Rzeka Kamienna - zmiany na przestrzeni wieków i propozycja jej renaturyzacji

• Autorzy: Lenar-Matyas A. , Witkowska H. , Zak A.

Warianty tytułu

EN

Kamienna river - changes in time and a proposition of restoration

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W dolinie Kamiennej już od wieków eksploatowano złoża rud żelaza. Nasilenie wydobycia, będące następstwem rozwoju techniki wielkopiecowej, nastąpiło na przełomie XVIII i XIX wieku. Ważną rolę dla rozwoju tego regionu odegrał Stanisław Staszic. Kamienna miała pełnić rolę źródła energii i środka transportu. W tym celu przeprowadzono regulację, która całkowicie zmieniła rzekę. Wyprostowanie, a więc i radykalne skrócenie przebiegu koryta doprowadziło do istotnych zmian w dynamice cieku. Zlikwidowanie meandrów oraz ujednolicenia przekroju poprzecznego wpłynęło również na obniżenie jakości życia biologicznego. Obecnie Kamienna płynie głęboko wciętym korytem. Na dużym obszarze woda stuletnia mieści się w korycie głównym, co powoduje silne drenowanie okolicznych terenów. Analizując aktualne mapy i dostępne przekroje poprzeczne rzeki, stwierdzono, że powrót do starego koryta nie jest możliwy ze względu na znaczne obniżenie się poziomu koryta i ograniczenie dopływu rumowiska przez zbiorniki na Kamiennej i Świślinie. Poza tym trzeba było zachować zabytki budownictwa i związany z nimi kanał. W tym momencie jedyne zmiany, które można byłoby wprowadzić to urozmaicenie samego koryta i brzegów rzeki. Efekt taki można osiągnąć poprzez wprowadzenie małych budowli regulujących i kierujących strumień wody.

EN

In Kamienna River Valley the iron ore exploitation was done for a very long time. The intensification of the mining took place in XVIII and XIX century. For this region played an important role Stanisław Staszic. Kamienna River was supposed to be the source of energy and way of transport. Therefore, the river canalization and intensive training was undertaken, in consequence the river course was straighten and shorten, which resulted in the significant change in the river dynamics. Meander elimination and introduction of a uniform cross-section resulted in deterioration of habitat. To-day Kamienna River has deeply incised bed, which causes the drainage of surrounding grounds. After the analysis of the old maps and the river cross-sections it was found that it is impossible to restore the old river bed, because of the important erosion and cut off the sediment transport by dams on Świślina and Kamienna Rivers. Moreover the canalized river along some industrial vestiges is a part of technical patrimony. Therefore the only slight improvements could be proposed – introduction of slight meanders, more natural bed form and irregular banks. That could be obtained by an introduction of small hydraulic structures diverting the water stream.

Słowa kluczowe

PL

rzeki; doliny rzeczne; rzeka Kamienna; dolina Kamiennej; koryta rzeczne; erozja denna; przeplyw wody; przeplyw brzegowy; ocena stanu rzeki; renaturyzacja

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2006
• Numer: 4/2
• Opis fizyczny: s.79-88,fot.,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Lenar-Matyas A.

• Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej, Politechnika Krakowska, ul.Warszawska 24, 13-155 Kraków

autor

Witkowska H.

autor

Zak A.

Bibliografia

• Begeman W., Schiechtl H. M. Inżynieria ekologiczna w budownictwie wodnym i ziemnym. Wydawnictwo Arkady, 1999.
• Bojarski A., Jeleński J., Jelonek M., Litewka T., Wyżga B., Zalewski J. Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Departament Zasobów Wodnych, 2005.
• Darley L. L'Écoulement a plein bord dans les rivières alluviales. Méthodes d'estimation du niveau et du debit. Départament Gestion des Milieux Aquatiques, Division Hydrologie- Hydraulique, 1996.
• Hutte M., Niederhauser P. Ecomorphologie- niveau R (région). Méthodes d'analyse et d'appréciation des cours d'eau en Suisse. Office fédéral de l'environnement des forêts et du paysage (OFEFP), 1998.
• Radecki- Pawlik A., Tyrka M., Radecki- Pawlik B., Zasępa P. Wyznaczenie wielkości przepływu brzegowego w dwóch zróżnicowanych zlewniach górskich. Akademia Rolnicza, Wrocław (Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, Environmental Development, Vol. 2, Iss. 2.), 1999
• Rohde S. River Restoration: Potential and limitations re-establish riparian landscapes. Assessment and Planning. dysertacja doktorska, ETH Zurich and WSL Birmensdorf, 2004.
• Suliga J. Historyczne budowle wodno- energetyczne dorzecza Kamiennej i ocena możliwości budowy nowych elektrowni wodnych. Studium historyczne przyrodniczo- kulturowe doliny rzeki Kamiennej (nr 8/20), Zarząd Ochrony i Konserwacji Zespołów Pałacowo- Ogrodowych, 1995.
• Zeh H. Méthodes de construction du génie biologique. Office Fédéral des eaux et de la géologie, 2000.
• Żelazo. J., Popek Z. Podstawy renaturyzacji rzek. Wydawnictwo SGGW, 2002.