A revision of distribution and the ecological description of Orobanche picridis (Orobanchaceae) at the NE limit of its geographical range from Poland and Ukraine

• Autorzy: Piwowarczyk R.

Warianty tytułu

PL

Rewizja rozmieszczenia i analiza ekologiczna Orobanche picridis (Orobanchaceae) na NE granicy zasięgu, w Polsce i na Ukrainie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents the current distribution of Orobanche picridis in Poland and Ukraine, within the Polish borders in the interwar period, based on a critical revision of herbarium and literature data as well as the results of my field studies. The largest number of its localities is in S and SE Poland in the Wyżyna Śląsko-Krakowska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska uplands, Middle Roztocze, Small Polesie, the Pogórze Przemyskie foreland and in the former Tarnopol province (W Ukraine). These are the north-easternmost sites known for the species and extend its limit range. A map of its distribution in Poland and Ukraine is included. The taxonomy, biology, and ecology of O. picridis are also discussed.

PL

Orobanche picridis należy do gatunków submediterrańsko- subatlantyckich. Zwartym zasięgiem obejmuje głównie Europę południowo-zachodnią. Stanowiska w Polsce i na Ukrainie tworzą północno- -wschodni kres zasięgu gatunku. Należy do holopasożytów korzeniowych i pasożytuje głównie na Picris hieracioides. W Polsce jest gatunkiem silnie zagrożonym, zamieszczonym w czerwonej księdze i liście, podlega także ścisłej ochronie prawnej. O. picridis notowany jest w kraju z 34 stanowisk, z czego niemal wszystkie znalezione zostały w ostatnim 10-leciu. W Polsce występuje głównie na południu kraju, na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej, Roztoczu Środkowym, Małym Polesiu oraz na Pogórzu Przemyskim, natomiast na Ukrainie, w dawnym województwie tarnopolskim. Populacje gatunku na stanowiskach wynoszą od kilku do ponad tysiąca pędów. Preferuje inicjalne siedliska, silnie nasłonecznione, często na ciężkiej rędzinie kredowej, tj. odłogi, ugory śródpolne, obrzeża pól, porzucone pola, sady i pastwiska, murawy kserotermiczne. Są to głównie zbiorowiska przejściowe w obrębie półruderalnych kserotermicznych zbiorowisk pionierskich z klasy Artemisietea vulgaris (optimum w Dauco-Picridetum hieracioidis) z domieszką gatunków z Agropyretea-intermedio-repentis lub rzadziej w zbiorowiskach suchych łąk (Arrhenatherion elatioris); z dużym udziałem gatunków kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea i Trifolio-Geranietea sanguinei, a także segetalnych z klasy Stellarietea mediae. W typowych murawach kserotermicznych notowany rzadziej, zazwyczaj w inicjalnych lub słabo zwartych ich postaciach ze związku Cirsio-Brachypodion pinnati. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest wtórna sukcesja roślinności, a także niestabilny, często synantropijny charakter siedlisk. Ochrona siedlisk gatunku nie jest łatwa, gdyż zaraza rośnie często na gruntach prywatnych, w miejscach porzuconych pól, lub w ich strefie kontaktowej, skąd zagrożeniem jest wpływ herbicydów. Odłogi często są przekształcane w pola lub zostają zalesione. W celu ochrony należy, przede wszystkim, przeciwdziałać wzrostowi zwarcia siedlisk na skutek koszenia i okresowego płytkiego przedrapywania gleby, kontrolować liczebność żywiciela oraz objąć stanowiska monitoringiem przyrodniczym.

Słowa kluczowe

EN

distribution; ecological description; Orobanche picridis; Orobanchaceae; geographic range; Poland; Ukraine; phytocoenosis; root parasite; habitat preference; host; taxonomy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrobotanica
• Rocznik: 2012
• Tom: 65
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.91-106,fig.,ref.

Twórcy

autor

Piwowarczyk R.

• Department of Botany, Institute of Biology, Jan Kochanowski University, Swietokrzyska 15, 25-406 Kielce, Poland

Bibliografia

• Br ó ż E . , N o b i s M. , P iwowa r c z y k R . , 2001. Nowe stanowiska Orobanche picridis w Polsce. Chroń. Przyr. Ojcz. 57(5): 101-104. (in Polish).
• Br ó ż E . , P r z emy s k i A . , 2009. The red list of vascular plants in the Wyżyna Małopolska upland (S Poland). pp. 123-136. [In:] Rare, relict and endangered plants and fungi in Poland. Z. Mirek, A. Nikel (eds), W. Szafer Intitute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. De l i p a v l o v D. , 1995. Orobanchaceae Vent. [In:] Fl. Republ. Bulgaricae. S. Kožuharov (ed.), 10: 291-325. Editio Acad. Prof. Marin Drinov, Serdicae. Dom i n a G . , A r r i g o n i P.V. , 2007. The genus Orobanche (Orobanchaceae) in Sardinia. Fl. Medit. 17: 115-136.
• F e r á k o v á V. , Ma g l o c k y Š. , Ma r h o l d K . , 2001. Červený zoznam papraďorastov a semenných rastlín Slovenska. [In:] Červený zoznam rastlín a živočíchov Slovenska, D. Baláž, K. Marhold, P. P. Urban (eds). Ochr. Prír. 20, Suppl. 44-76, Banská Bystrica. (in Slovak).
• He s e l e r U. , 2006. Wiederfund der Bitterkraut-Sommerwurz Orobanche picridis F. W. Schultz im Saarland. Abh. Delattinia, 32: 147-155. (in German).
• Ko r n e c k D. , S c h n i t t l e r M. , Vo l lme r I . , 1996. Rote liste der Farn- und und Blütenpflanzen (Pteridophyta & Spermatophyta) Deutschlands. Schrift. Vegetationsk. 28: 21-187. (in German).
• Ko t o v M. I . , 1999. Orobanchaceae. [In:] Opredelitiel vysshikh rastenii Ukrainy. Y.N. Prokudin (ed.). Fitosociocentr, Kiev. (in Ukrainian).
• Ko t u l a B. , 1881. Spis roślin naczyniowych z okolic Przemyśla. Spraw. Komis. Fizyjogr. AU 15: 1-90. (in Polish).
• Koz ł ows k a A. , 1923. Stosunki geobotaniczne ziemi Miechowskiej. Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 57: 1-68. (in Polish).
• K r e u t z C .A. J . , 1995. Orobanche. The European broomrape species. Central and northern Europe. Limburg.
• Ku c h a r c z y k M. , 2001. Distribution Atlas of Vascular Plants in the Middle Vistula River Valley. UMCS Press. Lublin.
• Ma t u s z k i ewi c z W. , 2006. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa. (in Polish).
• Mą d a l s k i J . , 1967. Orobanchaceae. [In:] Flora Polska. B. Pawłowski (ed.). Tom XI: 25-53; Warszawa, Kraków. (in Polish).
• Mą d a l s k i J . , 1973. Atlas flory polskiej i ziem ościennych (Florae Polonica terrarumque adiacentium iconographia). Scrophulariaceae (Pars 4), Orobanchaceae. Tom XVII (1). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa– Wrocław–Kraków. (in Polish).
• Mi r e k Z ., Mu s i a ł L . , Wó j c i c k i J . J . , 1997. Polish herbaria. Polish Bot. Stud. Guideb. Ser. 18: 1-110.
• Mi r ek Z . , P i ękoś-Mi r e k H ., Z aj ą c A ., Z aj ą c M ., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist. [In:] Biodiversity of Poland. Z. Mirek (ed.),Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków, 1: 1-442.
• No b i s M. , No b i s A. , 2010. Nowe dane dotyczące występowania storczyka purpurowego Orchis purpurea Huds. (Orchidaceae) na Wyżynie Małopolskiej. / New data concerning the occurrence of lady orchid Orchis purpurea Huds. (Orchidaceae) in the Wyżyna Małopolska Upland. Chrońmy Przyr. Ojcz. 66(2): 149-155. (in Polish with English summary).
• P iwowa r c z y k R . , 2006. Róża francuska Rosa gallica L. na Przedgórzu Iłżeckim (Wyżyna Małopolska). / Rosa gallica L. in the Iłża Foreland (Małopolska Upland). Chroń. Przyr. Ojcz. 62: 55-60. (in Polish with English summary).
• P iwowa r c z y k R . , 2010. Rośliny naczyniowe wschodniej części Przedgórza Iłżeckiego (Wyżyna Małopolska). / Vascular plants of the eastern part of the Iłża Foreland (Małopolska Upland). Prace Bot. 43: 1-344. (in Polish with English summary).
• P iwowa r c z y k R . , 2012a. The genus Orobanche L. (Orobanchaceae) in the Małopolska Upland (S Poland): distribution, habitat, host preferences and taxonomic problems. Biodiv. Res. Conserv. 26 (in print).
• P iwowa r c z y k R . , 2012b. Orobanche picridis F. W. Schultz – Zaraza goryczelowa. [In:] Polska czerwona księga roślin. R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (eds), Polish Academy of Sciences, W. Szafer Institute of Botany & Institute of Nature Conservations. (in print).
• P iwowa r c z y k R . , 2012c. The productivity of seeds of Orobanche picridis F. W. Schultz (Orobanchaceae) – a study of intraspecific and environmental interactions. Pol. J. Ecol. (in review).
• P iwowa r c z y k R . , P r z emy s k i A . , 2009. New locality of Orobanche coerulescens Stephan ex Willd. (Orobanchaceae) at the NW limit of its geographical range. Acta Soc. Bot. Pol. 78(4): 291-295.
• P iwowa r c z y k R . , P r z emy s k i A . , 2010. Distribution and habitat preferences declining species of Orobanche arenaria (Orobanchaceae) at the northern limit of its geographical range. Acta Soc. Bot. Pol. 79(1): 43-50.
• P iwowa r c z yk R ., Chmi e l ewsk i P. , Cwe n e r A ., 2011. The distribution and habitat requirements of the genus Orobanche L. (Orobanchaceae) in SE Poland. Acta Soc. Bot. Pol. 80(1): 37-48.
• P r o c h á z k a F. , (ed.) 2001. Červený a černý seznam cévnatých rostlin České republiky (stav v roce 2000), Příroda, Praha. (in Czech).
• P u s c h J . , G ü n t h e r K . F. , 2009. Orobanchaceae (Sommerwurzgewächse). [In:] Illustrierte Flora von Mitteleuropa, G. Hegi (ed.). Bd. 6/1A, Lieferung 1; 1-99. Weissdorn-Verlag Jena. (in German).
• Ro t hma l e r W. , Jä g e r E . J . , We r n e r K. , 2002. Exkursionsflora von Deutschland – Kritischer Band 4. Berlin. (in German).
• Rums e y F. J . , 2007. A reconsideration of Orobanche maritima Pugsley (Orobanchaceae) and related taxa in southern England and the Chanell Islands. Watsonia, 26: 473-476.
• S t o y a n o v K.H. , 2009. Chorology and critical notes on Orobanche subsect. Minores in Bulgaria. Phytologia Balcanica, 15(3): 351-360.
• Sz a f e r W. , Ku l c z y ń s k i S . , P awł ows k i B . , 1924. Rośliny polskie. Książnica – Atlas, Warszawa-Lwów. (in Polish).
• Sz el ą g Z . , 1996. Nowe stanowisko Orobanche picridis (Orobanchaceae) z okolic Krakowa. / New locality of Orobanche picridis (Orobanchaceae) near Kraków. Fragm. Flor. Geobot. Ser. Polonica 3: 399-402. (in Polish).
• Ta c i k T. , 1959. Zapiski florystyczne z południowej części Wyżyny Małopolskiej wraz z uwagami o zasięgach i wędrówkach kilku rzadszych gatunków. Fragm. Flor. Geobot. 5 (3): 365-383. (in Polish).
• Te r yok h i n E .S. , S c h ib a k i n a G.B. , S e r a f imovit s c h N . B. , K r a v t z o v a T. I . , 1993. Opredelitel Sarasychovych Flory SSSR. Nauka, Sankt Petersburg. (in Russian).
• Tz v e l e v N.N. , 2006. Orobanchaceae Vent. [In:] Flora sredney polosy evropeiskoy chasti Rossii, P. F. Mayevsky, KMK, Moskwa. (in Russian).
• Ur b i s z A. , P a r u s e l J . B. , (ed.) 2012. Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego. [In:] Raport o stanie przyrody województwa śląskiego. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice. (in print) (in Polish).
• Z aj ą c A. , 1978. Założenia metodyczne ”Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiad. Bot. 22(3): 145-155. (in Polish).
• Z aj ą c A ., Z aj ą c M. , (eds) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. / Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. (in Polish).
• Z aj ą c M ., Z aj ą c A . , Z ema n e k B . , (eds). 2006. Flora Cracoviensis Secunda (Atlas). Edited by Laboratory of Computer Chorology, Institute of Botany, Jagiellonian University, Cracow.
• Z a r z y c k i K . , 2001. Orobanche picridis F. W. Schultz –Zaraza goryczelowa. [In:] Polska czerwona księga roślin: 342-343, R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (eds). Polish Academy of Sciences, W. Szafer Institute of Botany & Institute of Nature Conservations. (in Polish).
• Z a r z yck i K . , Sz e l ą g Z . , 2006. Red list of the vascular plants in Poland. [In:] Red list of plants and fungi in Poland. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg (eds). W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.