Middle Devonian Atrypacea (Brachiopoda) from the Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Biernat G.

Warianty tytułu

PL

Środkowo-dewońskie Atrypacea (Brachiopoda) z Gór Świętokrzyskich

RU

Sredne-devonskie Atrypacea (Brachiopoda) iz Sventokrzhiskikh gor (Pol'sha)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

20 species of the superfamily Atrypacea (6 new) belonging to 5 genera from the Middle Devonian of Łysogóry region, the localities of Wydryszów, Skały, Miłoszów and Pokrzywianka-Kamieniec, in the Holy Cross Mountains (Góry Świętokrzyskie), are described. Two species axe of Lower Eifelian age, the remaining ones are of ?Upper Eifelian and Givetian. A morphological analysis of the interior and exterior is carried out and the growth stages of the shells of some species are studied.

PL

Dewon środkowy Gór Świętokrzyskich regionu łysogórskiego zawiera bogatą faunę atryp, które są przedmiotem niniejszego opracowania. Grupie tych brachiopodów poświęcano dotychczas mało uwagi. Obecnie odczuwa się brak dokładnej rewizji atryp, szczególnie z Nadrenii, skąd pochodzi szereg gatunków utworzonych w ubiegłym i na początku obecnego stulecia. Jedną z ostatnich większych prac w tej dziedzinie są wyniki badań nad dewońskimi atrypami Uralu (Aleksejeva, 1962). Atrypy opisane w niniejszej pracy pochodzą z odsłonięć w Wydryszowie, Skałach, Miłoszowie i Pokrzywiańce-Kamieńcu (fig. 1). Zasięgiem stratygraficznym obejmują one eifel dolny (warstwy okolic Wydryszowa), żywet dolny lub przypuszczalnie eifel górny (warstwy skalskie) oraz żywet górny (warstwy pokrzywiańskie). Wiek warstw skalskich jak dotychczas nie jest dokładnie sprecyzowany. Na ogół zalicza się je obecnie do dolnego żywetu (Pajchel, 1957). Obecność pewnych gatunków atryp wspólnych dla Polski i Niemiec, jak Spinatrypa fasciplicata (Struve, 1961) - przewodnia dla górnego eiflu, czy Gruenewaldtia latilinguis latilinguis (Schnur, 1851), pochodząca z górno-eifelskich warstw Nadrenii, sugerują dla warstw skalskich wiek górno-eifelski. Dowód ten nie jest jednak wystarczający. Być może opracowanie dalszych grup brachiopodów ułatwi wyjaśnienie problemu wieku stratygraficznego warstw skalskich. Wiek żywecki (górny żywet) warstw pokrzywiańskich zdaje się nie ulegać wątpliwości. Potwierdza to zespół atryp dużych rozmiarów rodzaju Desquamatia, charakteryzujących żywet Nadrenii (Bilveringsen, Reffrath; Leidhold, 1928; Torley, 1934; Schlotheim, 1822) oraz Uralu i Chin (Aleksejeva, 1962; Grabau, 1931). W pracy tej ogółem opisano 20 gatunków należących do 2 rodzin: Atrypiidae Gill i Paraferellidae Spriesterbach (nadrodziny Atrypacea). Gatunki te należą do 5 rodzajów: Atrypa, Spinatrypa, Desquamatia, Carinatina i Gruenewaldtia. Wydzielono 6 gatunków nowych: Atrypa subtrigonalis, Spinatrypa dorsata, S. asperoides, Desquamatia subzonata, D. zonatoides i D. circulareformis. Trzy gatunki (Atrypa sp., Carinatina sp. i Gruenewaldtia sp.), prawdopodobnie nowe, nie otrzymały nazwy gatunkowej z powodu niedostatecznej ilości materiału. Dobry na ogól stan zachowania okazów pozwolił na przeprowadzenie badań dotyczących morfologii zewnętrznej i wewnętrznej poszczególnych gatunków. Dla 3 gatunków: Atrypa subtrigonalis n.sp., Spinatrypa aspera (Schlotheim) i Desquamatia subzonata n.sp., reprezentujących 3 rodzaje, przeprowadzono analizę zmian wzrostowych na podstawie zachowanych serii okazów, o długości od ca. 0,6 do 26,0 mm. W wyniku tych badań stwierdzono, że rodzaje Atrypa i Spinatrypa oraz Desquamatia są ze sobą spokrewnione. Szczególnie duże podobieństwo istnieje między rodzajami Atrypa i Spinatrypa, zwłaszcza w stadiach młodocianych (okazy do ca. 3 mm długości), wyrażone głównie w kształcie muszli, stopniu wykształcenia dzioba skorupki brzusznej i charakterze urzeźbienia muszli. Natomiast rodzaj Desquamatia wykazuje dość dużą odrębność w porównaniu z Atrypa i Spinatrypa. Zaznacza się ona w kształcie muszli, obecności arei, w wystającym ponad brzeg zawiasowy dziobie skorupki brzusznej oraz w urzeźbieniu. Różnice potęgują się w stadiach dorosłych. Jedną z cech diagnostycznych dla tych 3 rodzajów jest stopień wykształcenia płytek zębowych (p. 289). Cecha ta posłużyła, między innymi, do wydzielenia przez Aleksejewą (1961) podrodzaju Atrypa (Desquamatia). Wydaje się prawdopodobne, że Spinatrypa i Desquamatia pojawiły się niemal jednocześnie w dolnym eiflu regionu łysogórskiego (warstwy wydryszowskie) jako odgałęzienie rodzaju Atrypa.

RU

Отложения среднего девона в Лысогорском районе Свентокржиских Гор содержат обильную фауну атрып, которые являются предметом настоящей работы. До сих пор исследователи не обращали должного внимания на эту группу плеченогих. В настоящее время необходима тщательная ревизия атрып, а в особенности рейнских форм, среди которых многие виды установлены в минувшем столетии или в начале настоящего. Одной из последних работ, большего объема, являются в этой области исследования над девонскими атрыпами Урала (Алексеева, 1961). Атрыпы описанные в настоящей работе происходят из обнажений в Выдры-шове, Скалах, Милошове и Покрживянке-Каменьце. (стр. 279, фиг. 1). Стратиграфическим распространением они охватывают низы эйфельского яруса (выдрышовские слои), нижнюю часть живетского яруса или быть может верхи эйфельского (скальские слои) и верхнюю часть живетского яруса (покржи-вянские слои). Возраст скальских слоев до сих пор не является точно определенным. В общем их причисляют к нижней части живетского яруса (Пайхель, 1957). Присутствие некоторых видов атрып общих для Польши и Германии, как на-пример Spinatrypa fasciplicata (Struve, 1961), руководящего ископаемого верхнего Эйфеля, или Gruenewaldtia latilinguis latilinguis (Schnur, 1851), из верхне-эй-фельских слоев Рейнских сланцевых гор, говорит в пользу верхне-эйфель-ского возраста скальских слоев. Однако это не является достаточным доказательством. Возможно, что изучение других групп плеченогих облегчит решение вопроса стратиграфического возраста скальских слоев. Живетский (верхне-жи-ветский) возраст покрживянских слоев кажется быть вне сомнения. Это подтверждается присутствием комплекса больших атрып рода Desquamatia, характерных для живетского яруса Рейнских сланцевых гор (Bilveringsen, Reffrath; Leidhold, 1928; Torley, 1934; Schlotheim, 1822), Урала и Китая (Алексеева, 1962; Grabau, 1931). В настоящей работе описано 20 видов принадлежащих 2 семействам: Atrypiidae Gill и Paraferellidae Spriestersbach, надсемейства Atrypacea Schuchert Эти виды принадлежат 5 родам: Atrypa, Spinatrypa, Desquamatia, Carinatina и Gruenewaldtia. Установлено 6 новых видов: Atrypa subtrigonalis n. sp.. Spinatrypa dorsata n. sp., S. asperoides n .sp., Desquamatia subzonata n. sp., D. zonatoides n. sp, D. circulareformis n. sp.; 3 вида (Atrypa sp., Carinatina sp., Gruenewaldtia sp.) являются по всей вероятности новыми, но не получили видового названия ввиду недостаточного количества материала. Хорошая по большей части сохранность образцов дала возможность изучить внешнюю и внутреннюю морфологию отдельных видов. Для 3 видов: Atrypa subtrigonalis n. sp., Spinatrypa aspera (Schlotheim) и Desquamatia subzonata n. sp., являющихся представителями трех родов, проведен анализ возрастных изменений пользуясь сохранившимися сериями образцов, длиною примерно в 0,6 - 26 мм. В итоге этих исследований установлено, что роды Atrypa, Spinatrypa и Desquamatia являются родственными. В особенности большое сходство обнаруживают роды Atrypa и Spinatrypa, особенно на ранних стадиях развития (длина образцов ок. 3 мм), выраженное главным образом в форме раковины, степени развития макушки брюшной створки и характере скульптуры. Одновременно род Desquamatia обнаруживает довольно большую обособленность. Это намечается в форме раковины, присутствии ареи, макушки выступающей далеко за пределы замкового края брюшной створки и в скульптуре. Различия усиливаются во взрослых стадиях. Одним из диагностических признаков этих 3 родов является степень развития зубных пластинок (стр. 289). Этот признак послужил, рядом с другими, для выделения Алексеевой (1961) подрода Atrypa (Desquamatia). Кажется весьма вероятным, что Spinatrypa и Desquamatia появились почти одновременно в нижнем эйфеле Лысогорского района (выдрышовские слои), как ответвление рода Atrypa.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1964
• Tom: 09
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.277-340,fig.,ref.

Twórcy

autor

Biernat G.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ALEKSEEVA, R. E. 1962. Devonskie Atripidy Kuzneckogo i Minusinskogo bassejnov i vostočnogo sklona Sevemogo Urala. - Izdat. Akad. Nauk SSSR, 1-196, Moskva.
• ALEXANDER, F. E. S. 1949. A revision of the Brachiopoda species Anomia reticularis Linn., genolectotype of Atrypa Dalman. - Quart. J. Geol. Soc. London, 104, 2, 207-220, London.
• BIERNAT, G. 1954. Ramienionogi z eiflu Grzegorzowie (Brachiopods from the Couvinian of Grzegorzowice). - Acta Geol. Pol., 4, 4, 485-533, Consp. 145-146, Warszawa.
• BIERNAT, G., 1959. Middle Devonian Orthoidea of the Holy Cross Mountains and their ontogeny (Orthoidea środkowo-dewońskie z Gór Świętokrzyskich i ich ontogeneza). - Palaeont. Pol. 10, 1-78, Warszawa.
• - 1961. Diorygma atrypophilia n.gen., n.sp. - a parasitic organism of Atrypa zonata Schnur. - Acta Palaeont. Pol., 6, 1, 17-28, Warszawa.
• COLEMAN, P. J. 1951. Atrypa in western Australia. - J. Paleont., 25, 5, 677-690, Menasha.
• CZARNOCKI, J. Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach (Geology of the Łysa Góra region (Święty Krzyż Mountains) in connection with the problem of iron ores at Rudki). - Prace P. Inst. Geol., 1, 1-404, Warszawa.
• DAVIDSON, T. 1864-1865. British fossil Brachiopoda. Devonian, Part 6. - Palaeontogr. Soc., 1-131, London.
• FENTON, C. L. & FENTON M. A. 1930. Studies on the genus Atrypa. - Amer. Midland Natur., 12, 1-18, Notre Dame-Indiana.
• - & - 1932a. Orientation in injury in the genus Atrypa. - Ibidem, 12, 1, 64-74.
• - & - 1923b. Alate shell lamellae in the genus Atrypa. - Ibidem, 13, 4, 4, 203-217.
• - & - 1935. Atrypae described by Clement L. Webster, and related forms (Devonian, Iowa). - J. Paleont., 9, 5, 369-384, Menasha.
• GRABAU, A. W. 1931. Devonian Brachiopoda of China. I. Devonian Brachiopoda from Yunnan and other Districts in South China. - Palaeont. Sinica, Ser. B, 3, 1-545, Peking.
• GREGER, D. K. 1936. Atrypae of the Central Missouri Devonian. - Trans. Acad. Sci. Saint Louis., 29, 2, 41-53, Saint Louis.
• GÜRICH, G. 1896. Das Palaeozoicum im Polnischen Mittelgebirges. - Verh. Russ. Kais. Miner. Ges. St.-Petersburg, ser. 2, 32, 1-539, St.-Petersburg.
• HALL, J. & CLARKE, J. 1894. An introduction to the study of the genera of Paleozoic Brachiopoda. - Nat. Hist. New York, Paleontology, 8, 2, 1-394, Albany.
• HODALEVICZ, A. N. 1951. Nižnedevonskie i eifelskie brachiopody Sverdlovskoj oblasti. - Trudy Sverdl. Gorn. Inst., 18, 1-107, Moskva.
• -, BREIVEL, I. A. & BREIVEL, M, G. et al. 1959. Brachiopody i korally iz eifelskich otloženij boksitonovych otloženij vostočnogo sklona srednego i Severnogo Urala. - Gosgeolizdat., 1-159, Moskva.
• IVANOVA, E. A. 1962. Ekologia i razvitie brachiopod silura i devona kuzneckogo, minusinskogo i tuvinskogo bassejnov. - Trudy Paleont. Inst., 88, 1-150, Moskva.
• JUX, U. 1962. Atrypiden mit erhaltener Bestachelungen aus der Sötenicher Mulde (N.-Eifel). - N. Jb. Geol. Paläont., 10, 505-513, Stuttgart.
• KAYSER, E. 1871. Die Brachiopoden des Mittel und Ober-Devon der Eifel. - Ztschr. Deutsch. Geol. Ges., 23, 491-647, Berlin.
• - 1883. Devonische Versteinerungen aus dem Süd-westlichen China. - V. Richthofen China, 4, 5, 74-105, Berlin.
• KELUS, A. 1939. Ramienionogi i koralowce dewońskie okolic Pełczy na Wołyniu. - Biul. P. Inst. Geol., 8, 1-51, Warszawa.
• KIELAN, Z. 1954. Les Trilobites mésodevoniens des Monts de Sainte-Croix (Trylobity środkowo-dewońskie z Gór Świętokrzyskich). - Palaeont. Pol., 6, 1-50, Warszawa.
• KOZŁOWSKI, R. 1929. Les Brachiopodes gothlandiens de la Podolie Polonaise (Ramienionogi gotlandzkie Polskiego Podola). - Ibidem, 1, 1-254, Warszawa.
• LJAŠENKO, A. I. 1959. Atlas brachiopod i stratigrafija devonskich otloženij centralnych oblastej Russkoj platformy. - Gostoptechizdat, 1-451, Moskva.
• LE MAİTRE, D. 1934. Études sur la faune des calcaires dévoniens du Bassin d’Ancenis. - Mém. Soc. Géol. Nord, 12, 1-261, Lille.
• NALIVKIN, D. 1930. Brachiopody verchnego i srednego devona Turkestana. - Trudy Geol. Kom., N. Ser., 180, 1-221, Moskva.
• OSMÓLSKA, H. 1957. Trilobites from the Couvinian of Wydryszów, Holy Cross Mountains, Poland. - (Trylobity kuwinu z Wydryszowa, Góry Świętokrzyskie). - Acta Palaeont. Pol., 2, 1, 53-79, Warszawa.
• PAJCHEL, M. 1957. Dewon w profilu Grzegorzowice-Skały. - Biul. Inst. Geol., 122, 145-254, Warszawa.
• PHILLIPS, J. 1841. Figures and descriptions of the Palaeozoic fossils of Cornwall, Devon and West Sommerset. 81-83, London.
• POULSEN, C. 1943. The Silurian faunas of North Greenland. 2. The fauna of the Offley Island formation. Part 2. Brachiopoda. - Meddel. Grønland, 72, 3, 1-59, København.
• Przewodnik XXXV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Kielce, 1962 (Praca zbiorowa pod redakcją H. Żakowej). - Pol. Tow. Geol., Warszawa, 1962.
• REED, F. R. C. 1908. The Devonian faunas of the Northern Shan States. - Palaeont. Indica, N. Ser., 2, 5, 1-183, Calcutta.
• RŽONSNICKAJA, M. A. 1960. Otrjad Atrypida. In: J. A. Orlov, Osnovy Paleontologii. - Izdat. Akad. Nauk SSSR, 257-264, Moskva.
• SAMSONOWICZ, J. 1936. Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w roku 1935 na północ od kopalni Staszic, między Pokrzywianką, Psarką a Świśliną. - Pos. nauk. P. Inst. Geol., 44, Warszawa.
• SANDBERGER, G. F. 1850-1856. Die Versteinerungen des Rheinischen Schichtensystems in Nassau. 1-564, Wiesbaden.
• SARYČEVA, T. G. 1960. Mšanki, Brachiopody. In: J. A. Orlov, Osnovy Paleontologii. - Izdat. Akad. Nauk SSSR, 115-324, Moskva.
• SCHLOTHEIM, E. F. 1820. Die Petrefactenkunde auf ihren jetzigen Standpunkte durch die Beschreibung seiner Sammlung versteinerter und fossiler Überreste des Thier- und Pflanzen-reichs der Vorwelt erläutert 1-437, Gotha.
• - 1822. Nachträge zur Petrefactenkunde. 1-100, Gotha.
• SCHNUR J. 1851. Programm. 1-16, Trier.
• - 1853. Zusammenstellung und Beschreibung samtlicher im Übergangsgebirge der Eifel vorkommenden Brachiopoden. - Palaeontographica, 3, 169-254, Cassel.
• SIEHL, A. 1962. Der Greifensteiner Kalk (Eifelium, Rheinisches Schiefergebirge) und seine Brachiopodenfauna. I. Geologie; Atrypacea und Rostrospiracea. - Ibidem, 119, A, 5/6, 171-221, Stuttgart.
• SOBOLEV, D. 1904. Devonskija otloženija profilja Grzegorzevice-Skaly-Vlochi. - Izv. Vars. Polit. Inst., 1-107, Varšava.
• - 1909. Srednij devon kelecko-sandomirskogo kriaža. - Mat. Geol. Ros., 24, 1-536, St.-Petersburg.
• SOWERBY, J. 1840. Explanation of the plates and wood-cuts (Organic remains engraved and described by Mr. J. de C. Sowerby). Pls. LII-LVII.
• SPRIESTERSBACH, J. 1942. Lenneschiefer (Stratigraphie, Fazies und Fauna). - Reichsamt Bodenforsch, N.F., 203, 1-217, Berlin.
• STAINBROOK, M. 1938. Atrypa and Stropheodonta from the Cedar Valley Beds of Iowa. - J. Paleont., 12, 3, 229-256, Menasha.
• - 1945. Brachiopoda of the Independence Shale of Iowa. - Mem. Geol. Soc. Amer., 14, 1-74, Baltimore.
• STRUVE, W. 1955. Grünewaldtia aus dem Schönecker Richtschnitt (Brachiopoda, Mittel-Devon der Eifel). - Senckenberg. Lethaea, 36, 3/4, 205-234, Frankfurt a.M.
• - 1956. Spinatrypa kelusiana sp.n., eine Zeitmarke in Rheinischen Mitteldevon (Brachiopoda). - Ibidem, 37, 3/4, 383-409.
• STRUVE, W. 1961. Zur Stratigraphie der südlichen Eifker Kalkmulden (Devon: Emsium, Eifelium, Givetium). - Ibidem, 42, 3/4, 291-345.
• THOMSON, J. A. 1927. Brachiopod morphology and genera. - Manual N.Z. Board Sci. Art., 7, 1-338, Wellington.
• TIEN, C. 1938. Devonian Brachiopoda of Hunan. - Palaeont. Sinica, N.S., B, 4, 1-193, Changsha.
• TORLEY, K. 1934. Die Brachiopoden des Massenkalkes der Oberen Givet Stufe von Bilveringsen bei Iserlohn. - Abh. Senck. Naturf. Ges., 43, 3, 67-148, Frankfurt a.M.
• VANDERCAMMEN, A. 1963. Spiriferidae du Dévonien de la Belgique. - Mém. Inst. Roy. Sci. Nat. Belgique, 150, 1-179, Bruxelles.
• VANDERCAMMEN, A. & LAMBIOTTE, M. 1962. Observations sur les sarcoglyphes dans Atrypa reticularis (C. Linné, 1767). - Bull. Inst. Roy. Sci. Nat. Belg., 37, 53, 1-15, Bruxelles.