Hydrochemizm źródeł w Ojcowskim Parku Narodowym

• Autorzy: Wisnios M. , Kanownik W. , Bogdal A.

Warianty tytułu

EN

Hydrochemistry of springs in the Ojcow National Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono analizę wyników badań hydrochemicznych, którymi objęto źródła występujące na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. W terenie zinwentaryzowano 19 źródeł, w tym 10 w Dolinie Sąspowskiej i 9 w Dolinie Prądnika. Wszystkie źródła w Dolinie Sąspowskiej posiadają naturalne misy, natomiast w Dolinie Prądnika misy 7 źródeł zostały częściowo lub całkowicie zabudowane przez człowieka. Podczas prac terenowych zmierzono wydajność źródeł oraz temperaturę wody, pH, przewodność elektrolityczną i potencjał redoks, a w laboratorium oznaczono stężenia kilkunastu jonów, w tym makro- i mikroelementów oraz związków biogennych. Na podstawie badań stwierdzono, że w OPN dominują źródła o wydajność od 1 do 10 dm3 · s–1. Ze źródeł wypływa woda prosta dwujonowa wodorowęglanowo-wapniowa, o odczynie słabo zasadowym. Na podstawie klasyfikacji badanych elementów fizykochemicznych zaliczono je do klasy II, czyli wód o dobrej jakości. W wodzie wszystkich źródeł stwierdzono podwyższone stężenie wodorowęglanów, wapnia oraz azotanów, co jest prawdopodobnie wynikiem naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazuje na wpływ działalności człowieka, albo jest to wpływ bardzo słaby.

EN

The paper presents analysis of hydrochemical research comprising springs occurring in the area of the Ojcow National Park (OPN). There were 19 springs identified in the area, including 10 in Sąspowska Valley and 9 in the Prądnik valley. All springs in the Sąspowska Valley are natural basins, whereas in the Prądnik valley 7 sources have been partially or totally built up by man. During field works the sources capacity was measured, their temperatures, pH value, electrolytic conductivity and redox potential, whereas concentrations of more than a dozen ions, including macro- and microelements, and biogenic compounds were determined in a laboratory. On the basis of investigations it was stated that springs with the yield between 1 and 10 dm3 · s–1 are dominant in OPN. Water flowing from the springs is a two-ionic bicarbonate-calcium water with weakly alkaline pH. On the basis of classification of the analysed physicochemical elements the water was classified to II water purity class, i.e. good quality waters. Elevated concentrations of bicarbonates, calcium and nitrates were registered in all springs, which probably results from natural processes occurring in groundwaters and does not indicate the influence of human activities, or very slight effect.

Słowa kluczowe

PL

parki narodowe; Ojcowski Park Narodowy; Dolina Pradnika; Dolina Saspowska; zrodla; wydajnosc zrodel; jakosc wody; badania hydrochemiczne; sklad chemiczny

EN

national park; Ojcow National Park; Pradnik Valley; Saspowska Valley; water source; spring discharge; water quality; hydrochemical research; chemical composition

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2015
• Tom: 14
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.205-217,fot.,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wisnios M.

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.Mickiewicza 24–28, 30–059 Kraków

autor

Kanownik W.

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.Mickiewicza 24–28, 30–059 Kraków

autor

Bogdal A.

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.Mickiewicza 24–28, 30–059 Kraków

Bibliografia

• Al-Khashman, O.A., Jaradat, A.Q. (2014). Assessment of groundwater quality and its suitability for drinking and agricultural uses in arid environment. Stochastic Environm. Res. Risk Assess., 28(3), 743–753.
• Bogdał, A., Kanownik, W., Wiśnios, M. (2012a). Zmiany wartości i stężeń fizykochemicznych wskaźników jakościowych wód rzeki Prądnik-Białucha (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska). Gaz Woda Tech. Sanit., 8, 358–361.
• Bogdał, A., Kowalik, T., Kanownik, W., Ostrowski, K., Wiśnios, M. (2012b). Ocena stanu fizykochemicznego wód opadowych i odpływających ze zlewni potoku Wolninka. Gaz Woda Tech. Sanit., 8, 362–365.
• Chełmicki, W., Baścik, M., Korska, A., Pociask-Karteczka, J., Siwek, J. (2001). Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Zmiany w latach 1973–2000. IGiGP UJ, Kraków.
• Dowgiałło, J. (1971). Studium genezy wód zmineralizowanych w utworach mezozoicznych Polski północnej. Biul. Geol. UW, 13, 133–224.
• Drzał, M., Ziemońska, Z. (1966). Rzeźba i stosunki wodne obszaru Ojcowskiego Parku Narodowego. Biblioteka OPN, maszynopis.
• Dynowska, I. (1983). Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Studia Ośr. Dokum. Fizjogr. PAN, XI, ss. 244.
• Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 372/19.
• Jokiel, P. (1997). Źródła, ich rola w środowisku i znaczenie w gospodarce wodnej. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geogr. Phys., 2, 5–7.
• Kanownik, W., Rajda, W. (2011). Wpływ oczyszczonych ścieków na jakość wód w odbiorniku. GazWoda Tech. Sanit., 10, 366–368.
• Kondracki, J. (2013). Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony (wraz z komentarzem) (1990). [W:] A.S. Kleczkowski (red.). Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. IHiGI AGH, Kraków, 38.
• Michalik, A. (2008). The use of chemical and cluster analysis for studying spring water quality in Świętokrzyski Park Narodowy. Polish J. Environm. Stud., 17(3), 357–362.
• Oleksynowa, K. (1966). Materiały do poznania chemizmu wód doliny Prądnika i doliny Sąspówki. Acta Hydrobiol., 8 (3–4), 275–292.
• Policht-Latawiec, A., Kanownik, W., Łukasik, D. (2013). Wpływ zanieczyszczeń punktowych na jakość wody rzeki San. Infrastr. Ekol. Ter. Wiej., 4(1), 253–269.
• Rajda, W., Kanownik, W. (2007). Some water quality indices in small watercourses in urbanized areas. Arch. Environ. Prot., 33(4), 31–38.
• Różkowski, J. (1996). Przeobrażania składu chemicznego wód krasowych południowej części Wyżyny Krakowskiej (zlewnia Rudawy i Prądnika). Kras i Speleologia, nr spec. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych, Dz.U. Nr 143, poz. 896.
• Satora, S. (2009). Zróżnicowanie składu chemicznego fliszowych karpackich wód podziemnych. Infrastr. Ekol. Ter. Wiej., 6, 157–160.
• Siwek, J. (2004). Źródła w zlewniach Prądnika, Dłubni, Szreniawy. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania jakości wód. IGiGP UJ, Kraków.
• Słownik hydrogeologiczny (2002). Red. J. Dowgiałło, A.S. Kleczkowski, T. Macioszczyk, A. Różkowski. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Soja, R. (2008). Hydrologia Ojcowskiego Parku Narodowego. [W:] Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego: Przyroda. Red. A. Klasa, J. Partyka. Ojcowski Park Narodowy, Ojców, 97–120.
• Sołtys-Lelek, A., Rożkowski, J., Lelek, K. (2010). Wpływ antropopresji na środowisko biotyczne i abiotyczne stref źródliskowych na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Prądnik. Prace Muz. Szafera, 20, 377–396.
• Tyc, A. (2001). Badania krenologiczne na terenie gminy Klucze i Wolbrom w granicach Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych województwa małopolskiego. [W:] Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Red. J. Partyka. Ojcowski Park Narodowy, Ojców, 111–114.
• Wolanin, A., Żelazny, M. (2010. Sezonowe zmiany chemizmu wód źródeł tatrzańskich w zlewniach Potoku Chochołowskiego i Potoku Kościeliskiego w 2009 roku. [W:] Woda w badaniach geograficznych. Red. T. Ciupa, R. Suligowski. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach, Instytut Geografii, 347–355.

Identyfikatory

DOI

10.15576/ASP.FC/2015.14.3.205