Badania rumowiska dennego w wybranych przekrojach rzeki Przemszy i jej głównych dopływów

• Autorzy: Lapuszek M. , Lenar-Matyas A.

Warianty tytułu

EN

Studies of riverbed sediment in selected gauging stations of Przemsza river and its main tributaries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono ocenę zmienności granulacji rumowiska rzecznego na długości rzeki Przemszy i jej głównych dopływów w powiązaniu z zaobserwowanymi w niej zakłóceniami wywołanymi działalnością hydrotechniczną w korycie cieku. Skład granulometryczny rumowiska rzecznego zależy od stanu równowagi hydrodynamicznej i od wielkości przepływu wody w korycie. W korytach z dnem stabilnym wielkość ziaren rumowiska regularnie maleje z biegiem cieku licząc od źródła do ujścia. W ciekach, na których występują odcinki zmienione antropogenicznie, przebieg zmienności składu uziarnienia rumowiska może być nieregularny na długości. W artykule przedstawiono wyniki pomiarów i obliczeń jakie wykonano w profilach wodowskazowych: Łysa Góra, Będzin, Sosnowiec, Jęzor, Chełmek na Przemszy, w profilach Golczowice, Okradzionów, Sławków, Maczki, Niwka na Białej Przemszy oraz w profilach Brynica, Kozłowa Góra (w cofce zbiornika Kozłowa Góra i poniżej zapory), Szambelnia na Brynicy. Wyniki badań wykazały, że we wszystkich profilach badawczych Przemszy i jej dopływów zmienność średnic charakterystycznych d10 jest znikoma, natomiast średnice d50 oraz d90 charakteryzuje znaczne zróżnicowanie na długości badanych cieków. Na Brynicy, gdzie zlokalizowany jest zbiornik zaporowy Kozłowa Góra obserwuje się zakłócenie naturalnego procesu stopniowego zmniejszania się ziaren na długości rzeki. Na odcinkach badanych rzek (Przemsza, Biała Przemsza), w których ma miejsce dostawa rumowiska niesionego przez ich dopływy, obserwuje się wzrost wielkości średnic charakterystycznych na długości.

EN

The article presents an assessment of the variability of riverbed sediment throughout the Przemsza river course and its main tributaries in relation with the observed disturbances of grain size changes caused by hydro-engineering activity in the channel. Sediment grain size composition in the river channel depends on the hydrodynamic balance and the water flow. In the stable river channel sediment grain size decreases regularly with the river course from the source to the mouth. In the channel where there are sections of anthropogenically modifications, the variation of sediment grain size composition may be irregular in the river course. The article presents the results of measurements and calculations which were made in the following gauging stations: Łysa Góra, Będzin, Sosnowiec, Jęzor, Chełmek non Przemsza river, in Golczowice, Okradzionów, Sławków, Maczki, Niwka on Biała Przemsza river and in Brynica, Kozłowa Góra (above the back of the reservoir Kozłowa Góra and downstream the dam), Szambelnia on Brynica river. The results of studies showes that variability of characteristic diameter of d10 is minimal, while the diameters of d50 and d90 is characterized by significant differences in all the tested gauging stations of Przemsza river and its tributaries. In Brynica river where Kozłowa Góra reservoir is located disturbances of natural process of grain size gradual decrease upstream and downstream the dam is observed. In the river course of Przemsza river and Biała Przemsza downstream their tributaries characteristic diameters of sediment have been increasing.

Słowa kluczowe

PL

rzeki; rzeka Przemsza; doplywy; koryta rzeczne; rumowiska denne; sklad granulometryczny; rownowaga hydrodynamiczna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2015
• Numer: I/1
• Opis fizyczny: s.5-17,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Lapuszek M.

• Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej, Politechnika Krakowska, ul.Warszawska 24, 31-155 Kraków

autor

Lenar-Matyas A.

• Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej, Politechnika Krakowska, ul.Warszawska 24, 31-155 Kraków

Bibliografia

• Dynowska I., Maciejewski M. (red.), Dorzecze Górnej Wisły, PWN, Warsza-wa– Kraków 1991.
• Kiryk F., Kołodziejczyk R., Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, t. 1, PWN, Warszawa–Kraków 1978.
• Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 1978.
• Lisle T. E. Sediment transport-storage relations for degradation of gravel bed channel. Water Resources Research, vol. 38, No. 11, 2002.
• PKN-CEN ISO/TS 17892-4, Oznaczenie składu granulometrycznego.
• PN-ISO 4364:2005, Pomiar przepływu w korytach otwartych. Pobieranie próbek materiału dennego.
• Podział hydrograficzny Polski, cz. I, Zestawienie liczbowo-opisowe, 1983, cz. II, Mapa, WKiŁ, Warszawa 1980.
• Wodowskazy na Rzekach Polskich, Część II. Wodowskazy w dorzeczu Wisły i na rzekach Przymorza na wschód od Wisły, WKiŁ, Warszawa 1972.

Identyfikatory

DOI

10.14597/infraeco.2015.1.1.001