Struktura, dynamika i stan zdrowotny cisa pospolitego Taxus baccata w rezerwacie przyrody „Cisy w Mogilnie” (Karpaty Zachodnie)

• Autorzy: Bodziarczyk J. , Siwy M. , Widlak M.

Warianty tytułu

EN

Structure, dynamics and health status of the European yew Taxus baccata population in the “Cisy w Mogilnie” nature reserve (Western Carpathians)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Stanowisko cisa pospolitego Taxus baccata L. koło Mogilna jest aktualnie jednym z najbogatszych skupisk tego gatunku w polskiej części Karpat. Od kilkudziesięciu lat podlega ochronie rezerwatowej. W ciągu ostatnich 50 lat liczba osobników w populacji zwiększyła się prawie dwukrotnie, a sporo z nich wyrosło poza granicą rezerwatu. Badaniami objęto całość populacji, która liczy 1272 osobniki. Większość cisów nie wytwarza organów generatywnych (85%). W odniesieniu do danych sprzed 5 lat udział cisów o cechach pozwalających zidentyfikować płeć jest ponad czterokrotnie mniejszy, a w porównaniu do innych populacji karpackich badanych przez autorów - cisy w Mogilnie najsłabiej obradzają (15% populacji). Większość osobników posiada zdrową i żywotną koronę (89%), ale aż u 67% cisów stwierdzono różnego rodzaju uszkodzenia pnia, wśród których dominują porażenia grzybowe. Głównym problemem w rozwoju populacji jest słabe obradzanie osobników i brak odpowiednio licznego odnowienia, które zapewniałoby ciągłość rozwoju populacji.

EN

"Cisy w Mogilnie" is one of the nine nature reserves that protect European yew in the Polish Western Carpathians. The local yew population is one of the largest mountain populations of this species in Poland. Detailed studies of the population structure and health status of each specimen were carried out in 2011 and 2012. A total of 1 272 yew specimens (over 0.5 m high) occur on an area of ca. 36 ha, which means that the number of yews increased almost twice during the 50 years. Also seedlings and undergrowth of the protected species occurred in the reserve, but their spatial distribution was irregular. The yew specimens are distributed over the nature reserve area in clusters. The majority of them grow on gentle slopes exposed to the north, while others prefer steep slopes of the streams' banks (Fig. 2). In terms of altitude, their distribution in the reserve ranges from 556 m to 715 m above sea level. The height distribution of the local yew population specimens resembles, to some extent, the theoretical normal distribution, however, a discrepancy between the actual height distribution and the theoretical one is rather high (Fig. 7). The tallest yew in the nature reserve is 13 m high, while the female yew specimen growing outside the boundaries of the reserve is 19 m high (Fig. 9). The most numerous are 5.5-6.5 m yew specimens. Similarly to the height distribution, also the DBH distribution resembles the theoretical one. Also in this case, however, there are discrepancies between both patterns (Fig. 10). The DBH of yew specimens varies from 1.3 to 44.6 cm. The thickest specimen (nature monument) is growing outside the borders of the nature reserve - its stem circumference is 393 cm (Fig. 9). In the whole population, only seven specimens of varying size were found dead. The percentage of specimens with determined sex is very low (15%), including ca. 12% produced female flowers, and 3% - male flowers. The sex could not be determined for 85% of specimens, because they have not produced any flowers in the year when the study was carried out. It was found that as many as 89% of the yew population consist of specimens having vigorous, healthy crowns with deeply green needles and with no signs of any discolouration or defoliation (Fig. 12). On the other hand, the damaged stems were found in many yew specimens (67.4%; Fig. 13), which was caused mainly (35.5%) by various rot fungi. As far as the health status of the yew specimens is concerned, an interesting phenomenon was observed in the reserve, i.e. ca. 4.4% of stems had symptoms of bark peeling, and another 3.6% had traces of being grazed by red deer and roe-deer. Despite the fact that the European yew population protected in the nature reserve is large and still growing, its further maintenance is far from being secured. A low percentage of specimens producing flowers and poor seed production result in unsatisfactory natural regeneration of yew. Adverse growing conditions, such as a disturbed stand structure and strong competition from herbaceous vegetation dominated by blackberry (Rubus hirtus), reduce the establishment of seedlings and regeneration of yew specimens.

Słowa kluczowe

PL

cis pospolity; Taxus baccata; struktura populacji; dynamika populacji; stan zdrowotny; rezerwaty przyrody; rezerwat Cisy w Mogilnie; Karpaty Zachodnie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2015
• Tom: 71
• Numer: 6
• Opis fizyczny: s.403-421,rys.,tab.,wykr.,fot.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Bodziarczyk J.

• Zakład Biorożnorodności Leśnej, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.29 Listopada 46, 31-425 Kraków

autor

Siwy M.

• Zakład Biorożnorodności Leśnej, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.29 Listopada 46, 31-425 Kraków

autor

Widlak M.

• Zakład Biorożnorodności Leśnej, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.29 Listopada 46, 31-425 Kraków

Bibliografia

• Alexandrowicz Z. (red.). 1989. Ochrona przyrody i krajobrazu Karpat polskich. PWN, Warszawa-Kraków.
• Bednarek B. 1964. Rezerwat Cisy w Mogilnie. Plan urządzenia gospodarstwa rezerwatowego na okres 1963-1964 - 1972-1973. Nadleśnictwo Państwowe Nowy Sącz (maszynopis).
• Bodziarczyk J., Chachula P. 2008. Struktura populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w rezerwacie przyrody „Cisy w Serednicy" w Górach Słonnych (Bieszczady Zachodnie). Roczniki Bieszczadzkie 16: 191-214.
• Bodziarczyk J., Matosz T. 2002. Rozmieszczenie i struktura populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w Pienińskim Parku Narodowym. Przewodnik polsko-słowackiej sesji posterowej „Badania naukowe w Pieninach 2002", V Sesja Naukowa.
• Bodziarczyk J., Ramut M. 2011. Struktura oraz stan zdrowotny populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w lasach gospodarczych Bieszczadów. Roczniki Bieszczadzkie 19: 77-95.
• Bodziarczyk J., Rużyło T. 2007. Warunki występowania, struktura oraz stan zdrowotny populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w rezerwacie przyrody „Cisy na Górze Jawor" w Bieszczadach. Roczniki Bieszczadzkie 15: 163-179.
• Bodziarczyk J., Widłak M. 2014. Stan odnowienia populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. na tle warunków panujących w rezerwacie przyrody „Cisy w Mogilnie" (maszynopis).
• Bodziarczyk J., Zator A. 2002. Cis pospolity Taxus baccata L. w paśmie Łysej Góry (Beskid Niski) - największe stanowisko w polskich Karpatach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 58 (3): 5-17.
• Bodziarczyk J., Zator A. 2004. Rozmieszczenie, struktura i warunki występowania populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w paśmie Łysej Góry w Beskidzie Niskim. Acta Agraria et Silve-stria, seria Silvestris 42: 3-22.
• Boratyński A., Kmiecik M., Kosiński P., Kwiatkowski P., Szczęśniak E. 1997. Chronione i godne ochrony drzewa i krzewy polskiej części Sudetów i Pogórza Sudeckiego. 9. Taxus baccata. Arboretum Kórnickie 42: 111-147.
• Collier B.D., Cox G.W., Johnson A.W., Miller Ph.C. 1977. Ekologia dynamiczna. PWRiL, Warszawa.
• Devaney J.L., Jansey M. A.K., Whelan P.M. 2014. Spatial patterns regeneration in stands of English yew (Taxus baccata L.); Native neighbourhood effects. Forest Ecology and Management 321: 52-60.
• Dhar A., Ruprecht H., Klumpp R., Vacik H. 2006. Stand structure and natural regeneration of Taxus baccata at "Stiwollgraben" in Austria. Dendrobiology 56: 19-26.
• Dhar A., Ruprecht H., Klumpp R., Vacik H. 2007. Comparison of ecological condition and conservation status of English yew population in two Austrian gene conservation forests. Journal of Forestry Research 18: 181-186.
• DiFazio S.P., Wilson M.V., Vance N.C. 1998. Factors limiting seed production in Taxus brevifolia (Taxaceae) in western Oregon. American Journal of Botany 85: 910-918.
• Dobrowolska D., Farfał D. 2002. Cis pospolity (Taxus baccata L.) w naszych lasach wczoraj i dziś. Sylwan 146 (7): 37-47.
• Dziewolski J. 1973. Cisy w Pienińskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 29 (5): 47-52.
• Fabijanowski J. 1956. Rezerwat cisowy „Bystre" w Bieszczadach koło Baligrodu. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 12 (1): 48-50.
• Gieruszyński T. 1961. Struktura i dynamika rozwojowa drzewostanów rezerwatu cisowego w Wierzchlesie. Ochrona Przyrody 27: 41-90.
• Grzywacz A., Grzywacz P. 2008. Problemy interpretacji postanowień Statutu Warckiego z 1423 roku w zakresie ochrony cisa. Sylwan 3: 3-12.
• Iszkuło G., Boratyński A. 2004. Interaction between canopy tree species and European yew Taxus baccata (Taxaceae). Polish Journal of Ecology 52 (4): 523-531.
• Iszkuło G., Boratynński A. 2006. Analysis of the relationship between photosynthetic photon flux density and natural Taxus baccata seedlings occurrence. Acta Oecologica 29: 78-84.
• Iszkuło G., Boratyński A., Didukh Y., Romaschenko K., Pryazhko N. 2005. Changes of population structure of Taxus baccata L. during 25 years in protected area (Carpathians, Western Ukraine). Polish Journal of Ecology 53(1): 13-23.
• Iszkuło G., Golimowski R„ Lewandowska A., Wachowiak E., Boratyński A. 2012. Zmiany roślinności w rezerwacie „Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego" koło Wierzchlasu w Borach Tucholskich. Sylwan 153 (3): 163-169.
• Kościelny S., Król S. 1970. Próby ustalenia czynników ekologicznych warunkujących naturalne odnawianie się cisa w rezerwatach. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 30: 79-105.
• Król S. 1969. Badania nad naturalnym odnawianiem się cisa w rezerwatach cisowych w Polsce. Sylwan 113 (2): 23-27.
• Kurzeja W. 2007. Struktura populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w rezerwacie przyrody „Cisy w Mogilnie". Akademia Rolnicza im. H. Kołłątaja w Krakowie (manuskrypt).
• Lewandowski Z., Tumiłowicz J. 1962. Cisy w Nadleśnictwie Purda Leśna. Rocznik Dendrologiczny 16: 67-87
• Linares J.C. 2013. Shifting limiting factors for population dynamics and conservation status of the endangered English yew (Taxus baccata L., Taxaceae). Forest Ecology and Management 291: 119-127.
• Niemczyk M., Żółciak A., Wrzesiński P. 2015. The influence of stand canopy openness on the growth of common yew (Taxus baccata L.). Leśne Prace Badawcze 76(1): 42-48.
• Pawłowski В. 1925. Geobotaniczne stosunki Sądecczyzny. Prace Monograficzne Komisji Fizjograficznej PAU, Kraków.
• Plan urządzania gospodarstwa rezerwatowego na okres gospodarczy 1.01.1986-31.12.1995. Rezerwat częściowy „Cisy w Mogilnie" (maszynopis).
• Ruprecht H., Dhar A., Aigner В., Oitzinger G., Klumpp R., Vacik H. 2010. Structural diversity of English yew (Taxus baccata L.) populations. European Journal of Forest Research 129: 189-198.
• Saniga M. 2000. Struktura, produkčně a regeneračně procesy tisa obyčajného v štátnej prírodnej rezervácii Plavno. Journal of Forest Science 46 (2): 76-90.
• Schirone В. 2015. Natural regeneration and gender-specific spatial pattern of Taxus baccata in an old-growth population in Foresta Umbra (Italy). Dendrobiology 73: 75-90.
• Siwy M. 2012. Rozmieszczenie, struktura i stan zdrowotny populacji cisa pospolitego Taxus baccata L. w rezerwacie przyrody „Cisy w Mogilnie". Zakład Botaniki i Ochrony Przyrody, UR w Krakowie (manuskrypt).
• Sokołowski A., Grzywacz A., Gutowski ]., Farfał D., Dobrowolska D., Zachara Т., Łukasiewicz J., Górecki W. 2000. Ekspertyza ochrony cisa oraz opracowanie założeń krajowej strategii ochrony tego gatunku. Instytut Badawczy Leśnictwa, Warszawa-Białowieża (maszynopis).
• Sokołowski S. 1921. Cis na ziemiach polskich i krajach przyległych. Ochrona Przyrody 2: 4-22.
• Stanisz A. 2006. Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA.PL na przykładach z medycyny. Statystyki podstawowe. StatSoft Polska, Kraków.
• Stružka V. 1956. Meteorologickie přistroje a meřeni v přirodie. Statni Pedag. Nakład Praha.
• Szeszycki Т. 2013. Cis pospolity Taxus baccata historia, ochrona, hodowla, przyszłość. SoítVison, Szczecin.
• Święs F. 1962. Cisy w okolicy Grybowa. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 18 (5): 6-11.
• Tomasiewicz J. 1996. Plan ochrony rezerwatu „Cisy w Mogilnie" na lata 1996-2015 (maszynopis).
• Wilczkiewicz M. 1981. Problem odnowień naturalnych cisa pospolitego Taxus baccata w rezerwatach Cisowa Góra i Cisy w Górach Bardzkich. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 37 (1): 79-84.
• Zachara Т., Łukaszewicz J. 2002. Propozycje postępowania hodowlanego z cisem (Taxus baccata L.) w lasach. Sylwan 4: 5-16.
• Zemanek В. 2003. Rośliny i grzyby wielkoowoc-nikowe. W: Górecki A., Krzemień K., Skiba S., Zemanek В. (red.). Przyroda Magurskiego Parku Narodowego. Oficyna Wydawnicza TEXT, Krempna-Kraków: 65-72.
• Zembrzuski J. 1975. Cis Taxus baccata L. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 4:169-193.
• Zwijacz T. 2010. Monitoring naturalnych odnowień cisa pospolitego Taxus baccata L. w Tatrzańskim Parku Narodowym. Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek Т. II Nauki Biologiczne 31-34.