Zastosowanie metody elektooporowej do badania czwartorzędowej rzeźby kopalnej na przykładzie Doliny Dolnej Skrwy

• Autorzy: Kajtan J.

Warianty tytułu

EN

The use of the electric resistance method in the investigation of the quaternary fossil relief exemplified in the lower Skrwa valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the valley of the Lower Skrwa, below Cieślin (Fig. 1, 2, 3) the method of electric resistance has been used in the reconstruction of the Quaternary fossil relief. On the basis of several hundred geoelectric soundings carried out in Schlumberger’s symmetrical system (Fig. 4) three groups of deposits were distinguished in the investigated area: the high-resistance sandy group and the medium-resistance clayey group represent the Quaternary, and the low-resistance loamy group - the Pliocene. The analysis of the horizontal and vertical lability of those groups of resistance, based on the configuration map of the substratum surface of Quaternary deposits and on the map of the reach of interglacial river sands about 20-60 m thick (Fig. 5), as well as on eleven geoelectric cross sections of Quaternary deposits (Fig. 6, 7), has allowed an exact characterization of the various deformations occurring in the sub-Quaternary surface, as well as a thorough study of the system of the river valleys in the Mazovian and Eems interglacial periods. Against the background of the principal deformations of the sub-Quaternary surface in the Lower Skrwa Valley, i.e. of the Płock elevation and the Mochowo depression (Fig. 2) second-rate deformations can be distinctly observed: they form three hypsometric steps: a high step (np to over 100 m above sea level), a medium step (0-80 m above sea level) and a low step (from 20 m below sea level to over 0 m above sea level); there also occur still smaller, third-rate deformations, i.e. long, winding furrows and oval or round hollows, pot-holes and hummocks (Fig. 8). In the author's opinion the origin of the above-named fossil forms of the sub-Quaternary surface is connected with the glacitectonic activity of the ice-sheet, with the erosion of interglacial rivers as well as with the pressure of thick packs of Quaternary deposits (mainly boulder clay) on plastic Pliocene clays (isostatic deformations). On the base of the geoelectric cross-sections of Quaternary deposits the evolution of the fossil valley network between Cieślin and Brudzeń Duży (Fig. 9) has been investigated. It has been stated that in the Mazovian interglacial period there existed an important hydrographic junction, i.e. several large and deep river valleys met here. Instead, Eems river valleys, much smaller and shallower and thus less legible in cross-sections, partly duplicated the run of valleys of the Mazovian (Kromerian ?) interglacial period. A similar situation occurs in the present, deeply cut valley of the Lower Skrwa and in some of its side valleys, which proves - in the author’s opinion - the repeatability (conservatism) of valleys of different age in the investigated fragment of the Płock Upland. In comparing the method of electric resistance with the classical interpretation of geological borings it should be noted that, unlike the punctual minuteness of detail afforded by the interpretation of borings, the method of electric resistance allows to get a spatial (though less accurate) image of the fossil relief, especially of large forms built of deposits of little lithological variability.

Słowa kluczowe

PL

Dolina Dolnej Skrwy; metoda elektrooporowa; rzezby kopalne; doliny rzeczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 1988
• Tom: 09
• Opis fizyczny: s.249-271,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kajtan J.

Bibliografia

• Baraniecka M. D., 1975 a, Fazy tektoniczne w czwartorzędzie środkowej części Niżu Polskiego, w: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1, Warszawa, s. 186-195.
• Baraniecka M. D., 1975 b, Zależności wykształcenia osadów czwartorzędu od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części Niżu Polskiego, Biul. Inst. Geol. 288, s. 5-98.
• Baraniecka M. D., 1979, Osady plioceńskie Mazowsza jako podłoże czwartorzędu, Biul. Geol. UW, t. 23, s. 23-38.
• Baraniecka M. D. i inni, 1978, Stratygrafia osadów czwartorzędowych Niziny Mazowieckiej oraz jej południowego i zachodniego obrzeżenia, Biul. Inst. Geol. 306, s. 5-113.
• Brykczyński M., 1982, Glacitektonika krawędziowa w Kotlinie Warszawskiej i Kotlinie Płockiej, Prace Muzeum Ziemi, z. 35, s. 3-68.
• Dokumentacja badań geoelektrycznych dla zaopatrzenia w wodę, rejon Brudzenia-Murzynowa-Płocka, 1980, maszynopis, Centralne Biuro Studiów i Projektów Wodnych Melioracji i Zaopatrzenia Rolnictwa w Wodę BIPROMEL, Warszawa.
• Kaftan J., 1983, Rozwój doliny dolnej Skrwy między Cieślinem a Brudzeniem Dużym w okresie zlodowacenia bałtyckiego i w holocenie (na tle starszej rzeźby), maszynopis, Zakład Geomorfologii WGiSR UW, 141 s.
• Kondracki J., 1978, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa, 463 s.
• Kotarbiński J., 1973, Morfologia sandru i doliny Skrwy, maszynopis, Instytut Geografii Uniw. M. Kopernika, Toruń.
• Kotarbiński J., Urbaniak-Biernacka U., 1975, Kierunki odpływu wód z Kotliny Płockiej podczas ostatniego zlodowacenia, Czas. Geogr., t. 46, z. 1, s. 37-53.
• Lamparski Z., 1964, Zarys stratygrafii czwartorzędu i morfologia dorzecza dolnej Skrwy, Acta Geol. Pol., vol. 14, no 3, s. 415-436.
• Lamparski Z., 1979 a, Geneza i rozwój rynny janoszyckiej na Wysoczyźnie Płockiej, BiuI. Geol. UW, t. 23, s. 102-115.
• Lamparski Z., 1979 b, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Mochowo, maszynopis, Archiwum Inst. Geol.
• Lamparski Z., 1979 c, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Tłuchowo, maszynopis, Archiwum Inst. Geol.
• Lamparski Z., 1983, Plejstocen i jego podłoże w północnej części środkowego Powiśla, Stud. Geol. Pol., vol. 76, 82 s.
• Lencewicz S., 1924 a, O podłożu dyluwium w okolicach Płocka, Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol. 8, s. 5-7.
• Lencewicz S., 1924 b, Zmiany hydrograficzne pomiędzy dorzeczem Skrwy i Działdówki, Belgrad, 10 s.
• Lencewicz S., 1926, Czwartorzędowe ruchy epirogeniczne i zmiany sieci rzecznej w Polsce środkowej, Przegl. Geogr.· 6, s. 99-129.
• Lencewicz S., 1927, Dyluwium i morfologia środkowego Powiśla, Prace Państw. Inst. Geol., t. 2, z. 2, s. 66-194.
• Lewiński J., 1924 a, Czwartorzędowe ruchy tektoniczne i morena dolinowa w okolicach Włocławka, Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol. 7, s. 3-4.
• Lewiński J., 1924 b, Zaburzenia czwartorzędowe i „morena dolinowa” w pradolinie Wisły pod Włocławkiem, Spraw. Państw. Inst. Geol., t. 3, z. 3-4, s. 497-549.
• Lewiński J., Samsonowicz J., 1918, Ukształtowanie powierzchni, skład i struktura podłoża dyluwium wschodniej części Niżu Północnoeuropejskiego, Prace Tow. Nauk. Warsz., no 31, s. 1-118.
• Lindner L., Lamparski Z., Dąbrowski S., 1982, River valleys of the Mazovian lnterglacial in eastern Central Europa, Acta Geol. Pol., vol. 32, no, 3-4, s. 179-190.
• Łyczewska J., 1960, Uwagi na temat czwartorzędu Kujaw wschodnich, Biul. Inst. Geol. 150, s. 245-258.
• Łyczewska J., 1964, Deformacje utworów neogenu i plejstocenu Polski środkowej i zachodniej, Rocz. Pol. Tow. Geol., t. 34, z. 1-2, s. 115-149.
• Nechay W., 1925, Dyluwium Ziemi Dobrzyńskiej, Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol. 9, s. 2-3.
• Nechay W., 1927, Utwory lodowcowe Ziemi Dobrzyńskiej, Spraw. Państw. Inst. Geol., t. 4, z. 1-2, s. 61-144.
• Prószyński M., Stańska-Prószyńska W., 1980, Termoluminescencyjne wskaźniki wieku, Komitet Badań Czwartorzędowych PAN, Sprawozdania z badań naukowych nr III, s. 65-103.
• Różycki S. Z., 1972 a, Nizina Mazowiecka, w: Geomorfologia Polski, t. 2: Niż Polski, PWN, Warszawa, s. 271-316.
• Różycki S. Z., 1972 b, Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie, PWN, Warszawa, 316 s.
• Ruszczyńska-Szenajch H., 1976, Glacitektoniczne depresje i kry lodowcowe na tle budowy geologicznej południowo-wschodniego Mazowsza i południowego Podlasia, Stud. Geol. Pol., vol. 50, s. 1-106.
• Ruszczyńska-Szenajch H., 1979, Zróżnicowanie zaburzeń glacitektonicznych w zależności od przewagi oddziaływania ciężaru lodu lub ruchu lodu, Biul. Geol. UW, t. 23, s. 131-142.
• Skompski S., 1969, Stratygrafia osadów czwartorzędowych wschodniej części Kotliny Płockiej, Biul. Inst. Geol. 220, s. 175-258.
• Skompski S., Słowański W., 1964, Poligenetyczna dolina Wierzbicy koło Płocka, Acta Geol. Pol., vol. 14, nr 3, s. 437-457.
• Skompski S., Słowański W., 1970, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Płock, Wyd. Geol., Warszawa.
• Słowański W., Skompski S., 1965, Sandry i tarasy rzeczne w dolinie Skrwy i Wisły w okolicach Płocka, Biul. Inst. Geol. 187, s. 329-348.
• Stenzel P., Szymanko J., 1973, Metody geofizyczne w badaniach hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich, Wyd. Geol., Warszawa 435 s.