Tentaculites of the Upper Silurian and Lower Devonian of Poland

• Autorzy: Hajlasz B.

Warianty tytułu

PL

Tentakulity górnego syluru i dolnego dewonu Polski

RU

Tentakulity verkhnego silura i nizhnego devona Pol'shi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The tentaculites, described in the present paper, come from the Upper Silurian deposits of the Baltic coastal region and the Lower Devonian deposits of the Radom-Lublin region. The Upper Silurian assemblage of tentaculites allows one to compare and correlate the Upper Silurian deposits of Northern Europe. The Lower Devonian tentaculites are indicative of the Gedinnian and Siegenian age of the deposits under study and of their close correlations primarily with Podolia.

PL

Opracowano tentakulity z 22 wierceń na terenie nadbałtyckim (Text-fig. 4) oraz z trzech wierceń usytuowanych w rejonie radomsko-lubelskim (Text-fig.5). Tentakulity pochodzące z wierceń nadbałtyckich są górno-sylurskie (podlasian), natomiast tentakulity z obszaru radomsko-lubelskiego dolnodewońskie (żedyn, zigen). Z obszaru nadbałtyckiego pochodzi 8 gatunków (Tabela I). Niektóre z nich znane są z wapieni beyrychiowych (Zagora 1969) i z warstw Ohessare (wyspa Saarema-Estonia). Okazy Viriatellina sp. i Novakia sp. mają wymiary większe od podawanych w literaturze. Tentakulity żedyńskie i zigeńskie występują w wierceniach Ciepielów IG I i Krowie Bagno IG I, natomiast tylko zigeńskie w wierceniu Zakrzew IG 3. Pierwszy zespół, żedyński, w wierceniu Ciepielów IG I zawiera 6 gatunków (Tabela II). Przypomina on zespół z warstw borszczowskich i czortkowskich na Podolu, szczególnie przez występowanie takich gatunków jak: T. russiensis Ljasch., T. nikiforovae Ljasch., T. gyrocanthus (Eaton). Drugi zespół, zigeński zawiera 6 gatunków (Tabela II). Wiek tego zespołu jest scharakteryzowany przez występowanie rodzaju Alternatus Ljasch., który jest znany na Podolu, w warstwach iwaniewskich, nie niżej. Zespół żedyński z wiercenia Krowie Bagno IG I zawiera liczniejsze gatunki niż podobny zespół w wierceniu Ciepielów IG I. W skład jego wchodzi 11 gatunków (Tabela II). Zespół ten przypomina zespół występujący w warstwach borszczowskich i czortkowskich na Podolu. W skład zespołu zigeńskiego w wierceniu Krowie Bagno IG I wchodzi 14 gatunków (Tabela II). Zespół zigeński można skorelować z zespołem występującym na Podolu w warstwach iwaniewskich, z dolnodewońskimi zespołami Syberii i Mołdawii (Ljaschenko 1969), oraz jest on pokrewny tentakulitom występującym w osadach zigenu i emsu Masywu Armorykańskiego i Harcu (Lardeux, 1969). W otworze Zakrzew IG 3 odwiercone zostały tylko osady zigenu. W skład zespołu tentakulitów wchodzi 14 gatunków (Tabela II). Zespół te jest przede wszystkim pokrewny zespołom występującym w warstwach iwaniewskich na Podolu, z którymi ma wspólne takie przewodnie gatunki jak: Ukrainites spatiosus Ljasch. i Alternatus inconditis Ljasch. et Berger.

RU

Иссследовались тентакулиты по разрезам 22 скважин, пройденных в прибалтийской части Польши (фиг. 4), и 3 скважин в Радомско-Люблинском районе (фиг. 5). Тентакулиты, найденные в разрезах скважин прибалтийской части относятся к вернхему силуру (подлясский ярус), а тентакулиты Радомско-Люблинского района - к нижнему девону (жединский и зигенский ярусы). В При-балтике найдено восемь видов (табл. I). Некоторые из них известны по бейри-хиевым известнякам (Затора, 1969) и слоям огессаре (о-в Саарема, Эстония). Экземпляры Viriatellina sp. и Novakia sp. характеризуются более крупными размерами по сравнению с данными, приведенными в литературе. Жединские и зигенские тентакулиты представлены в разрезах скважин Це-пелюв ИГ 1 и Крове-Багно ИГ 1, а единственно зигенсике - в скважине Закжев ИГ 3. Жединское сообщество в разрезе скважины Цепелюв ИГ 1 включает 6 видов (табл. II). Оно напоминает сообщество борщовских и чертковских слоев Подолии, особенно наличием таких видов как Т. russiensis Ljasch., Т. nikiforovae Ljasch., Т. gyrocanthus (Eaton). Второе - зигенское сообщество охватывает 6 видов (табл. II). Возраст этого сообщества определяется присутствием рода Alternatus Ljasch., который в Подолии приурочен к иваневским слоям и не распространяется ниже. Жединское сообщество в разрезе скважины Крове-Багно ИГ 1 содержит более многочисленные виды в сравнении с эквивалентным сообществом в скважине Цепелюв ИГ 1. Оно состоит из 11 видов (табл. II). Это сообщество напоминает фауну борщовских и чертковских слоев Подолии. Зигенское сообщество в разрезе скважины Крове-Багно ИГ 1 включает 14 видов (табл. И). Оно эквивалентно сообществу, представленному и иваневских слоях Подолии, и нижнедевонским сообществам Сибири и Молдавии (Ляшенко, 1969), а также сходне с тентакулитами, распространенными в зигенских и эмских отложениях Армориканского массива и Гарца (Лардо, 1969). В скважине Закжев ИГ 3 пройдены единственно зигенские породы. Сообщество тентакулитов охватывает здесь 14 видов (табл. II). Прежде всего оно с сообществами иваневских слоев Подолии содержанием одинаковых руководящих видов: Ukrainites spatiosus Ljasch. и Alternatus inconditis Ljasch. et Berger.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1974
• Tom: 19
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.455-500,fig.,ref.

Twórcy

autor

Hajlasz B.

• Laboratory of Stratigraphy, Geological Institute, Rakowiecka 4, 02-517 Warsaw, Poland

Bibliografia

• ALBERTI, G. K. B. 1970a. Unterdevonische Tentaculites aus Oberfranken. - Paläont. Ztschr., 44, 3/4, 161-170, Stuttgart.
• - 1970b. Tentaculites (Novakiidae) aus dem Schonauer Kalk (Unter-Devon, Kellerwald).- Senckenberg. Lethea, 51, 2/3, 201-209, Frankfurt a. Mein.
• - 1970c. Tentaculites (Novakiidae) aus dem Wissenbecher Schefer (Eifelium) an der Hut Taler Widerwaage. - Ibidem, 51, 4, 372-375.
• - 1970d. Zum Alter des „Dalmaniten-Knollenkalkes” (Unterdevon, Unterharz) und des Steinberger Kalkes (Unterdevon, Lindener Mark) aus Grund ihrer Tentaculites-Fauna. - Ibidem, 51, 5/6, 387-399.
• - 1971a. Zur Abfolge von Navakia-Arten (Dacryoconarida) im lauterberger Kalk. - Ibidem, 52, 4, 379-383.
• - 1971b. Tentaculites (Nowakiidae) aus dem Grenzbereich Zlichovium/Eifelium und Bemerkungen zur Unter/Mittel-devon-Grenze nach Novakiidae. - Ibidem, 52, 1, 93-113.
• BLIND, W. 1969. Die systematische Stellung der Tentaculites. - Palaeontogr., A, 133, 4-6, 101-144, Stuttgart.
• BOUČEK, B. 1964. The Tentaculites of Bohemia. 1-215, Praha.
• CZARNOCKI, J. 1928. Dewon dolny w paśmie klonowskim. - Posiedz. Nauk. P.I.G., 2, 19-20, 14-16, Warszawa.
• - 1937. Przegląd stratygraficzny i paleogeograficzny dewonu dolnego Gór Świętokrzyskich.- Ibidem, 8, 4, 129-162.
• CHURKIN, M. & CARTER, C. 1970. Devonian tentaculites of east-central Alaska: systematics and biostratigraphic significance. - J. Paleont., 44, 51-68, Menasha.
• FISHER, D. W. 1962. Small conoidal shells of uncertain affinities. In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Part W, 98-143, New York.
• - 1965. Lower devonian fauna of the Horlick Formation Ohio Range, Antarctica. - Geol. Paleont. Antarctic, 6, 241-281.
• - YOUNG, R. 1955. The oldest known Tentaculites from the Chepulepec Limestones (Canadian) of Virginia.- J. Paleont., 129, 5, 871-875, Menasha.
• FREYER, G. 1964. Ein Beitrag zur Stratigraphie des Unter-und Mitteldevon im Sachsischen Vogtland. - Geol. Jahr. 13, 6/7, 701-710, Berlin.
• GÜRICH, G. 1896. Das Paleozoicum im Polnischen Mittelgebirge. - Verh. russ. Kaiserl. mineral. Ges. St. Petersburg, ser. II, 1-539, Moskau-Petersburg.
• HAJŁASZ, B. 1966. Wstępne wyniki badań nad tentakulitami dewonu środkowego w Polsce i ich wartość stratygraficzna. - Kwart. Geol., 10, 4, 1102-1103, Warszawa.
• - 1967a. O eifelskich tentakulitach z Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, - Ibidem, 11, 3, 547-556.
• - 1967b. O znalezieniu Tentaculites sp. w otworze wiertniczym Gościnno IG-1.- Ibidem, 11, 3, 697-698.
• - 1968. Dolnodewońskie tentakulity z wiercenia Ciepielów IG-1. - Ibidem, 12, 4, 812-825.
• - 1972. Badania mikropaleontologiczne osadów wiercenia Krowie Bagno IG-1. - Ibidem, 16, 4, 1010-1011.
• IORDAN, M. 1965-1966. Considerati asupra paleozoicui inferior din forajul de la Mangalia pe baza studiului trilobitilor si tentakulitilor (platforma Moesica). - Dari de Seama, 53, 367-387, Bucureşti.
• KARPIŃSKI, A. P. 1884. Die fossilen Pteropoden am Ostabhange des Urals. - Mém. Acad. Sci., sér. VII, 32, 1, 1-20, St. Petersburg.
• KAYSER, E. 1878. Fauna der ältersten Devonablagerungen des Harzes. - Abt. Z. Geol. Specialkarte, 2, 4, 1-122, Berlin.
• KLISHEVICH, V. L. 1967. Corniculina - novyj rod pozdnesylurrijskich tentakulitov. - Paleont. Žurn., 3, 112-113, Moskva.
• - 1968a. Nekotorye tentakulity iz dolnogo devona južnogo Tian-Šanja i ich sistematičeskoe položenie. In: Biostratigrafia prograničeskich odloženij silura i devona 131-140, Moskva.
• - 1968b. Stratigrafija devona južnogo Tian-Šanija (autoreferat). 1-17, Leningrad.
• - 1972. Novye pozdnesylurijskie tentakulity Srednej Azii. Novye vidy devonskich rastenij i bezpozvonočnych SSSR, 160-161, Moskva.
• - 1973. Rozčlenenie nižnego i srednego devona sovetskego Tian-Šanja po tentakulitam. Stratigrafija nižnego i srednogo devona. - Tr. III Mežd, simpoz. gran. silura i devona, stratigr. nižn. i sredn. devona, 2, 137-142, Leningrad.
• KOŚCIELNIAKOWSKA, O. 1962. Zespół faunistyczny łupków klimeniowych ze Wzdołu (Góry Świętokrzyskie). Księga pam. Prof. J. Samsonowicza. 229-237, Warszawa.
• -1967. Dewon górny w północnej części Gór Świętokrzyskich. - Biul. Wydz. Geol. U. W., 8, 54-118, Warszawa.
• LARDEUX, H. 1968. Les tentaculites d’Europe occidentale et d’Afrique du Nord. Quelques résultats. - Bull. Soc. étud. Sci. Anjou, 6, 59-78, Angers.
• - 1969. Les tentaculites d’Europe occidentale et d’Afrique du Nord. 1-238, Paris.
• LJASCHENKO, G. P. 1957a. Novye roda devonskich tentakulitov. - Dokl. Akad. Nauk SSSR, 116, 1, 141-144, Moskwa.
• - 1957b. Nowyj klass iskopaemych molljuskov Coniconchia - Ibidem, 117, 6, 1049-1052.
• - 1957c. Novye vidy srednedevonskich tentakulitov i styliolin centralnych oblastej Russkoj platformy. In: Vopr. stratigr. facji i fauny paleoz. Russ. platf. i kainoz. Sev. Kavkaza. -Tr. WNIGNI, 7, 212-227, Moskva.
• - 1958a. Class Conicoconchia. In: J. A. Orlov, Osnovy Paleontologii. Molljuski, 2, 179-184, Moskva.
• - 1958b. Silurijskie tentakulity Podolja i Pribaltiki. - Tr. WNIGNI, 9, 19-27, Moskva.
• - 1959. Konikonchii devona centralnych i vostočnych oblastej Russkoj platformy. 1-220, Leningrad.
• - 1969a. Novye silurijskije i devonskie konikonchii Podolji i odesskoj oblasti. In: Fauna i stratigrafia paleozoja Russkoj platformy, 78-101, Moskva.
• - 1969b. Novye konikonchii devona Sybirii. - Ibidem, 109-119.
• - 1969c. Novye konikonchii paleozoja średniej Azji. - Ibidem, 120-129.
• NEHRING, M. 1973. Mikroskamieniałości z otworu wiertniczego Krowie Bagno IG-1. - Kwart. Geol., 17, 1, 57-72, Warszawa.
• PAJCHLOWA, M. 1957. Dewon w profilu Grzegorzowice-Skały. - Biul. Inst. Geol., 122, 145-240, Warszawa.
• - & MIŁACZEWSKI, L. 1974. Dewon dolny. In: J. Czermiński & M. Pajchlowa - Atlas litologiczno-paleogeograficzny obszarów platformowych Polski, cz. I, Proterozoik i paleozoik, Warszawa.
• RICHTER, R. 1854. Thüringische Tentaculites. - Ztschr. Deutsch. Geol. Ges., 6, 275-290, Berlin.
• SAMSONOWICZ, J. 1935. Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych na północ od kopalni „Staszic” między Pokrzywianką, Psarką i Swiśliną. - Posiedz. Nauk. P.I.G., 44, 41-45, Warszawa.
• - 1950. Dewon Wołynia. - Acta Geol. Pol., 1, 4, 401-519, Warszawa.
• SHIMER, H. W. & SHROCK, H. 1948. Index fossils of North America. 326, New York, London.
• SOBOLEW, D. 1909. Srednij devon kelecko-sandomirskego krjaža. - Mater. Geol. Rossii, 24, 43-536, St. Petersburg.
• SYSSOIEV, V. A. 1958. Nadotrjad Hyolithoidae. In: J. A. Orlov (ed.), Osnovy Paleontologii. Molljuski, 2, 184-189, Moskva.
• TELLER, L. 1968. The Silurian biostratigraphy of Poland based on graptolites. - Acta Geol. Pol., 19, 3, 393-501, Warszawa.
• TOMCZYKOWA, E. 1962. Zespoły fauny w sylurze Polski. Z badań geologicznych regionu świętokrzyskiego. - Biul. Inst. Geol., 5, 174, 93-105, Warszawa.
• - 1971. Upper Silurian trilobites in Poland and their stratigraphic importance. - Men. B.R.G., 73, 431-436, Brest-Paris.
• - & WITWICKA, E. 1972. Z badań stratygrafii górnego syluru w obszarze nadbałtyckim. Polski. - Kwart. Geol., 16, 4, 1006-1008, Warszawa.
• - & 1974. Stratigraphic correlation of podlasian deposits on the basis of ostracodes and trilobites in the peri-Baltic area of Poland (Upper Silurian). - Biul. Inst. Geol., 276, 55-84, Warszawa.
• TOMCZYK, H. 1962. Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań.-Prace Inst. Geol., 35, 1-134, Warszawa.
• - 1968. Stratygrafia syluru w obszarze nadbałtyckim Polski na podstawie wierceń.- Kwart. Geol., 12, 1, 15-34, Warszawa.
• WITWICKA, E. 1967. Małżoraczki z górnego syluru Polski. - Kwart. Geol., 11, 1, 39-55, Warszawa.
• ZAGORA, K. 1964. Tentaculites aus dem thüringischen Devon. - Geologie, 13, 10, 1235-1273, Berlin.
• - 1966. Tentaculites aus dem oberen zorgensis-Kalk von Traunstein (Harz). - Ibidem, 15, 6, 703-711.
• - 1969. Uber Tentaculites scalaris Schlotheim. - Ibidem, 18, 2, 2222-2225.
• - 1972. Tentaculites lebiensis Zagora. - Ibidem, 21, 10, 1196-1199.