Three new polychaete jaw apparatuses from the Upper Permian of Poland

• Autorzy: Szaniawski H.

Warianty tytułu

PL

O trzech nowych aparatach szczękowych wieloszczetów z permu górnego Polski

RU

O trekh novykh cheljustnykh apparatakh mnogoshhetinkovykh kol'checov

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Three new species of polychaete jaw apparatuses are described. They have been chemically prepared from Zechstein deposits, from bore holes in Northern Poland. The following systematic units have beien established: the monotypic family Kielanoprionidae n. fam. with Kielanoprion pomeranensis n. gen., n. sp., as well as Oxyprion compressus n.gen., n.sp. (Mochtyellidae Kielan-Jaworowska) and Atraktoprion eudoxus n. sp. (Atraktoprionidae Kielan-Jaw.). These apparatuses are compared with other apparatuses and fossil scolecodonts as well as with recent forms.

PL

W poziomach skał węglanowych cechsztynu, w wierceniach Wejherowo IG-1, Chojnice-3, Biały Bór-1 i Dźwirzyno-1 na Pomorzu, znaleziono bogatą w okazy faunę skolekodontów, wśród której zachowały się mniej lub bardziej kompletne aparaty szczękowe. Zebrany materiał pozwolił na wyróżnienie trzech nowych gatunków aparatów. Ustanowiono nową, monotypową rodzinę Kielanoprionidae, z jednym przedstawicielem - Kielanoprion pomeranensis n. gen., n. sp. W obrębie rodziny Mochtyellidae Kielan-Jaworowska ustanowiono nowy rodzaj Oxyprion n.gen., z jednym gatunkiem Oxyprion compressus n. sp. Trzeci gatunek zaliczono do rodzaju Atraktoprion Kielan-Jaw. i nadano mu nazwę Atraktoprion eudoxus n.sp. Wszystkie trzy aparaty należą do nadrodziny Eunicea Grube. Nie licząc dwóch pojedynczych i źle zachowanych znalezisk z mezozoiku, aparaty te są geologicznie najmłodsze z dotychczas znanych aparatów kopalnych. Kielanoprion pomeranensis n. sp. znaleziono w poziomie dolomitu głównego w wierceniach Wejherowo IG-1, Chojnice-3 i Dźwirzyno-1, Oxyprion compressus r..sp. - również w poziomie dolomitu głównego, lecz w wierceniu Wejherowo IG-1, zaś Atraktoprion eudoxus n.sp. - w poziomie wapienia cechsztyńskiego wiercenia Chojnice-3. Nowopoznane aparaty porównano szczegółowo z innymi aparatami i skolekodontami kopalnymi oraz z formami współczesnymi. Pojedyncze szczęki (MI i MII) Kielanoprion pomeranensis n. sp. znane są z cyklotemu pierwszego cechsztynu Niemiec, a skolekodonty zbliżone do szczęk wszystkich trzech nowo opisanych aparatów - z piętra Wolfcampian permu Ameryki Północnej (Tasch & Stude, 1964, 1966). Możliwe, że aparaty szczękowe wieloszczetów, a nawet zespoły ich pojedynczych elementów mogą okazać się przydatne dla stratygrafii cechsztynu, lecz zarówno materiał opracowany przez autora, jak i dotychczasowe publikacje nie są wystarczające dla wyciągnięcia ostatecznych wniosków.

RU

В горизонтах карбонатных пород цехштейна, из скважин Вейгерово IG-1, Хойнице-3, Вялы Бур-1 и Дзвиржино-1 на Поморжу, найдена обильная фауна сколекодонтов, среди которой сохранились менее или более полные челюстные аппараты. Собранный материал разрешил установить три новых вида аппаратов. Установлено новое, монотипное семейство Kielanoprionidae, с одним представителем - Kielanoprion pomeranensis n. gen., n. sp. В пределах семейства Mochtyellidae Kielan-Jaworowska установлено новый род Oxyprion n. gen., с одним видом Oxyprion compressus n. sp. Третий вид причислен к роду Atraktoprion Kielan-Jaw. и дано ему название Atraktoprion eudoxus n. sp. Все три аппарата принадлежат к надсемейству Eunicea Grube. Не учитывая двух отдельных и плохо сохраненных находок из мезозоя, аппараты эти в геологическом отношении наиболее молодые из всех до сих пор известных в ископаемом состоянии. Kielanoprion pomeranensis n. sp. найден в горизонте главного доломита, в скважинах Вейгерово IG-1, Хойнице-3 и Дзвиржино-1; Oxyprion compressus n. sp. происходит из этого самого горизонта, но из скважины Вейгерово IG-1, a Atraktoprion eudoxus n.sp. - из известняка цехштейна в скважине Хойнице-3. Новоизученные аппараты сопоставлено детально с иными аппаратами и ископаемыми сколекодонтами, а также с современными формами. Отдельные челюсти (MI и MII) Kielanoprion pomeranensis n. sp. известны из первого циклотема цехштейна в Германии, а сколекодонты сходные с челюстными аппаратами всех трех новоописанных аппаратов - из пермской свиты Wolfcampian Северной Америки (Tasch & Stude, 1964, 1966). Возможно, что челюстные аппараты много-гцетинковых кольчецов, а даже комплексы их отдельных элементов могут оказаться полезными для стратиграфии цехштейна. Однако данные из изученного автором материала, а также из до сих пор известных публикации, еще недостаточны для окончательных выводов.

Słowa kluczowe

EN

Permian; Upper Permian; Zechstein deposit; Visean; Annelida; polychaete; jaw apparatus; scolecodont; fossil; microfossil; paleontology; paleozoology

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1968
• Tom: 13
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.255-281,fig.,ref.

Twórcy

autor

Szaniawski H.

• Geological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• EHLERS, E. 1864-1858. Die Barnstenwürmer (Annelida, Chaetopoda). 1/2, I-XX+1-748, Leipzig.
• - 1868. Über eine fossile Eunice aus Solenhofen (Eunicites avitus) nebst Bemerkungen über fossile Würmer überhaupt. - Ztschr. Wiss. Zool., 18, 3, 421-443, Leipzig.
• ELLER, E. R. 1934a. Annelid jaws from the Upper Devonian of New York. - Ann. Carnegie Mus., 22, 303-317, Pittsburgh.
• - 1934b. Annelid jaws from the Hamilton Group of Ontario Country, New York.- Ibidem, 24, 51-57.
• - 1936. A new scolecodont genus, Ildraites, from Upper Devonian of New York.- Ibidem, 25, 73-77.
• - 1938. Scolecodons from the Potter Farm Formation of the Devonian of Michigan. - Ibidem, 27, 275-287.
• - 1940. New Silurian scolecodonts from the Albion Beds of the Niagara Gorge, New York. - Ibidem, 28, 9-47.
• - 1941. Scolecodonts from the Windom, Middle Devonian of Western New York.- Ibidem, 28, 323-341.
• - 1942. Scolecodonts from the Erindale Ordovician, at Streetsville, Ontario.- Ibidem, 29, 241-270.
• - 1944. Scolecodons of the Silurian Manitoulin Dolomite of New York and Ontario.- Amer. Midland Natur., 32, 732-755, Notre Dame.
• - 1945. Scolecodonts from the Trenton Series (Ordovician) of Ontario, Quebec and New York. - Ann. Carnegie Mus., 30, 119-212, Pittsburgh.
• - 1946. New scolecodonts from the Kagawong of Manitoulin Island, Ontario.- Proc. Pennsylvania Acad. Sci., 20, 71-75, Pittsburgh.
• - 1955. Additional scolecodons from Potter Farm Formation of the Devonian of Michigan. - Ann. Carnegie Mus., 33, 303-317, Pittsburgh.
• - 1961. Scolecodonts from well samples of Dundee, Devonian of Michigan. - Ibidem, 36, 4, 29-48.
• ELLER, E. R. 1963a. Scolecodonts from the Sheffield Shale, Upper Devonian of Iowa. - Ibidem, 36, 159-168.
• - 1963b. Scolecodonts from the Dundee, Devonian of Michigan. - Ibidem, 36, 173-178.
• - 1964. Scolecodonts of the Delaware Limestone, Devonian of Ohio and Ontario.- Ibidem, 36, 229-266.
• FAUVEL, P. 1923. Faune de France, 5: Polychètes errantes. 1-488, Paris.
• HARTMAN, O. 1944. Polychaetous annelids. Part V: Eunicea. - Allan Hancock Pacific Exped., 10, 1, 1-200, Los Angeles.
• HINDE, G. 1879. On annelid jaws from the Cambro-Silurian, Silurian and Devonian Formations in Canada and from the Lower Carboniferous in Scotland. - Quart. J. Geol. Soc. London, 35, 370-389, London.
• - 1880. On annelid jaws from the Wenlock and Ludlow Formations of the West of England. - Ibidem, 36, 368-378.
• - 1882. On annelid remains from the Silurian strata of the Isle of Gotland.- Bih. kongl. Svenska Akad. Handl., 7, 5, 1-28.
• - 1896. On the jaw apparatus of an annelid from the Lower Carboniferous of Halkin Mountain, Flintshire. - Quart. J. Geol. Soc. London, 52, 438-451, London.
• KIELAN-JAWOROWSKA, Z. 1961. On two Ordovician polychaete jaw apparatuses (O dwóch ordowskich aparatach szczękowych wieloszczetów (Annelida, Polychaeta)). - Acta Palaeont. Pol., 6, 3, 237-259, Warszawa.
• - 1962. New Ordovician genera of polychaete jaw apparatuses (Nowe rodzaje ordowickich aparatów szczękowych wieloszczetów (Annelida, Polychaeta)). - Ibidem, 7, 3/4, 291-332.
• - 1963. Ordovician polychaete jaw apparatuses from Poland. Abstract. - Proc. XVI. Int. Congr. Zool., 1, 173, Washington.
• - 1966. Polychaete jaw apparatuses from the Ordovician and Silurian of Poland and a comparison with modern forms (Aparaty szczękowe wieloszczetów z ordowiku i syluru Polski i porównania z formami współczesnymi). - Palaeont. Pol., 16, 1-152, Warszawa.
• KOZŁOWSKI, R. 1956. Sur quelques appareils masticateurs des Annélides Polychètes ordoviciens (O paru narządach szczękowych pierścienic wieloszczetów z okresu ordowickiego). - Acta Palaeont. Pol., 1, 3, 165-210, Warszawa.
• LANGE, F. W. 1949. Polychaete annelids from the Devonian of Parana, Brazil. - Bull. Amer. Paleont., 33, 134, 1-71, Ithaca.
• LORANGER, D. M. 1963. Devonian microfauna from Northeastern Alberta. Part 3: Annelida. 1-13, Calgary.
• MALZAHN, E. 1958. Neue Fossilfunde und vertikale Verbreitung der niederrheinischen Zechsteinfauna in den Bohrungen Kampf 4 und Friedrich Heinrich 57 bei Kampf-Lintfort.- Geol. Jahrbuch, 73, 91-126, Hannower.
• MARTINSSON, A. 1960. Two assemblages of polychaete jaws from the Silurian of Gotland. - Bull. Geol. Inst. Univ. Uppsala, 39, 1-8, Uppsala.
• SEIDEL, S. 1959. Scolecodonten aus dem Zechstein Thüringens. - Freiberger Forschungsh., C, 76, 1 32, Berlin.
• ŠNAJDR, M. 1951. On Errant Polychaeta from the Lower Paleozoic of Bohemia.- Shorn. Geol. Surv. Czechosl., 18, 241-296, Prague.
• STAUFFER, C. R. 1933. Middle Ordovician Polychaeta from Minnesota. - Bull. Geol. Soc. Amer., 44, 6, 1173-1218, New York.
• - 1939. Middle Devonian Polychaeta from the Lake Erie district. - J. Paleont., 13, 5, 500-511, Menasha.
• SYLVESTER, R. K. 1959. Scolecodonts from Central Missouri. - Ibidem, 33, 1, 33-49.
• SZANIAWSKI, H. 1966. Rozwój facjalny i paleogeografia cechsztynu w rejonie wyniesienia Łeby (Facial development and paleogeography of the Zechstein within the elevation of Łeba). - Acta Geol. Pol., 16, 2, 229-247, Warszawa.
• TASCH, P. & STUDE, J. R. 1965. A scolecodont natural assemblage from the Kansas Permian. - Trans. Kansas Acad. Sci., 67, 4, Lawrence.
• - & -1966. Permian scolecodonts from the Fort Riley Limestone of Southeastern Kansas. - Wicht. State Univ. Bull., Univ. Studies, 68, 1-35.