Osadnictwo paleolityczne w Jaskini Biśnik w zapisie antropogenicznych biomarkerów

• Autorzy: Krajcarz M.T. , Cyrek K. , Gola M.

Warianty tytułu

EN

Palaeolithic settlement in Bisnik Cave as derivedfrom anthropogenic biomarkers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Caves formed a crucial shelters for people of Palaeolithic times. Among many archaeological cave sites known from Poland, the Biśnik Cave is one of the best recognized, with 18 cultural horizons of Middle Palaeolithic. The paper's aim was to check if geochemical traces of Neanderthal people have survived in the cave sediments. The samples of late Middle and early Late Pleistocene layers were analyzed by GC-MS method. The results allow to state the presence of two zoosterols (coprostanol and cholesterol) in sediments and to establish the participation of each sterol in particular layers. The ratio of sterol contents indicates the important impact of human faeces on the sedimentation of final Saalian, Eemian and early Weichselian sediments, but shows no clear evidence of human activity in older layers (middle Saalian). Achieved geochemical data stay in accordancc with settlement intensity reconstructed on the basis of archaeological rccord.

Słowa kluczowe

PL

osadnictwo paleolityczne; Jaskinia Bisnik; biomarkery; obszary antropogeniczne; plejstocen; geochemia; koprostanol; cholesterol

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2013
• Tom: 51
• Opis fizyczny: s.57-68,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Krajcarz M.T.

• Instytut Nauk Geologicznych - Polska Akademia Nauk, Warszawa

autor

Cyrek K.

• Instytut Archeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń

autor

Gola M.

• Instytut Mineralogii, Geochemii i Petrologii, Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Warszawa

Bibliografia

• Barycka E., 2008, Middle and late Pleistocene Felidae and Hyaenidae of Poland, Fauna Poloniae, 2, 1-228.
• Bednarek J., Kaziuk H., Zapaśnik T., 1978, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, skala 1 : 50 000, arkusz Ogrodzieniec (913), Wyd. Geologiczne, Warszawa, 1-76.
• Bocherens H., Fizet M., Mariotti A., 1994, Diet, physiology and ecology of fossil mammals as inferred from stable carbon and nitrogen isotope biochemistry: implications for Pleistocene bears, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 107, 213-225.
• Bull I.D., Lockheart M.J., Elhmmali M.M., Roberts D.J., Evershed R.P., 2002, The origin of faeces by means of biomarker detection, Environment International, 27 , 647-654.
• Chmielewski W., 1988, Ogólna charakterystyka jaskiń Doliny Sąspowskiej pod względem występowania w nich źródeł archeologicznych, [w:] W. Chmielewski (red.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego, Wyd. UW, Warszawa, 5-17.
• Cyrek K., 2002, Rekonstrukcja zasiedlenia Jaskini Biśnik, [w:] K. Cyrek (red.), Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego, Wyd. UMK, Toruń, 9-142.
• Cyrek K., 2006, Środkowopaleolityczne vistuliańskie zespoły wyrobów krzemiennych z Jaskini Biśnik, Światowit, Supplement series P: Prehistory and Middle Ages, 11, 93-100.
• Cyrek K., Socha P., Stefaniak K., Madeyska T., Mirosław-Grabowska J., Sudoł M., Czyżewski Ł., 2010, The Palaeolithic of the Biśnik Cave (Southern Poland) against the environmental background, Quaternary International, 220 (1-2), 5-30.
• Cyrek K., Sudoł M., 2010, Zmiany w zasiedleniu Jaskini Biśnik w plejstocenie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sec. B, 65(2), 57-68.
• Evershed R.P., Gordon T.-W., Hedges R.E.M., Tuross N., Leyden A., 1995, Preliminary results for the analysis of lipids in ancient bone, Journal ol Archaeological Science, 22, 277-290.
• Gola M., Karger M., Gazda L., 2011, Dystrybucja biomarkerów i dojrzałość termiczna materii organicznej w tonsteinie i węglu kamiennym z pokładu 385/2 z kopalni Bogdanka (Lubelskie Zagłębie Węglowe), Przegląd Geologiczny, 59(12), 777-784.
• Krajcarz M., 2009, Pochodzenie szczątków lwa jaskiniowego (Panthera spelaea Goldfuss 1823) z jaskini Biśnik, Materiały 43. Sympozjum Speleologicznego, Sekcja Speleologiczna PTP im. M. Kopernika - Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 70-71.
• Krajcarz M.T., 2012, Small fossil wolverine Gulo from Middle Pleistocene of Poland, Acta zoologica cracoviensia 55(1), 79-87.
• Krajcarz M.T., Cyrek K., 2011, The age of the oldest Paleolithic assemblages from Biśnik Cave (southern Poland) in the light of geological data, Przegląd Archeologiczny 59, 55-74.
• Krajcarz M.T., Gola M., Cyrek K., 2010, Preliminary suggestions on the Pleistocene palaeovegetation around the Biśnik Cave (Częstochowa Upland, Poland) based on studies of molecular fossils from cave sediments, Studia Quaternaria 27, 55-61.
• Krajcarz M.T., Madeyska T., 2012, Geology and chronostratigraphy of sediments from Biśnik Cave, [w:] International Conference European Middle Palaeolithic during MIS 8 - MIS 3: cultures - environment - chronology. Wolbrom, Poland Septembcr 25th-28th, 2012, 56-58.
• Leeming R., Ball A., Ashbolt N., Nichols P., 1996, Using faecal sterols from humans and animals to distinguish faecal pollution in receiving waters, Water Researches 30 (12), 2893-2900.
• Madeyska T., Cyrek K., 2002, Cave fillings - a chronicie of the past. An outline of the Younger Pleistocene cave sediments study in Poland, Acta Geologica Polonica 52(1), 75-95.
• Madeyska T., Valde-Nowak P., 2003, Description of sediments, [w:] P. Valde-Nowak, A. Nadachowski, T. Madeyska (red.), Obłazowa Cave. Human activity, stratigraphy and palaeoenvironment, Institute of Archaeology and Ethnology PAS, Kraków, 13-15.
• Madeyska-Niklewska T., 1969, Górnoplejstoceńskie osady jaskiń Wyżyny Krakowskiej, Acta Geologica Polonica 19(2), 341-390.
• Marciszak A., Krajcarz M.T., Krajcarz M., Stefaniak K., 2011a, The first record of leopard Panthera pardus LINNAEUS, 1758 from the Pleistocene of Poland, Acta zoologica cracoviensia 54A( 1-2), 39-46.
• Marciszak A., Socha P., Nadachowski A., Stefaniak K., 2011b, Carnivores from Biśnik Cave. Quaternaire, Hors-serie 4, 101- 106
• Marciszak A., Stefaniak K., 2010, Two forms of cave lion: Middle Pleistocene Panthera spelaea fossilis REICHENAU, 1906 and Upper Pleistocenc Panthera spelaea spelaea GOLDFUSS, 1810 from the Biśnik Cave, Poland. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Abhandlungen 258 (3), 339-351.
• Mirosław-Grabowska J., 2002, Geological value of Biśnik Cave sediments (Cracow-Częstochowa Upland). Acta Geologica Polonica 52(1), 97-110.
• Rousseau L., Laafar S., Pèpe C., de Lumley H., 1995, Sterols as biogeochemical markers: results from ensemble E of the stalagmitic floor, Grotte du Lazaret, Nice, France, Quaternary Science Reviews 14, 51-59.
• Stefaniak K., 2006, Sprawozdanie z badań dużych ssaków w jaskini Biśnik w latach 2003-2006. Archiwum IA UMK, Toruń [niepublikowane].
• Stefaniak K., Marciszak A., 2009, Large mammals (Carnivora, Ungulata) from Pleistocene sediments of the Biśnik Cave, [w:] K.Stefaniak, A. Tyc, P. Socha (red.), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: palaeoenvironments and protection, Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, Sosnowiec, 225-254.
• Sudoł M., 2012, Upper Pleistocene flint assemblages from the Biśnik Cave, [w:] International Conference European Middle Palaeolithic during MIS 8 - MIS 3: cultures - environment - chronology. Wolbrom, Poland September 25th-28th , 2012, 68-70.
• Tyagi P., Edwards D.R., Coyne M.S., 2008, Use of Sterol and Bile Acid Biomarkers to Identify Domesticated Animal Sources of Fecal Pollution, Water, Air and Soil Pollution 187, 263-274.
• Wojtal P., 2007, Zooarchaeological studies of the Late Pleistocene sites in Poland, Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences, Kraków, 1-189.
• Wojtal P., Wilczyński J., Lipecki G., Miękina B., 2011, Badania paleontologiczne jaskiń Ojcowa i okolic, [w:] Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego, Ojców, 20-23.10.2011 r., 107.
• Xie S., Wang Z., Wang H., Chen F., An C., 2002, The occurrence of grass vegetation over the Chinese Loess Plateau since the last interglacial: the molecular fossil record, Science of China, Series D: Earth Sciences 45, 53-62.