Podejście ekologiczne w metodyce planowania. Metoda krańcowych progów przyrodniczych

• Autorzy: Kozlowski J.

Warianty tytułu

EN

Ecological approach in the planning methodology. The nature threshold limit method

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przyjęto tezę, że utrzymanie rozwoju w ramach ekologicznie bezpiecznej przestrzeni rozwiązań jest jednym z podstawowych warunków trwałego zabezpieczenia jego równowagi ekologicznej, a jego intencją – pobudzenie dyskusji na ten temat. Zmiany środowiska geograficznego konieczne dla rozwoju powodują zagrożenia dla jego równowagi i funkcjonowania, a planowanie ma wskazać, jak zaspokajać zintegrowane potrzeby rozwoju bez naruszania ekologicznej, ekonomicznej i społecznej równowagi tego środowiska. Założenie, że „rozwój i ochrona są w równym stopniu niezbędne do naszego przeżycia” [IUCN, UNEP, WWF 1980] doprowadziło do powstania koncepcji zrównoważonego rozwoju. Konieczność wyodrębniania progów przyrodniczych o charakterze brzegowym uznano za podstawę planu Tatrzańskiego Parku Narodowego. W konsekwencji powstała metoda krańcowych progów przyrodniczych (kpp) – przedmiot artykułu. Jej założenia: (1) kpp to „granica zakłóceń, poza którą dany ekosystem staje się niezdolny, aby powrócić do właściwego mu stanu i równowagi” a jej przekroczenie „uruchamia reakcję łańcuchową prowadzącą do nieodwracalnych zniszczeń przyrodniczych całego ekosystemu, albo jego podstawowych elementów” [Kozłowski 1986:14]. Kpp występują w czterech kategoriach: terytorialne, ilościowe, jakościowe i czasowe. (2) Ich wyznaczanie umożliwia analiza relacji działania rozwoju – zasoby naturalne, ustalająca potencjalne zagrożenia ze strony tych działań. (3) Do wyznaczenia kpp wystarczy rozpoznanie jakości zagrożonych elementów środowiska, która zależy od stopienia ich: znaczenia, przekształcenia, odporności oraz roli biologicznej. Wyniki analizy relacji i rozpoznania jakości dostarczają podstawy do sformułowania zasad decyzyjnych, prowadzących do zidentyfikowania progów elementarnych oraz zespolonych. W artykule omówione jest też zagadnienie, czy planowanie przestrzenne ma być prorozwojowe czy proekologiczne. Powinno być jednym i drugim jednocześnie, czyli zapewniać ochronę przyrody i stymulować rozwój. Dlatego jego proces powinien zawierać dwa powiązane nurty restrykcyjny i promocyjny. Podsumowanie podkreśla użyteczność i wiarygodność metody oraz niedosyt teorii. Potrzebuje ona zatem kontynuacji w praktyce oraz w pracach badawczych. Artykuł wydaje się potwierdzać wstępną tezę o utrzymywaniu rozwoju w ekologicznie bezpiecznej przestrzeni rozwiązań, jako warunku trwałego zabezpieczenia jego równowagi ekologicznej oraz uzasadnia potrzebę otwarcia dyskusji na ten temat.

EN

This paper assumes the premise that the maintenance of development within the ecologically safe space of solutions is one of the basic conditions of permanent preservation of ecological balance, and its intention is to stimulate a discussion on that issue. The changes occurring in the geographic environment that need to be made for the sake of development cause threats to environmental balance and existence, and planning should indicate how to meet integrated development needs, without distorting ecological, economic and social balance of the environment. The assumption that "development and protection are equally indispensable for our survival" [IUCN, UNEP, WWF 1980] has led to the introduction of the sustainable development conception. The necessity to identify nature thresholds with limit characteristics was recognized to be a basis of the plan for the Tatra Mountains National Park. Consequently, the Nature Threshold Limit Method (NTLM) was developed and it is discussed in this paper. The method's assumptions include the following: (1) NTLM consists in the "limit of interferences beyond which the given ecosystem becomes unable to return to the natural condition and balance," while exceeding the limits "starts a chain reaction leading to irreversible destruction of either the whole nature in the ecosystem, or of its basic components." [Kozłowski 1986:14]. The NTLM occurs in four categories: territorial, quantitative, qualitative and time. (2) The identification of those categories allows to analyse the development relationships: natural resources that establish potential hazards of the development actions. (3) To determine the NTLM, it is enough to recognize the quality of threatened environmental components, which quality depends on the degree of their significance, transformation, resistance and the biological role. The results of relationship and quality recognition analysis give grounds for the formulation of the decision foundations, leading to the identification of the elementary and complex thresholds. The paper also discusses the problem whether spatial planning should be pro-developmental or pro-ecological. It should be both at the same time, that is it should ensure nature protection and stimulate development. For that reason, the spatial planning process should contain two integrated streams of restriction and promotion. The conclusions underline the usability and credibility of the method, as well as the shortages of the related theory. Therefore, the methodology needs continuation in practice and research. The paper seems to confirm the preliminary premise of the maintenance of development in ecologically safe space of solutions, as a condition of the assurance of durable ecological balance and it justifies the need to open a discussion on that subject matter.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2011
• Tom: 08
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: s.39-60,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kozlowski J.

• Instytut Rozwoju Miast, Kraków

Bibliografia

• Alpin G., Mitchell P., 1995, Global Environmental Crisis, Oxford University Press.
• Alberti M., Foster T., Grifffin K., Hruza K., Outhwaite S., 1993, North Stradbroke Island a Golf Course Location, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Barrow C. J., 1995, Developing the Environment, Longman Scientific & Technical, London.
• Baeyens H., Dolman A., 1981, Design of a Development Pole in Malaysia: Planning in a Pluriethnic Society [w:] Kuklinski A. (ed), Polarised Development and Regional Policies, Mouton Publishers, The Hague, Paris, New York.
• Baranowska-Janota M., 1977, Zarys metody wyznaczania krańcowych progów przyrodniczych dla rozwoju funkcji turystyki, Człowiek i Środowisko, t. 1, nr 2, s. 47-58.
• Baranowska-Janota M., Gruszczyk A., 1993, Gorce National Park: UET’s in the Management Plan, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Baranowska-Janota M., Kozłowski J., 1981, Method Allowing the Identification of Ultimate Development Thresholds from the Viewpoint of the Protection of the Natural Environment, Final Report for the US Environmental Protection Agency (EPA 908/5-81), Instytut Kształtowania Środowiska, Kraków.
• Baranowska-Janota M., Kozłowski J., 1984, Krańcowe progi przyrodnicze w rozwoju turystyki, Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa.
• Charters A., 1985, Planning for People and Nature in Protected Areas, Master Thesis, University of Queensland, St. Lucia.
• Forte F., 1980, Development Problems of the Campania Region, Orrizonti Economici.
• Hill G., 1993, UET Method: an Ecological View, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Hill G., Kozłowski J., Rosier J., 1987, A Threshold Based Reply to Tourist Development on Heron Island, Queensland Planner, Vol. 26, No. 1, s. 10-15.
• Intermet, 1973, Threshold Analysis as a Management Aid, International Association for Metropolitan Research and Development, Glasgow.
• IUCN, 1982, Environmental Planning Guidelines for Strategies and Plans, Commission on Environmental Planning IUCN, Gland.
• IUCN, UNEP, WWF, 1980, World Conservation Strategy, Gland.
• IUCN, UNEP, WWF, 1991, Caring for the Earth – A Strategy for Sustainable Living, Gland.
• Kazik N., Rynkowski A., Szewczyk R. (red.), 2001, Słownik rozwoju regionalnego, PARR, Warszawa.
• Kerr D., 1993, UET in Planning for Tourism Development: Brisbane-Gold Coast Corridor, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Korzeniak G., 1993, UETs for Flora and Fauna in a Mountain Region, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Kozłowski J., 1972, Walory środowiska progami rozwoju przestrzennego, Aura, nr 2.
• Kozłowski J., 1974, Analiza progowa, Państwowo Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kozłowski J., 1975, Walory środowiska progami rozwoju przestrzennego, Aura, nr 3; Krańcowe progi rozwojowe w kształtowaniu przestrzennym Podtatrza, Aura, nr 5.
• Kozłowski J., 1985, Threshold Approach in Environmental Planning, Ekistics, Vol. 52, No. 311, s. 146-153.
• Kozłowski J., 1986, Threshold Approach in Urban, Regional and Environmental Planning, University of Queensland Press, St. Lucia, London, New York, s. 262.
• Kozłowski J., 1990, Koncepcja krańcowych progów przyrodniczych na podstawie doświadczeń australijskich, Człowiek i Środowisko, t. 14, nr 2, s. 187-224.
• Kozłowski J., 1989, Towards Ecological Orientation of the Planning Process – A Planner's Perspective, Impact Assessment Bulletin; Vol. 8, Nr 1-2, s. 47-68.
• Kozłowski J., 1990, Sustainable Development in Professional Planning: A Potential Contribution of the EIA and UET Concepts, Landscape and Urban Planning; Nr 19, s. 307-332.
• Kozłowski J., 1993, UET Method: a Planning Tool for Sustainable Development, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield, Singapore, Sydney, s. 16-32.
• Kozłowski J., 2009, Podejście ekologiczne w metodyce planowania – bezpieczna przestrzeń rozwiązań, Problemy Rozwoju Miast, nr 4, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
• Kozłowski J., Baranowska-Janota M., 1993, Tatry National Park: ‘Quantitative’ UETs – Tourist Capacity, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot , Brookfield, Singapore, Sydney, str. 117-131.
• Kozłowski J., Baranowska-Janota M., 1993, Metoda wyznaczania turystycznej chłonności przyrodniczej parków narodowych, Człowiek i Środowisko, t. 6, Nr 1-2, Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa, s. 33-57.
• Kozłowski J., Hill G. (red.), 1993, Towards Planning for Sustainable Development, Avebury, Aldershot , Brookfield, Singapore, Sydney, s. 373.
• Kozłowski J., Hughes J., 1972, Threshold Analysis – A Quantitative Planning Method, Architectural Press, London and Halstead Press, New York, s. 286.
• Kuiken M., 1993, UET in Landscape Planning: Overview of the Approach, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Lichfield N., Kettle P., Whitbread M., 1975, Evaluation in the Planning Process, Pergamon Press.
• Malisz B., 1969, Teoria progów, jej rozwój, zastosowanie i perspektywy, Biuletyn IUA, Nr 16/7, Warszawa.
• McNamara K., Morris C., Storey L., Woodrow M., 1993, North Stradbroke Island: a Wilderness Walk Case Study, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Minns C., Cairns R., Randall R., Moore J., 1993, UET: a Tool for Fish Habitat Management; UET: a Practical Application in Canadian Lakes, [w:] Towards Planning for Sustainable Development, Kozłowski J., Hill G. (ed.), Avebury, Aldershot, Brookfield USA, Hong Kong, Sydney.
• Pearce D., Markandya A., 1989, Blueprint for a Green Economy, Earthcan Publications Ltd.,
• Pickering T., Owen L.A., 1994, An Introduction to Global Environmental Issues, Routledge, London, New York.
• Roberts M., 1974, An Introduction to Town Planning Techniques, Hutchinson of London, London.
• Rosier J., Hill G., Kozłowski J., 1986, Environmental Limitations: A Framework for Development on Heron Island, Great Barrier Reef, Journal of Environmental Management, No. 223, s. 59-73.
• Roszkowska-Kuiken M., 1987, Adaptation of the Threshold Concept to Highway Planning in Valued and Sensitive Landscapes, Ph. D. Thesis, University of Queensland, St. Lucia.
• Scottish Development Department, 1968, The Central Borders: A Plan for Expansion, HMSO, Edinburgh.
• Scottish Development Department, 1973, Threshold Analysis Manual, Her. Majesty Stationary Office (HMSO), Edinburgh.
• Stankey A., 1983, Managing Environmental and Recreational Condition in Wilderness: A Planning Framework, Draft Research Paper, USDA Forest Service, Ogden.
• United Nations, 1977, Threshold Analysis Handbook, Department of Economic and Social Affairs, New York.
• Wathern P., 1988, Environmental Impact Assessment – Preventive Policy in Practice, [w:] Simonis U. (ed.) Praeventive Umweltpolitik, Campus Verlag, Frankfurt/M, New York, s. 167-185.

Uwagi

Rekord w opracowaniu