi (rękopis). GARF, Zesp. 728, O. 1, nr 2620.
• Gundrizer R. 1861. Ochota w Biełowieżskoj Puszcze. Sankt Petersburg.
• Hedemann O. 1931. Sprawa o zachowaniu dzikich zwierząt, żubrami nazywanych (notatka archiwalna). Echa Leśne 7: 9-10.
• Hedemann O. 1939. Dzieje Puszczy Białowieskiej w Polsce przedrozbiorowej (w okresie do 1798 roku). Instytut Badawczy Lasów Państwowych, Rozprawy i Sprawozdania Seria A, Nr 41.
• Karcov G. 1903. Puszcza Białowieska. Zarys historii, współczesne gospodarstwo łowieckie i polowania panujących w Puszczy (tłum. Cz. Okołów, Publikator 2015, Białystok).
• Krasińska M., Krasiński Z. A. 2013. European bison. The nature monograph. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.
• Lereboullet D. A. 1851. Notice sur le Musée d’Histoire Naturelle de Strasbourg. Imprimerie de G. Silbermann. Strasbourg.
• O darowanii triech zubow grafu Potockomu. 1904. RGIA, Zesp. 515, O. 1, nr 116.
• O dostawlenii zubrow w Zootomiczeskij Kabiniet Wilenskogo uniwiersitieta. 1819-1821. RGIA, Zesp. 379, O. 4, nr 940.
• O priedostawlenii dla zoołogiczeskogo sada Priszen-Briunnskom impieratorskom i korolewskom zamkie zubra. 1908. RGIA, Zesp. 515, O. 42, nr 4699.
• O priobrietienii dla Zoołogiczeskogo muzieja czuczeła zubra iz Biełowieżskoj puszczi. 1847-1848. SPF ARAN, Zesp. 2, O. 1-1847, nr 9.
• O raschodach na sodierżanije zwierinca w Biełowieżskoj puszcze w 1910 g. 1910. RGIA, Zesp. 515, O. 80, nr 662, k. 38, 43, 150.
• O raschodach po sodierżaniju zwierinca Biełowieżskoj puszczi w 1900 g. 1910. RGIA, Zesp. 515, O. 42, nr 4148.
• O snabżenii zubrowymi szkurami Jienskogo, Giessienskogo, Driezdienskogo i Stokgolmskogo muziejew. 1858-1860. RGIA, Zesp. 387, O. 2, nr 21761.
• O wydacze zubrowych skieletow i szkur piati inostrannym princam dla Muzieumow i uniwiersitietow. 1861--1862. RGIA, Zesp. 387, O. 2, nr 23602.
• O zubrach w Biełowieżskoj puszcze Grodnienskoj gubiernii nachodiaszczichsia. 1813-1829. RGIA, Zesp. 379, O. 4, nr 7.
• O zubrach w Biełowieżskoj puszczi Grodnienskoj gubiernii. 1847. RGIA, Zesp. 733, O. 90, nr 113.
• O zubrie dannom pomieszcziku Walickomu dla opytow smieszenija krowi s domasznim skotom. 1854-1860. RGIA, Zesp. 387, O. 27, nr 34.
• Ob otprawkie zubrow iz Biełowieżskoj puszczi w Krym dla akklimatizacyi w Krymskich ochotniczjich ugodjach udielnogo wiedomstwa. 1913-1914. RGIA, Zesp. 515, O. 70, nr 298.
• Ob ubitii 1 zubra w Biełowieżskoj puszcze Grodnienskoj gubiernii dla Waldau Agronomiczeskogo instituta. 1858. RGIA, Zesp. 387, O. 2, nr 21767.
• Parmuzina I. S., Czerkas N. D. 2009. Carskije ochoty w Biełowieżskoj Puszcze. Stranicy istorii. Wydawnictwo Białoruś, Mińsk.
• Pis’ma A. K. Mordwiłko N. M. Kułaginu. 1906-1908. ARAN, Zesp. 445, O. 2, nr 194.
• Po priedpisaniju Sztaba korpusa Gornych inżenierow o skieletie zubra prigotowlennom w Imp. Wilenskoj miediko-chirurgiczeskoj akadiemii dla Muzieuma. 1835-1839. CGIA, Zesp. 963, O. 1, nr 4608.
• Po woprosu o priedostawlenii czuczeł zubrow dla Zimniego dworca, Biełowieżskogo dworca, Grodnienskogo muzieja, a także ob izgotowlenii prieparatorom Miszczenko oznaczennych czuczeł. 1900-1902. RGIA, Zesp. 472, O. 43, nr 181.
• Samojlik T., Daszkiewicz P. 2005. Lord na łowach. Echa Leśne 531 (7): 33-35.
• Samojlik T., Jędrzejewska B. 2010. Historia ochrony żubra w Puszczy Białowieskiej do końca XVIII wieku. W: Kowal-czyk R., Ławreszuk D., Wójcik J. M. [red.]. Ochrona żubra w Puszczy Białowieskiej. Zagrożenia i perspektywy rozwoju populacji. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża. 23-32.
• Samojlik T., Jędrzejewska B. 2011. Zygmunt August a ochrona żubra. W: Januszek-Sieradzka A. [red.]. Servitium et amicitia. Studia z dziejów kariery i awansu w Polsce Jagiellonów. Praeclara stirps Jagiellonica.T. 3. Sandomierz. 145-162.
• Sławiński K. 1931. Zabiegi o pozyskanie żubrów dla muzeum zoologicznego dawnego Uniwersytetu Wileńskiego. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny oraz Nauk Przyrodniczych 11 (1): 202-206.