Interrelation between microfauna and nature of dogger deposits of the Czestochowa Jura (Poland)

• Autorzy: Garbowska J.

Warianty tytułu

PL

Uwagi o związkach mikrofauny z osadami w doggerze okolic Częstochowy

RU

Zamechanija o svjazi mikrofauny s otlozhenijami v doggere okolo Chenstokhovy

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Seven sedimentary complexes and two cyclothems are differentiated in the "ore-bearing clays" from the Częstochowa area. The nature of deposits and microfauna evidence deposition in shallow-marine oxidizing environment and oscillatory changes of depth. Total number of foraminiferid individuals is correlated neither with granulation nor CaCO₃ content of deposits. A small variability and high dominance are most strongly marked in the case of foraminiferid assemblages from three parts of the geological section and emphasize the two sedimentary cycles distinguished. The reaction of foraminiferdis to environmental changes is delayed as the changes are first reflected by deposits and later by foraminiferid assemblages. The stratigraphic and ecological value of miliolids is confirmed.

PL

Zbadano metodami petrograficznymi profile doggeru z dwóch wierceń na NW od Częstochowy. Tzw. „iły rudonośne” są osadami drobnoklastycznymi, ilasto-mułkowymi i piaszczystymi. Wydzielono w nich 7 kompleksów w dwóch cyklotemach, I w kujawie, II w batonie, na podstawie zróżnicowania litologicznego i dwukrotnego powtórzenia się sekwencji osadów o wzrastającym zapiaszczeniu. W górnych partiach tych cyklotemów występują skupienia ooidów getytowych i okruchy skał węglanowych. W całym profilu występują konkrecje syderytowe, wkładki osadów zsyderytyzowanych, a w najniższych warstwach wkładki syderytów ilastych. Badane osady tworzyły się w płytkomorskim, utleniającym, okresowo dość ruchliwym środowisku, o czym świadczą struktury i tekstury skał, ooidy getytowe, wkładki zlepieńców, liczne wapienne szczątki organizmów bentonicznych, mała zmienność a duża dominacja w zespołach otwornic, prosta budowa ścian otwornic aglutynujących, masowe występowanie miliolidów. O ich występowaniu in situ świadczy brak korelacji liczby otwornic z uziarnieniem osadu, dobry stan zachowania skorupek, zjawiska regeneracji połamanych skorupek miliolidów. Okresowe nasilanie się tych wskaźników świadczą o oscylacyjnym charakterze zbiornika, spłycaniu i pogłębianiu, związanym z rozwojem transgresji morza (Dadlez i Kopik 1975 i inni). Analiza wykresu dominacji w zespołach otwornicowych pozwala również na wydzielenie 2 cykli, a szczyty dominacji przypadają na maksymalne spłycenia zbiornika. Niezależnie od stopnia dominacji stwierdzono 4 jej okresy: w dole profili otwornice aglutynujące, wyżej miliolidy, potem epistominidy, a w górze nodosariidy. Górna granica kujawu, z zasięgu Ophthalmidium carinatum terquemi Pazdro, kompleksu 3, cyklotemu I i szczytu dominacji zgadzają się ściśle ze sobą w obydwóch profilach. Granica litostratygraficzna jest tu zgodna z biostratygraficzną. Czasem mikrofauna reaguje na zmiany warunków środowiska sedymentacyjnego z opóźnieniem. Najpierw zmiany zaznaczają się w osadzie, a potem w mikrofaunie (np. krótkotrwałe spłycenie w kompleksie 5, a wzrost w dominacji u dołu kompleksu 6, lub silne spłycenie poniżej kompleksu 1, a szczyt dominacji w dole tego kompleksu). Wykresy residuum skalnego po szlamowaniu próbek, zawartości CaCO₃, liczby otwornic i dominacji otwornicowej wykazują słabsze lub silniejsze oscylacje, ale brak jest zgodności między nimi. Często tylko krzywe residuum wykazują dodatnią korelację z zawartością CaCO₃, a ujemną z liczbą otwornic, co świadczy o tym, że niektóre partie osadu zostały silnie zcementowane spoiwem wapnistym, które utrudniło macerację próbek. Chronologiczne rozprzestrzenienie jakościowe i ilościowe miliolidów wykazuje takie same prawidłowości w badanych profilach jak w innych profilach doggeru rejonu częstochowskiego (Pazdro 1954, 1959). Potwierdza się ich użyteczność stratygraficzna. Znacznie większa ogólna liczba otwornic w profilu nr 22 niż w profilu nr 79 jest spowodowana redukcją miąższości osadów w tym obszarze ku południowemu wschodowi, a większa liczba otwornic aglutynujących może świadczyć o płytszych wodach.

RU

Были исследованы петрографическими и микропалеонтологическими методами профили доггера двух скважен на северо-западе от Ченстоховы. Так называемые „рудоносные глины” являются мелкокластическими, глиноалевритовыми и песчаными отложениями. Из них выделено 7 комплексов в Двух циклотемах: I - в куяве, II - в бате, на основе литологической неоднородности и двукратного повторения секвенции осадков с увеличивающимся песчаным заносом. В верхних частях этих циклотем наносятся скопления гетитовых ооидов и обломки карбонатных пород. Во всём профиле выступают сидеритовые конкреции, прослойки сидеритовых алевритов и пещанистых сидеритов, а в самых нижних частях - прослойки глинистых сидеритов. Исследованные отложения образовались в мелководной, морской, окисляющей и, частично, довольно подвижной среде, на что указывает структура и текстура пород, гетитовые ооиды, прослойки конгломерата, многочисленные известковые остатки бентонных организмов, малая изменчивость и большое доминирование в комплексах фораминифер, простое строение стенок агглютинирующих фораминифер, часто встречающиеся милиолиды. На их существование в форме „in situ” указывает отсутствие корреляции между количеством фораминифер и зернистостью осадков, хорошо сохранившиеся раковины, а также явление регенерации сломанных раковинок милиолидов. Периодическое увеличение этих показателей указывает на осцилляционный характер бассейна, обмеления и углубления, связанные с развитием трансгрессии моря (Dadlez и Kopik 1972, 1975 и др.). Анализ графика доминирования в комплексах фораминифер позволил также выделить 2 цикла, наибольшее доминирование приходится на максимальное обмеление бассейна. Независимо от степени доминирования обнаружено 4 его периода: внизу профиля - агглютинирующие фораминиферы, выше - милиолиды, затем эпистоминиды, а наверху - нодосарииды. Верхняя граница куява, местонахождение Ophthalmidium carinatum terquemi Pazdro комплекса 3, циклотемы 1 и максимумы доминирования точно совпадают друг с другом в двух продилях. Литостратиграфическая граница в этом случае согласуется с биостратиграфической. Иногда микрофауна реагирует на изменение седиментационных условий среды с опазданием. Вначале изменения намечаются в осадке, а потом уже в микрофауне (напр. коротковременное обмеление в комплексе 5, и увеличение доминирования внизу комплекса 6, или резкоеобмеление ниже комплекса 1 и максимум доминировнаия внизу этого комплекса). Графики остатков пород после промывки проб, содержание СаСО₃, количества фораминифер и доминирование фораминифер указывают на малую или большую осцилляцию, но не существует между ними согласованность. Часто только кривые графиков остатков пород имеют положительную корреляцию с содержанием СаСО₃, а отрицательую с количеством фораминифер, что указывает на то, что некоторые партии отложений были сильно сцементированы известковым цементом, что препятствовало мацерации проб. Качественное и количественное хронологическое распространение милиолидов выявляет такие же самые закономерности в исследованных профилях, как и в других профилях доггера района Ченстоховы (Pazdro 1954, 1959), подтверждается их стратиграфическая пригодность. Значительно большое общее количество фораминифер в профиле № 22, чем в профиле № 79 вызвано уменьшением мощности пласта в этом районе в сторону юго-востока, а увеличение количества агглютинирующих фораминифер может указывать на мелководье.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1978
• Tom: 23
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.89-105,fig.,ref.

Twórcy

autor

Garbowska J.

• Institute of Geology, Polish Academy of Sciences, Av.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• BERNER, R. A. 1964. Stability fields of iron minerals in anaerobic marine sediments. - Geochim. et Cosmochim., Acta 28, 1497-1503.
• - 1971. Principles of chemical sedimentology, 122-125. Mac Graw Hill Book Comp., London.
• BIELECKA, W. and STYK, O. 1969. Some stratigraphically important Kuiavian and Bathonian Foraminifera of Polish Lowlands. - Rocz.PTGeol., 39, 1-3, 515-531.
• BŁASZYK, J. 1967. Middle Jurassic Ostracods of the Częstochowa Region (Poland). - Acta Palaeont. Pol., 12, 1, 3-75.
• BORCHERT, H. 1960. Genesis of marine sedimentary iron ores. - Bull. Inst. Min. Met., 640, 261-279.
• CURTIS, C. D. and SPEARS D. A. 1968. The formation of sedimentary iron minerals. - Econ. Geol., 63, 3, 257-271.
• DADLEZ, R. and KOPIK J. 1975. Stratigraphy and paleogeography of the Jurassic. - Geol. Inst. Bull., 252, 149-171.
• DAYCZAK-CALIKOWSKA, K. and KOPIK, J. 1976. Middle Jurassic. In: Geology of Poland. Stratigraphy. Mesozoic. 241-258, 458-467. Warszawa.
• DECZKOWSKI, Z. 19601. Charakterystyka doggeru częstochowskiego. - Przegl. Geol., 8, 412-415.
• - 1976. Charakterystyka osadów jury dolnej i środkowej obszaru kalisko-częstochowskiego (Description of the Lower and Middle Jurassic rocks in the Kalisz-Częstochowa area). - Inst. Geol. Bull. 295, 57-85.
• DUFF, P. McL, HALLAM, A. and WALTON. E. K. 1967. Cyclic sedimentation. 184-197. Elsevier, Amsterdam.
• DUNHAM, K. D. 1960. Syngenetic and diagnetic mineralization in Yorkshire. - Prac. York. Geol. Soc., 32, 229-284.
• GARBOWSKA, J. and ŁĄCKA, B. 1974a. Diagenetyczne pochodzenie syderytów w osadach rudonośnych doggeru okolic Częstochowy. - Archiwum ZNG PAN. Manuscript.
• - and - 1974b. Próba zastosowania analizy czynnikowej sposób R do interpretacji warunków sedymentacji osadów rudnośnych doggeru okolic Częstochowy. - Ibidem, Manuscript.
• GROISS, J. TH. 1970. Feinstratigraphische, ökologische und zoogeographische Untersuchungen der Foraminiferenfaunen in Oxford der Franken Alb. - Erlang. Geol. Abh., 81, 1-83.
• HALLAM, A. 1963. Eustatic control of major cyclic changes in Jurassic sedimentation. - Geol. Mag., 100, 444-450.
• - 1964. Liassic sedimentary cycles in Western Europe and their relationship to changes in sea level. In: M. J. von Straaten (ed.), Deltaic and shallow marine deposits, 157-164. Elsevier. Amsterdam.
• - 1966. Depositional environments of British Liassic Ironstones considered in the context of their facies relationship. - Nature, 209, 1306-1309.
• HAMILTON, A. 1951. Problems of the sedimentary iron ores. - Prac. York. Geol. Soc., 28, 51-60.
• HEMINGWAY, J. E. 1951. Cyclic sedimentation and deposits of ironstone in the Yorkshire Lias. - Ibidem, 28, 67-74.
• HUBER, M. K. 1958. The environmental control of sedimentary iron minerals. - Econ. Geol., 53, 123-140.
• JAMES, H. L. 1954. Sedimentary facies of iron-formation. Ibidem, 49, 235-293.
• - Chemistry of iron rich sedimentary rocks. - U.S. Geol. Survey Prof. Pap., 440-W, Data of Geochemistry.
• JASKÓLSKI, S. 1928. Złoża oolitowych rud żelaznych obszaru częstochowskiego (Die oolitischen Toneisenerzlagerstatten der Gegend von Częstochowa). - Rocz. Pol. Tow. Geol., 4, 1-92.
• JOACHIM, H. 1970. Geochemische, sedimentologische und ökologische Untersuchungen im Grenzbereich Lise delta/epilson (Domerian/Toarcium) des Schwabischen Jura. - Arb. Geol. Palaeant. Inst. Univer., Stuttgart, NF, 61, 1-243.
• KOPIK, J. 1967. The Middle Jurassic of the Częstochowa-Zawiercie sedimentary basin. - Inst. Geol. Bull., 211, 93-128.
• - 1969. On some representatives of the family Nodosariidae (Foraminiferida) from the Middle Jurassic of Poland. - Rocz. Pol. Tow. Geol., 39, 1-3, 533-552.
• - and ZNOSKO, J. 1968. Granice bajosu i batonu oraz problem wezulu i kujawu w Polsce. - Przegl. Geol., 6, 269-273.
• KOTAŃSKI, Z. and ZNOSKO, J. 1967. Uchwala Jurajskiego Kollokwium w Polsce. Warszawa, czerwiec 1964 (Resolution of the I Jurassic Colloquium in Poland. Warsaw, June 1964). - Inst. Geol. Bull., 203, 229-237.
• MAŁECKI, J. 1953. Flabellamminapsis, nowy rodzaj otwornic aglutynujących z doggeru okolic Częstochowy. (New genus of agglutinated Foraminifera from the Dogger in the vicinity of Częstochowa).- Racz. Pol. Tow. Gear., 22, 2, 101-122.
• - 1971. Niektóre zespoły otwornicowe z iłów rudonośnych okolic Częstochowy (Some assemblages of Foraminifera in ore-bearing clays near Częstochowa). - Ibidem, 41, 313-319.
• OSIKA, R. and SAWICKA-EKIERTOWA, E. 1954. Profile litologiczne wierceń i opis makroskopowy rud. - In: Badania geologiczne iłów rudonośnych jury krakowsko- wieluńskiej. - Inst. Geol. Biul., 1, 9-171.
• PAZDRO, O. 1954. Próby rozpoziomowania iłów rudonośnych na podstawie mikrofauny. - Ibidem, 1, 173-180.
• - 1958. Ophthalmidium wezulu i batonu okolic Częstochowy (Ophthalmidium of the Vesulian and Bathonian in the neighbourhood of Częstochowa).- Ibidem, 121, 91-162.
• - 1959. O stratygraficznym rozprzestrzenieniu miliolidów środkowo jurajskich w Polsce (On the stratigraphic distribution of Miliolidae in the Middle Jurassic of Poland). - Acta Geol. Pol., 9, 3, 343-381.
• - 1960. Charakterystyka mikropaleontologiczna wezulu i batonu Niżu Polskiego (Micropaleontological characteristic of Vesulian and Bathonian of Polish Lowland). - Kwart. Geol., 4, 4, 936-948.
• - 1969a. Middle Jurassic Epistominidae of Poland. (Epistominidae środkowej jury Polski). - Studia Geol. Pol., 27, 7-92.
• - 1969b. Bathonian Globigerina of Poland (Globigeriny batonu Polski). - Rocz. Pol. Tow. Geol., 39, 1-3, 42-56.
• RÓŻYCKI, S. Z. 1953. Górny i dolny malm Jury Krakowsko-Częstochowskiej.- Prace Inst. Geol., 17, 3-412.
• - 1960. Stratygrafia i zmiany facjalne najwyzszego doggeru i malmu Jury Krakowsko-Częstochowskiej.- Przegl. Geol., 8, 415-418.
• SELLWOOD, B. W. 1971. The genesis of some sideritic beds in Yorkshire Lias. - J. Sediment. Petrol., 41, 3, 854-858.
• TERQUEM, O. 1886. Les Foraminiferes et les Ostracodes du Fullers Earth des environs de Varsovie. - Soc. Géol. France, ser. 3, 4, 1-112.
• TURNAU-MORAWSKA, M. 1962. Charakterystyka petrograficzna utworów rudonośnych wezulu łęczyckiego. - Inst. Geol. Bull., 172, 5-61.
• WALTON, W. R. 1964. Recent Foraminiferal ecology and palaeoecology. - In: J. Imbrie and Newell (eds) Approaches to palaeoecology, 151-237. London.
• WELLS, A. J. 1960. Cyclic sedimentation: A review. - Geol. Mag., 97, 5, 389-403.
• WERNLI, R. 1971. Étude micropaléontologique du Dogger du Jura meridional (France). - Thèses Univ. Geneve, 1-8.
• ZNOSKO, J. 1954. Stratygrafia iłów rudonośnych na podstawie otworów wiertniczych. - In: Badania geologiczne iłów rudonośnych jury krakowsko-wieluńskiej. - Inst. Geol. Biul., 1, 183-281.
• - 1957. Wznoszenie się wysadu kujawskiego w jurze i jego wpływ na genezę muszlowców syderytowych. - Kwart. Geol., 1, 1, 91-105.