Związki biogenne a proces eutrofizacji wód Goczałkowickiego zbiornika wodnego

• Autorzy: Jachniak E.

Warianty tytułu

EN

The biogenic substances and eutrophication process of the water of Goczalkowice aquatic reservoir

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy zaprezentowano wpływ dopływających ładunków związków biogennych (azotu ogólnego i fosforu ogólnego) z wodami rzeki Wisły na proces eutrofizacji wód zbiornika Goczałkowice. Badania prowadzono w latach 2004-2006 oraz 2010-2011, w sezonach wegetacyjnych. Obliczono obciążenie fosforem zbiornika Goczałkowice oraz określono ładunek dopuszczalny i niebezpieczny fosforu ogólnego według Vollenveidera (1976). Wyliczoną wartość obciążenia ładunkiem fosforu ogólnego przyrównano do wartości ładunków dopuszczalnych oraz niebezpiecznych. Ponadto obliczono biomasę fitoplanktonu (podawaną w mokrej masie) i dokonano oznaczenia składu gatunkowego fitoplanktonu. Badania wykazały, że ładunki fosforu wnoszone z wodami rzeki Wisły w latach 2010- 2011 były mniejsze (średnio 0,147 g P·m-2·rok-1) od dopływających w latach 2004-2006 (średnio 0,681 g P·m-2·rok-1) i przewyższały tylko wartości ładunków dopuszczalnych, co wskazuje na poprawę warunków w zlewni. Mimo mniejszego dopływu ładunków stwierdzono, że wody zbiornika nadal wykazują charakter eutroficzny. Potwierdzają to wysokie stężenia fosforu ogólnego (średnio 0,05 mg P·dm-3 (2004-2006) i średnio 0,062 mg P·dm-3 (2010-2011)), azotu ogólnego (średnio 1,26 mg N·dm-3 (2004-2006) i średnio 1,38 mg N·dm-3 (2010-2011)), chlorofilu a (średnio 26,83 μg·dm-3 (2004-2006) i 33,36 μg·dm-3 (2011)) oraz wartości biomasy fitoplanktonu w zbiorniku (średnio 7,39 mg·dm-3 (2004-2006)), a także typowe dla wód eutroficznych gatunki fitoplanktonu (m. in. Microcystis viridis (A. Br. in Rabenh.) Lemm., Coelastrum sp., Euglena viridis (Carter).).

EN

In article the influence of loads of biogenic substances (total nitrogen and total phosphorus) inflowing with water of Wisła river on eutrophication process of water Goczałkowice reservoir was presented. The research was conducted in years 2004-2006 and 2010-2011, in vegetative seasons. The loading total phosphorus of Goczałkowice reservoir was calculated and the acceptable load and dangerous load of total phosphorus (according to Vollenveider 1976) have both been calculated. The enumerated value of loading of total phosphorus load was compared to the value of acceptable loads and dangerous loads. Moreover, biomass of phytoplankton (given in wet mass) was calculated and a species composition of phytoplankton was determined. The analyses declared that the loads of total phosphorus, which were contributed with water of Wisła river were lesser in years 2010-2011 (averagely 0,147 g P·m-2·year-1) than loads, which flowed in years 2004-2006 (0,681 g P·m-2·year-1). The first exchanged loads had exceeded only values of acceptable loads. It can indicate to the improvement of the conditions in the catchment area. In spite of the lesser inflow of the loads, it was ascertained that water of the reservoir still points out eutrophic character. The high concentrations of total phosphorus (averagely 0,05 mg P·dm-3 (2004-2006) and averagely 0,062 mg P·dm-3 (2010-2011)), total nitrogen (averagely 1,26 mg N·dm- 3 (2004-2006) and averagely 1,38 mg N·dm-3 (2010-2011)), chlorophyll a (averagely 26,83 μg·dm-3 (2004-2006) and 33,36 μg·dm-3 (2011)) and the high values of phytoplankton biomass (averagely 7,39 mg·dm-3 (2004- 2006)) in the reservoir, also typically for eutrophic water a species of phytoplankton (i.a. Microcystis viridis (A. Br. in Rabenh.) Lemm., Coelastrum sp., Euglena viridis (Carter) confirm the eutrophic status of the reservoir.

Słowa kluczowe

PL

zbiorniki wodne; zbiorniki zaporowe; zbiornik Goczalkowice; eutrofizacja; zanieczyszczenia wod; zwiazki biogenne; azot ogolny; fosfor ogolny; ladunek azotu; ladunek fosforu; stezenie chlorofilu

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2013
• Numer: 3/III
• Opis fizyczny: s.31-48,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Jachniak E.

• Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Plac Fabryczny 5, 43-300 Bielsko-Biała

Bibliografia

• Bucka H., Wilk–Woźniak E. (2005). a contribution to the knowledge of some potentially toxic cyanobacteria species forming blooms in water bodies – chosen examples. Oceanological and Hydrobiological Studies, 34 (3), Gdańsk: Institute of Oceanography, s. 43 – 53.
• Chapra S. C., Dobson H. F. H. (1981). Quantification of the lake trophic typologies of Naumann (surface quality) and Thienemann (oxygen) with special reference to the Great Lakes. Journal of Great Lakes Research, 7, (2), Internat. Assoc. Great Lakes Res., s: 182 – 193.
• Czaplicka-Kotas A., Szostak A., Kocwa-Haluch R. (2005). Eutrofizacja wód goczałkowickiego zbiornika wodnego. Gospodarka wodna, 12, (684), Warszawa: SIGMA-NOT, s: 490 – 495.
• Dojlido J. R. (1995). Chemia wód powierzchniowych. Białystok: Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, s: 1-342.
• Giziński A., Falkowska E. (2003). Hydrobiologia stosowana: ochrona wód powierzchniowych. Włocławek: Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, s: 1 – 194.
• Heinonen P. (1980). Quantity and composition of phytoplankton in Finnish inland waters. Publ. Water res. Inst., 37, Finland, Helsinki: Nat. Board of waters, s: 1 – 91.
• Hindák F. (1996). Key to the unbranched filamentous green algae (Ulotrichineae, Ulotrichales, Chlorophyceae). Bulletin Slovenskej Botanickej Spoločnosti Pri Sav, Supplement 1, Bratislava: Slovenska Botanicka Spoločnost Pri Sav, s: 1 – 77.
• Jachniak E. (2010). Wpływ czynników fizykochemicznych oraz hydrologicznych na przebieg procesów eutrofizacyjnych w wybranych zbiornikach zaporowych południowej Polski. Rozprawa doktorska, Kraków: UR, s: 1 – 236.
• Kajak Z. (2001). Hydrobiologia – Limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo PWN, s: 1-360.
• Kasza H. (1992). Changes in the aquatic environment over many years in three dam reservoirs in Silesia (southern Poland) from the beginning of their existence– causes and effects. Acta Hydrobiologica, 34, (1/2), Kraków, s: 65 – 114.
• Kasza H. (2009). Zbiorniki zaporowe. Znaczenie – eutrofizacja – ochrona. Bielsko – Biała: ATH, s: 1 – 366.
• Kopeć S., Krzanowski S. (1999). Wpływ zanieczyszczeń rolniczych Beskidu Wyspowego i Żywieckiego na klasyfikację niektórych rzek tego regionu. Materiały Seminaryjne, 42, Falenty: Instytut Melioracji Użytków Zielonych, s: 123 – 133.
• Krodkiewska M., Spyra A., Strzelec M. (2012). Ocena warunków troficznych zbiornika zaporowego w Goczałkowicach na podstawie fauny skąposzczetów dennych. Poster, Zacisze: XIX Ogólnopolskie Warsztaty Bentologiczne,17–19 maja 2012.
• Krzanowski S. (2000). Wpływ retencji zbiornikowej na wybrane elementy środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem zmian reżymu przepływów w rzece poniżejzbiornika (na przykładzie dorzecza Sanu). Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczejw Krakowie, Rozprawy, 259, Kraków, s: 1 – 155.
• Mazurkiewicz–Boroń G. Eutrofizacja – przyczyny i skutki. W: Mazurkiewicz–Boroń G. (2000).-Zbiornik Dobczycki. Ekologia – Eutrofizacja – Ochrona. Kraków: Zakład Biologii Wód – PAN, s: 43 – 54.
• Negro A. I., De Hoyos C., Vega J. C. (2000). Phytoplankton structure and dynamics in Lake Sanabria and Valparaίso reservoir (NW Spain). Hydrobiologia, 424, Netherlands: Kluwer Academic Publischers, s: 25-37.
• Nowacka A., Włodarczyk-Makuła M., Panasiuk D. (2011). Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice. Inżynieria i Ochrona Środowiska, 14, (4), s: 385 – 396. OECD (1982). Eutrophication of waters.
• Monitoring, assessment and control, Paris, s: 1 – 154. Reynolds C. S. (1996). The plant life of the pelagic. Verh. Internat. Verein. Limnol., 26, s: 97 – 113.
• Rott E. (1981). Some results from phytoplankton counting intercalibrations. Schweiz. Z. Hydrol., 43/1, Birkhäuser Verlag Basel, s: 34 – 62.
• Rynkiewicz A. (2007). Problemy eutrofizacji wód w Polsce i ich ograniczanie w sposób naturalny. Poznań: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, s: 1 – 13.
• Siudy A., Bilnik A., Świercz T., Szlęk Z. (2006). Wielofunkcyjny zbiornik retencyjny Goczałkowice na Małej Wiśle i jego znaczenie dla gospodarki wodnej Górnego Śląska. W: Więzik B. (2006)-50 – lecie budowy zbiornika wodnego na MałejWiśle w Goczałkowicach. Materiały Konferencji Naukowo-Technicznej,Katowice: Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów Spółka Akcyjnaw Katowicach, s: 7 – 22.
• Starmach K. (1989). Plankton roślinny wód słodkich. Metody badania i klucze do oznaczania gatunków występujących w wodach Europy Środkowej. Warszawa – Kraków: PWN, s. 1 – 496.
• Szostak A., Zimoch I. (2006). Zmiany jakościowe i ilościowe fitoplanktonu w zbiorniku Goczałkowice w latach 1992 – 2004. W: Więzik B. (2006)-50 – lecie budowy zbiornika wodnego na Małej Wiśle w Goczałkowicach. Materiały Konferencji Naukowo-Technicznej, Katowice: Górnośląskie Przedsiębiorstwo WodociągówSpółka Akcyjna w Katowicach, s: 55 – 71.
• Ścigała K. (2012). Wykorzystanie wskaźników planktonowych do oceny trofii wód Zbiornika Goczałkowice w latach 2010/11. Poster, Kraków: XXII Zjazd Hydrobiologów Polskich, 19-22 września 2012.
• Śliwka M. (2007). Zastosowanie stymulacji laserowej wybranych gatunków hydrofitów do zwiększenia ich zdolności bioremediacyjnych. Rozprawa doktorska, Kraków: AGH, s: 1 – 242.
• Wilk-Woźniak E. (2001). Glony – formacja, od której wcale wszystko się nie zaczęło. Supplementa ad Acta hydrobiologica, 1, Kraków: PAN, s: 27 – 32.
• Wilk-Woźniak E. (2003). Phytoplankton – formation reflecting variation of trophy in dam reservoirs, Ecohydrology and Hydrobiology, Proceedings of the XX th International Phycological Symposium, 3 (2), Warszawa: PAN, s: 213 – 219.
• Vollenweider R. (1976). Advances In defining critical loading levels for phosphorus in lake eutrophication. Mem. Ist. Ital. Idrobiol., 33, s: 53 – 83.
• Zintegrowany system wspomagający zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego. Strategiczny projekt badawczy. Zbiornik Goczałkowicki. POIG 01.01.02-24 078/09 http://www.zizozap.pl/zbiornikgoczalkowicki.aspx?catid=10