Buławnik czerwony Cephalanthera rubra (Orchidaceae) na Wyżynie Małopolskiej

• Autorzy: Przemyski A. , Piwowarski B.

Warianty tytułu

EN

Red helleborine Cephalanthera rubra (Orchidaceae) on the Malopolska Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejsza praca stanowi podsumowanie dotychczasowej wiedzy na temat rzadkiego, chronionego i zagrożonego gatunku z rodziny storczykowatych Orchidaceae – buławnika czerwonego Cephalanthera rubra (L.) Rich na Wyżynie Małopolskiej. Przedstawiono aktualne dane dotyczące warunków siedliskowych oraz stanu zachowania wszystkich znanych z literatury, a także opisano 6 nowych stanowisk buławnika czerwonego, dla których zamieszczono tabelę fitosocjologiczną. Rozmieszczenie gatunku przedstawiono na mapie Wyżyny Małopolskiej z naniesioną siatką kwadratów ATPOL 10 × 10 km. Wskazano również przyczyny kurczenia się zasobów populacyjnych gatunku

EN

Cephalanthera rubra (L.) Rich. is included in the “red list” and in the “red book” of endangered plants in Poland as well as in many regional “red lists”. The Małopolska Upland is one of the main area of its occurrence in the country. There had been known 23 stands so far, another 6 ones were recorded recently: in the reserve “Ewelinów” (Łopuszno Hills – Wzgórza Łopuszańskie), on the Grzywy Korzeczkowskie (Świętokrzyskie Mountains), near Obice (Szydłów Foothills), in the reserve “Polana Polichno” (Wodzisław Hummock) and also 2 stands in the Jędrzejów Plateau – the surroundings of Imielno (Łysa Mountain) and Jędrzejów (Łysaków pod Lasem). Population size in the known locations ranges from a few to several dozen individuals. This species is threatened in the all sites mainly due to the habitat changes, which had to increase in degree of shading. Therefore, an active protection, like periodical and moderately cutting out the layer of shrubs and trees is necessary in order to preserve the species

Słowa kluczowe

PL

rosliny chronione; storczykowate; Orchidaceae; gatunki rzadkie; bulawnik czerwony; Cephalanthera rubra; wystepowanie; Wyzyna Malopolska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.232-243,rys.,tab.,fot.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Przemyski A.

• Zakład Taksonomii Roślin, Fitogeografii i Herbarium, Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul.Kopernika 27, 31-501 Kraków

autor

Piwowarski B.

Bibliografia

• Bernacki L. 2008. Buławnik czerwony Cephalanthera rubra (L.) Rich. W: Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. (red.). Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków: 439-441.
• Błaszczyk H. 1959. Flora powiatu włoszczowskiego. Fragm. Flor. Geobot. 5 (1): 47-96.
• Błoński F. 1892. Przyczynek do flory jawnokwiatowej oraz skrytokwiatowej naczyniowej kilkunastu okolic kraju. Pam. Fizjogr. 12: 131-149.
• Bróż E. 1981. Notatki florystyczne z Gór Świętokrzyskich. Część II. Fragm. Flor. Geobot. Pol. 27 (3): 321-330.
• Bróż E. 1985. Roślinność rezerwatu stepowego Polana Polichno koło Pińczowa oraz uwagi dotyczące jej ochrony. Chrońmy Przyr. Ojcz. 41 (6): 22-35.
• Bróż E. 1990. Lista wymierających i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych Krainy Świętokrzyskiej. Roczn. Świętokrz. 17: 97-105.
• Bróż E. 1991. Archeologiczne i przyrodnicze wartości rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” na Kie- lecczyźnie. Chrońmy Przyr. Ojcz. 47 (6): 27-38.
• Bróż E., Cieśliński S. 1992. Przedgórze Iłżeckie. W: Cieśliński S. (red.). Przewodnik Sesji Terenowych 49 Zjazdu PTB. WSP im. J. Kochanowskiego, Kielce: 56-60.
• Bróż E., Kapuściński R. 1990. Chronione i zagrożone gatunki roślin naczyniowych Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz projektowanego Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich. Roczn. Świętokrz. 17: 107-133.
• Bróż E., Kapuściński R. 2000. Przegląd roślin naczyniowych. W: Cieśliński S., Kowalkowski A. (red.). Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego: 235-252.
• Bróż E., Maciejczak B., Molendowska D., Molen- dowski T 1990. Rośliny naczyniowe Pasm Po- słowickiego, Dymińskiego i Zgórskiego w Górach Świętokrzyskich (na obszarze miasta oraz strefy podmiejskiej Kielc). Stud. Kiel. 3-4 (67-68): 43-79.
• Bróż E., Przemyski A. 1983a. Nowe stanowiska rzadkich gatunków roślin naczyniowych z lasów Wyżyny Środkowomałopolskiej. Fragm. Flor. Geobot. Pol. 29 (1): 19-30.
• Bróż E., Przemyski A. 1983b. Interesująca szata roślinna kompleksu leśnego „Żyznów” koło Klimontowa w województwie tarnobrzeskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 39 (6): 20-33.
• Bróż E., Przemyski A. 1988. Nowe stanowiska rzadkich oraz zagrożonych gatunków roślin naczyniowych na Wyżynie Środkowomałopolskiej. Fragm. Flor. Geobot. Pol. 33 (3-4): 239-249.
• Bróż E., Przemyski A. 2009. The red list of vascular plants in the Wyżyna Małopolska Upland (S Poland). W: Mirek Z., Nikel A. (red.). Rare, Relict and Endangered Plants and Fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: 123-136.
• Ciosek M., Bzdon G. 2000. Stanowiska wybranych gatunków z rodziny storczykowatych z okolic Kielc i Pińczowa. Chrońmy. Przyr. Ojcz. 56 (4): 76-79.
• Ćmak J. 1959. Szata roślinna Parku Narodowego. W: Szafer W. (red.). Świętokrzyski Park Narodowy. Zakład Ochr. Przyr. PAN, Wyd. Popularnonaukowe 16: 54-85.
• Dziubałtowski S., Kobendza R. 1933. Badania fitosocjologiczne w Górach Świętokrzyskich. 2. Zespoły roślin w pasmach Bielińskim i Jeleniewskim. Acta Soc. Bot. Pol. 10 (2): 129-177.
• Głazek T 1975a. Roślinność rezerwatu archeologicznego „Krzemionki Opatowskie” koło Ostrowca. Ochr. Przyr. 40: 139-162.
• Głazek T 1975b. Krzemionki Opatowskie. Przyr. Pol. 5/6: 41-42.
• Głazek T 1976. Rośliny naczyniowe zbiorowisk leśnych północno-wschodniego i wschodniego przedpola Gór Świętokrzyskich. Monogr. Bot. 51: 1-109.
• Głazek T., Wolak J. 1991. Zbiorowiska roślinne Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego strefy ochronnej. Monogr. Bot. 72: 3-108.
• Głowacki Z., Falkowski M., Krechowski J., Marciniuk J., Marciniuk P., Nowicka-Falkowska K., Wierzba M. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Niziny Południowopodlaskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 59 (2): 5-41.
• Hereźniak J., Bernacki L. 2001. Cephalanthera rubra (L.) Rich. - Buławnik czerwony. W: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Inst. Bot. im. W Szafera PAN, Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków: 536-537.
• Jakubowska-Gabara J., Kucharski L. 1999. Ginące i zagrożone gatunki flory naczyniowej zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych Polski Środkowej. Fragm. Flor. Geobot. Pol. 6: 55-74.
• Kondracki J. 2002. Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN, Warszawa.
• Kostrowicki S.A. 1966. Stosunki biogeograficzne. W: Kondracki J. (red.). Studia geograficzne w powiecie pińczowskim. Pr. Geogr. PAN, Warszawa 47: 115-163.
• Kucharczyk M., Szukałowicz I. 2003. Rzadkie i zagrożone gatunki Polesia Zachodniego. Kosmos 52 (2-3): 321-330.
• Kucharczyk M., Wójciak J. 1995. Ginące i zagrożone gatunki roślin naczyniowych Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Wołynia Zachodniego i Polesia Lubelskiego. Ochr. Przyr. 52: 33-46.
• Kustroń E., Michalec W 1992. Stanowiska obuwi- ka pospolitego Cypripedium calceolus w Paśmie Przedborsko-Małogoskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 48 (1): 92-93.
• Maciejczak B., Bróż E. 1992. Changes in the vascular flora of the city and suburban zone of Kielce (central Poland) and prezent state. W: Zarzycki K., Landolt E., Wójcicki J.J. (red.). Contributions to the knowledge of flora and vegetation of Poland. Proceedings of the 19th International Phytogeographic Excursion (IPE), 1989, through Poland. Veröff. Geobot. Inst. ETH, Stiftung Rü- bel, ZürichVeröff. 107: 374-385.
• Matuszkiewicz W. 2007. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.
• Meusel H., Jäger E., Weinert E. 1965. Vergleichende Chorologie der Zentraleuropäischen Flora. Veb Gustav Fischer Verlag, Jena.
• Nobis A., Nobis M. 2006. Nowe obfite stanowisko buławnika czerwonego Cephalanthera rubra (L.) Rich. (Orchidaceae) we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62 (3): 101-104.
• Nobis M. 2007. Rośliny naczyniowe zachodniej części Przedgórza Iłżeckiego (Wyżyna Małopolska). Pr. Bot. 40: 5-458.
• Nowak A., Nowak S., Spałek K. 2003. Red list of vascular plants of Opole Province. Nat. J. 36: 5-20.
• Nowak-Dańda A., Dańda P. 2006. Bogate stanowisko buławnika czerwonego na Garbie Terczyńskim (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska). Chrońmy Przyr. Ojcz. 62 (2): 83-88.
• Parusel J.B., Wika S., Bula R. 1996. Czerwona lista roślin naczyniowych Górnego Śląska. W: Parusel J.B. (red.). Centrum dziedzictwa przyrody Górnego Śląska. Raporty, opinie. Katowice 1: 8-42.
• Piwowarski B. 2006. Populacja Cephalanthera rubra na terenie rezerwatu „Ewelinów” w gminie Łopuszno. W: Stachurski M. (red.). Zeszyty studenckiego ruchu naukowego 12. Akademia Świętokrzyska im. J. Kochanowskiego, Kielce: 135-144.
• Przemyski A. 1998. Zasługujące na ochronę obszary leśne z okolic Staszowa w Ziemi Sandomierskiej. W: Puszkar T. (red.). Osobliwości Przyrody Ziemi Sandomierskiej. Materiały z sympozjum. Sandomierz 16 października 1998. Towarzystwo Naukowe Sandomierski, Wyższa Szkoła Huma- nistyczno-Przyrodnicza, Muzeum Okręgowe w Sandomierzu: 39-48.
• Przemyski A. 2006. Plan ochrony rezerwatu „Ewelinów” (mscr.).
• Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 roku, Dz.U. Nr 168, poz. 1764.
• Rutkowski L. 1997. Rośliny naczyniowe - Trache- ophyta. W: Buszko J., Kasprzyk K., Pawlikowski T., Przystalski A., Rutkowski L. (red.). Czerwona lista roślin i zwierząt ginących i zagrożonych w regionie kujawsko-pomorskim. Acta Univ. Nicolai Copernici, Toruń, Biologia 53, Supl. Nauki Mat.-Przyr. 98: 5-20.
• Szafer W 1923. Zapiski florystyczne. Acta Soc. Bot. Pol. 1 (1): 53-59.
• Szwagrzyk J. 1987. Flora naczyniowa Niecki Nidziańskiej. W: Kleczkowski A.S. (red.). Wartości środowiska przyrodniczego Niecki Nidziańskie i zagadnienie jego ochrony. Część 2. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr. 15: 17-91.
• Urbanek H. 1968. Lasy liściaste nadleśnictwa Dąbrowa Zielona. Cz. I, Zesz. Nauk. UŁ, Ser. II, 28: 55-73.
• Witosławski P. 1988. Tofieldia calyculata (L.) i inne interesujące gatunki z okolic Bąkowej Góry na Wzgórzach Radomszczańskich. Fragm. Flor. Geobot. Pol. 33: 3-9.
• Witosławski P., Kurowski J.K. 2006. Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy w okolicy Bąkowej Góry nad Pilicą. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62 (3): 78-98.
• Zając A. 1978. Założenia metodyczne „Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiad. Bot. 22 (3): 145-155.
• Zając A., Zając M. 1997 (red.). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych chronionych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków.
• Zając A., Zając M. 2001 (red.). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Cho- rol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków.
• Zając M., Zając A. 1998. Czerwona lista roślin naczyniowych byłego województwa krakowskiego. Ochr. Przyr. 55: 25-35.
• Zaręba R. 1972. Zagospodarowanie rezerwatów częściowych i opis niektórych rezerwatów leśnych w OZLP w Radomiu. Sylwan 116 (10): 67-72.
• Zarzycki K., Szeląg Z. 1992. Czerwona lista roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce W: Zarzycki K., Wojewoda W, Heinrich Z. (red.). Lista roślin zagrożonych w Polsce. Wyd. 2. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Kraków: 87-98.
• Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W, Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Kraków: 9-20.
• Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. W: Mirek Z. (red.). Biodiversity of Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.