Pliocene insectivores from Węże

• Autorzy: Sulimski A.

Warianty tytułu

PL

Owadożerne z plioceńskiej brekcji kostnej z Wężów

RU

Nasekomojadnye iz pliocenovojj kostnojj brekchii v mestnosti Venzhe

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper contains a description of 18 insectivore species recovered from the bone breccia at Węże near Działoszyn (province of Łódź). The described forms include four new species and one new genus: Erinaceus samsonowiczi n. sp., Blarinoides mariae n. gen ., n.sp., Neomys soriculoides n. sp., Suncus zelceus n. sp. The writer explains his methods of work and discusses the age and origin of the breccia, as well as the problem of the palaeogeographic distribution of some species found in the Węże bone breccia.

PL

Opracowane z Wężów owadożerne są dalszym przyczynkiem do znajomości Kręgowców tego znaleziska opisanych przez J. Stacha (1951,1952,1954,1957) M. Młynarskiego (1953, 1955, 1956) i T. Czyżewską (1958). Owadożerne reprezentowane są dotychczas przez 18 gatunków, należących do rodzin : Erinaceidae Bonap., Talpidae Murray i Soricidae Gray, oraz do 11 rodzajów : Erinaceus L., Talpa L., . Desmana Guld., Galemys(?) Kaup, Sorex L., Blarinoides n . gen., Neomys Kaup, Beremendia Kormos, Petenyia Kormos, Crocidura Wagler i Suncus Ehrenb. Poza znanymi już gatunkami z plio-plejstocenu opisano tu 4 nowe : Erinaceus samsonowiczi n.sp., Blarinoides mariae n.sp., Neomys soriculoides n. sp. i Suncus zelceus n. sp. Opisy i tabele ich pomiarów znajdują się w tekście angielskim ; poniżej podajemy tylko krótkie diagnozy. Są to gatunki plioceńskie , występujące z reguły w dolnych i środkowych partiach brekcji. Nowy rodzaj Blarinoides, bardzo zbliżony do amerykańskiej Blarina Gray jest w Wężach zapewne reliktem mioceńskim i pochodzi z dolnego pliocenu. Jego stosunek do Blarina Gray wyjaśniono na podstawie szczegółowej analizy morfologii czaszek i żuchw. Przypuszczenia o wspólnym ich pochodzeniu są jeszcze hipotetyczne z powodu braku dostatecznej dokumentacji paleontologicznej z terenu Azji . Możliwość migracji tych form mogła przy tym zachodzić tylko we wczesnym pliocenie, lub - co jest prawdopodobniejsze - jeszcze w miocenie. Hipotetyczne są również wnioski co do pokrewieństwa i podobnej możliwości migracji gatunków Beremendia fissidens (Petenyi) i Paracryptotis rex Hibbard , mimo że znane jest ogniwo pośrednie łączące je, a mianowicie Beremendia sinensis (Zdansky). W pracy niniejszej uzupełniono wnioski poprzednich badaczy o pochodzeniu brekcji i jej wieku ; potwierdzono też przypuszczenia Stacha i Młynarskiego co do dwojakiego charakteru fauny. Fauna owadożernych pozwala na ustalenie warunków klimatycznych, panujących w okresie tworzenia się brekcji kostnej z Wężów; cześć jej bowiem żyła i żyje obecnie w strefie stepowo-pustynnej o klimacie gorącym i suchym, pozostałe zaś reprezentują grupę form wyraźnie palearktycznych, bytujących w strefie klimatu wilgotnego, ciepłego, zbliżonego do dzisiejszcgo. Poddano także rewizji mianownictwo zębów jednoguzkowych górnej szczęki u Soricidae, zastosowano uproszczony podział na klasy wieku i podano możliwość połączenia dwu podrodzin Soricinae i Crocidurinae w jedną, wyższą jednostkę systematyczną. DI AGNOZY NOWYCH JEDNOSTEK SYSTEMATYCZNYCH Erinaceus samsonowiczi n. sp. (pI. II, fig. 1 a-c & 2) Diagnoza. - I , szeroki u podstawy, z ostrą krawędzią tnącą. C duży, labialnie przesunięty, P , parakonid wysoki, zaostrzony , pionowy ; protokonid ostry, zagięty ku tyłowi ; metakonid niski, tępy. Przednia krawedź parakonidu P 4 słabo zaostrzona. Parakonid M3 zredukowany do małego sęczka. Labialna strona ramus ascendens (w fossa masseterica ) z wyraźnym, lecz niewysokim grzebieniem. Kąt między ramionami żuchwy prawie prosty . Foramen mentale między P4 a M1 znacznie niższy, aniżeli u współczesnego jeża . Powierzchnia stawowa processus condyloideus szeroka , prawie prostopadła do ramus ascendens , o rozszerzonej lingwalnie elipsie. Processus angularis szeroki u nasady. Uwagi. - Erinaceus samsonowiczi rożni się od wszystkich znanych dotychczas, wymarłych i dzisiejszych gatunków: rozmiarami, dużym kłem labialnie odchylonym, wysokim i pionowym parakonidem P4 zredukowanym M3 z reguły do jednego sęczka, niewysokim grzebieniem w fossa masseterica , elipsoidalną powierzchnią stawową processus condyloideus i znacznie niżej położonym foramen mentale. Pewne podobieństwo budowy żuchwy obserwuje się u mioceńskiego gatunku Erinaceus sansaniensis Deperet. Rodzaj Blarinoides n. gen. Blarinoides mariae n. sp. (pl. II, fig . 4 a-b ; pl. , III, fig . 6 a-c: text. -fig . 4 : 2 a-f) Diagnoza. - Rodzaj monotypowy, z jednym gatunkiem . Wzór zębowy 3 1 3 3 1 1 1 3 =32. I z trzema płatami, przedni płat słabszy niż następne, C mały, spłaszczony. P , duży, słabo dwuszczytowy, z mocno ku tyłowi wyciągniętym cingulum (pod protokonid M1) . M1 duży, z rozszerzonym pod protokonidem cingulum, trzykrotnie większy od M3. Wszystkie trzonowe pięcioguzkowe. Endokonid M3 mały, lecz widoczny. Processus coronoideus łopatowaty, z wyraźnym schodkiem ; powierzchnia wyrostka gładka, z lekkim zwężeniem. Crista masseterica z wyraźnym kolcem, łukowata; dolny jej koniec skierowany ku górnej powierzchni stawowej processus condyloideus. Górna powierzchnia stawowa wyrostka kondylarnego wąska, w stosunku do dolnej pod kątem 45 ° lub mniej, Listwa międzystawowa szeroka , słabo lingwalnie wcięta. Dolna powierzchnia stawowa wyrostka kondylarnego szeroka, końcem lingwalnym zagięta ku dołowi, pośrodku wcięta . Kąt między podstawą ramus ascendens a ramus horizontalis rozwarty. Foramen mentale między korzeniami M1 a widoczną przed nim spłaszczoną areą. Processus angularis szeroki u nasady, krótki, przytępiony, z małym zgrubieniem od strony wewnętrznej . Incisura sigmoidea superior głęboka , wcięta prawie pod kątem prostym. Incisura sigmoidea inferior nie występuje. Fossa pterygoidea mała, kwadratowata, z małym prożkiem . Rostrum czaszki wydłużone, nie ścięte. Między I1 a P4 kości szczęk mocno wgłębione. Foramen lacrimale nad tylnym korzeniem M1. Foramen infraorbitale nad P4 . Foramina palatini anteriora między I 2-2, z małą, wąską podłużną szczelinką. Foramina palatini posteriora tuż przed przednimi korzeniami M1-1. I2 mniejszy lub rzadziej równy I3 ; oba zęby z tyłolingwalnymi piętkami . C i P dwukrotnie mniejsze od siecznych, podobne w budowie . P2 malutki, okrągławy, bez tylolingwalnej piętki i podsunięty pod P4 (niewidoczny z boku). P4 trapezowaty od góry , ze zredukowaną częścią protokonusa . Tylne krawędzie MI i M" słabo wcięte. M" trójguzkowy, ze zredukowanym talonem. Foramen nasale prawie jednakowej szerokości na całej wysokości. Uwagi. - Rodzaj ten podobny jest do Blarina Gray budową siecznego z trzema płatami, ogólnym układem zębów trzonowych, łopatowatym processus coronoideus z labialnym kolcem, ogólnym zarysem powierzchni stawowych processus condyloideus, spłaszczoną areą przed foramen mentale, ilością i budową jednoguzkowych górnej szczęki, położenie foramen lacrimale i infraorbitale, położeniem otworów podniebiennych i budową trzonowych górnej szczęki . Rożni się on jednak znacznie większym P4 z mocnym, wyciągniętym ku tyłowi cingulum, małym i spłaszczonym kłem żuchwy, pięcioguzkowym M3 silnymi cingulami trzonowców, schodkiem na processus coronoideus , odmienną jednak budowa powierzchni stawowych processus condyloideus i szeregiem innych cech, pozwalających na wyodrębnienie w Wężach nowego rodzaju i gatunku. Neomys soriculoides n. sp. (pl. III, fig . 4 a- c; text-fig. 5 C, D) Diagnoza. - I krótki, tępy na końcu, z dwoma płatami i cingulum u podstawy. C mały, ciasno przylegający do I i P. , jednoguzkowy. P4 . dwuguzkowy, z wygiętym ku tyłowi cingulum, M3 dwukrotnie mniejszy od M1 , czteroguzkowy. Processus coronoideus niski, smukły, z małym schodkiem. Crista masseterica półksiężycowata , bez kolca. Górna powierzchnia stawowa processus condyloideus wąska, ukośna, lingwalnie przedłużona ; dolna zaś szeroka , labialnie zwężona , lingwalnie szeroka i wygięta ku dołowi. Listwa międzystawowa prawie dwukrotnie węższa niż dolna powierzchnia stawowa, labialnie prosta , lingwalnie głęboko wcięta . Incisura sigmoidea superior i inferior gtębokie. Processus angularis smukły, krótki, ostry. Fossa pterygoidea mała owalna, z poprzecznym prożkiem . Foramen mentale pod przednim korzeniem M,. Kąt między ramionami żuchwy rozwarty. Górna partia processus coronoideus lekko pochylona ku przodowi. Rostrum czaszki ścięte. Foramen lacrimale między korzeniami M1 i M2 . Foramen infraorbitale duże, owalne, nad M1. Przedni płat I1 prawie dwukrotnie wyższy od talonu. I2 i I3 nieco mniejsze od talonu I', prawie równej wielkości. P1 mały, podsunięty pod P1 . widoczny z boku. Zęby jednoguzkowe z tylnymi piętkami. Trzonowe wyraźnie z tyłu wcięte. M3 mały, dwuguzkowy. Uwagi . - Gatunek ten rożni się od pozostałych plio-plejstoceńskich form tego rodzaju : obecnością dwóch płatów na I, wygiętym ku tyłowi cingulum P4 , czteroguzkowym M3. smuklejszym processus coronoideus z małym schodkiem, szerszą listwą międzystawową. małą fossa pterygoidea, mocniej podsuniętym P1 pod P4 . Od rodzaju Soriculus Blyth różzni się budowa siecznego żuchwy, czteroguzkowyrn M3, dużym foramen infraorbitale i położeniem P1. Podobieństwo występuje tylko w rozmiarach i ogólnym kształcie budowy całej żuchwy. Suncus zelceus n. sp. (pl. III . fig . 2 a-b; pl. IV, fig.1 a-c) Diagnoza. - Żuchwa drobna , delikatna . I krótki, ze słabymi dwoma płatami. C mały. jednoguzkowy , P4 , wysoki, jednoguzkowy. Oba zęby jednakowej długości, ściśnięte, bez luk. M3 z małym, silnie zredukowanym talonidem, z reguły trójguzkowy. Cingulum trzonowców lekko wydęte pod protokonidami. Processus coronoideus u podstawy szeroki, szybko zwężający się ku górze, z małym schodkie. Processus condyloideus niski ; górna powierzchnia stawowa krótka , słabo ukośna, dolna silnie lingwalnie wydłużona : obie powierzchnie równoległe. Listwa międzystawowa wąska, równa długości górnej powierzchni stawowej processus condyloideus . Processus angularis krótki, szpilkowaty. Fossa pterygoidea trójkątna, głęboka, ze słabym poprzecznym prożkiem. Foramen mentale między korzeniami P4 a M1 . Kąt między ramionami żuchwy lekko rozwarty. Incisura sigmoidea superior i inferior głęboko wcięte. Uwagi. Suncus zelceus n. sp. różni się od gatunków S. etruscus (Savi) i S. pannonicus (Kormos): mniejszymi rozmiarami, krótkim siecznym z dwoma płatami, ściśniętymi, bez luk C i P4 , silnie zredukowanym talonidem M3 (do trzech guzków), wydęciami cingulum pod protokonidami trzonowców, słabym schodkiem na processus coronoideus, silniej lingwalnie wysuniętą dolną powierzchnią stawową processus condyloideus i jej ułożeniem w stosunku do górnej.

RU

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1959
• Tom: 04
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.119-173,fig.,ref.

Twórcy

autor

Sulimski A.

• Palaeozoological Laboratory, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ALLEN. M. G. 1938. The Mammals of China and Mongolia. - Nat . Hist. Centr. Asia, 11, 1, 1-620, New York.
• BOBRINSKIJ, N. A., KUZNECOV, B. A. & KUZJAKIN, A. P . 1944. Opredelitel mlekopitajuscich SSSR. Gos . Izdat. Sov. Nauka, 1-58, Moskva.
• BOHLIN, B. 1942. The fossil Mammals from the Tertiary Deposit of Taben-buluk, Western Kansu. I : Insectivora and Lagomorpha . - Palaeont. Sinica, N. ser. C, 8a, , 14-28, Nanking.
• BOROWSKI, S. & DEHNEL, A. 1952. Materiały do biologii Soricidae. - Ann. Univ. M. C.-S., 7, 6, 305 -448, Lublin.
• BRUNNER, G. 1934. Eine praglaziale Fauna aus dem Windloch bei Sackdilling (Oberpfaltz) . - N. Jb. Min. etc., B, 71, 303-328, Stuttgart. -1950. Das Gaisloch bei Munzighof (Mfr.) mit Faunen aus dem Altdiluvium und aus jungeren Epochen. - Ibidem, B, 91, ,1- 34.
• CZYŻEWSKA, T. 1958. Dwa zęby nosorożca Dicerorhinus z brekcji kostnej z Wężów kolo Działoszyna (Two teeth of Dicerorhinus from the bone breccia at Węże near Działoszyn (Poland)). - Acta Palaeont. Pol., 3, 1. 49-58, Warszawa.
• DEHNEL, A. 1949. Badania nad rodzajem Sorex L. (Studies on the genus Sorex L.).Ann. Univ . M.C.S.,4, 2 (C) ,,17- 102. Lublin. - 1950. Badania nad rodzajem Neomys Kaup (Studies on the genus Neomys Kaup). - Ibidem, 5, 1 (C) , 1-63.
• DEPERET, CH .. 1887. Recherches sur la succession des faunes de Vertebres Miocenes de la Vallee du Rhone. - Arch. Mus. Hist. Nat., 4, 46-313, Lyon.
• DOBSON, G. E. A. 1882-90. A Monograph of the Insectivora systematic and anatomical, vol. 3, London. - 1890. A synopsis of the genera of the family Soricidae . - Proc. Zool. Soc., 4, 49 -51. London.
• EFREMOV, J. A. 1950. Tafonomija i geologiceskaja letopis. - Tr. Palaeont. Inst., 24, 1, 1-172, Moskva.
• ELLERMAN. J.R., MORRISSON-SCOTT, T.S.C. .1951 . Checklist of Palaearctic and Indian Mammals, 1753 to 1946. - Brit. Mus. Nat. Hist., .1-810, London.
• FREUDENBERG, W. 1914. Die Saugetiere des alteren Quartars von Mitteleuropa mit besonderer Berucksichtigung der Fauna von Hundsheim und Deutschalten- burg in Niederosterreich, - Geol . Palaeont. Abh., N. F., 12, 4/5, 1-219, Wien.
• FRIANT, M. 1949. Les Musaraignes (Soricidae) quaternaires et actuelles de l'Europe occidentale. - Ann. Soc. Geol. Nord, 67, 222-269 , Lille.
• GAILLARD, C. 1899. Mammiferes miocenes nouveaux ou peu connus de la Grave -Saint-Alban (Isere). - Arch. Mus. Hist. Nat. , 7, 2, 1- 79, Lyon.
• GRASSE, P . P . 1955 . Traite de Zoologie. Mammiferes. 17, .2, 1574-1712, Paris.
• HEIM DE BALSAC, H.1940. Un Soricide nouveau du Pleistocene ; considerations paleobiogeographiques. - C. R. Acad. Sci, 211, 808-810, Paris.
• HELLER, F. 1930a . Eine Forest-Bed-Fauna aus der Sackdillinger Hohle (Oberpfaltz). – N. Jb. Min. etc., Beil.-Bd., 63, A, 247-298, Munchen.-1930b. Jungstpliozane Knochenfunde in der Moggaster Hohle (Frank.Schweiz.) - Cbl. Min.etc., Abb. 4, B, 154- 159, Stuttgart. -1933. Ein Nachtrag zur Forest-Bed-Fauna a us der Sackdillinger Hohle (Oberpfaltz). - Ibidem , 1, B, 60-68. -1936a. Eine oberpliozane Wirbeltierfauna aus Rheinhessen. - N . Jb. Min. etc., Beil.-Bd ., 76, B, 99- 160, Munchen. -1936b. Eine Forest-Bed-Fauna aus der Schwabischen Alb. - Sitzber. Heidelb,Akad. Wiss., Math.-naturw. Kl. , 2, 1-29, Heidelberg. -1939. Kleinsaugerreste aus den altdiluvialen Sanden von Mauern. - Ibidem, 8, 1-18 . -1954. Neue Fundstellen altdiluvialer Desmanareste in Sudwestdeutschland. N. Jb. Geol. Palaeont., 10, 465-478 , Stuttgart.
• HIBBARD, C. W. l950. Mammals of the Rexroad Formation from Fox Canyon , Kansas . - Contr. Mus. Paleont. Univ ., 8, 6, 113-192 , Michigan. -1953. The Insectivores of the Rexroad fauna, Upper Pliocene of Kansas J . Paleont., 27, 1, 21-32, Menasha. -1955. The Jinglebob Interglacial (Sangamon ?) fauna from Kansas and its climatic significance. - Contr. Mus. Paleont.Univ ., 12, 10, ,179-228, Michigan.
• HIBBARD, C. W. 1957. Notes on Late Cenozoic Shrews. - Trans. Kansas Acad. Sci., 60, 4, 327-336, Lawrence. - 1958. Summary of North American Pleistocene Mammalian local faunas. Pap. Mich. Acad. Sci. Art. Lett., 43, 3-32, Michigan.
• HINTON, M. A. C. ,1911. The British Fossil Shrews. - Geol. Mag., N. ser., 7, 12, 530-539. London.
• JACKSON, H. H. T. 1928. A taxonomic review of the American Longtailed Shrews (Genera Sorex and Microsorex). - North Amer . Fauna, 51, ,1- 238, Washington.
• KORMOS. T. 1911. Canis (Cerdocyon) Petenyii n. sp. und andere interressante Funde aus dem Komitat Baranya. - Mitt . Jb. Ungar . Geol. Reichsanst., 19, 165- 196, Budapest. -1913a. Trois nouvelles especes fossiles des desmans en Hongrie. - Ann. Mus. Nat. Hungar., 11, 125-146, Budapest. -1913b. Amblycoptus oligodon, eine Spitzmaus aus den ungarischen Pliozan . Ibidem , 24, 370-391. -l930a . Diagnosen neuer Saugetiere aus dem oberpliozanen Fauna des Somlyoberges bei Puspokfurdo. - Ibidem , 27, 237-246 . -1930b. Beitrage zur Praglazial fauna des Somlyoberges bei Puspokfurdo. Allat . Kozl., 27, 40-62. Budapest. -1930c. Desmana thermalis n. sp., eine neue praglaziale Bisamspitzmaus aus Ungarn. - Ann. Mus. Nat. Hunqar., 27, 1-19, Budapest. -1931. Uber eine neuentdeckte Forest-Bed -Fauna in Dalmatien . Palaeobiologica, 4, 113-136, Wien. -1934. Neue Insektenfresser, Fledermause und Nager aus dem Oberpliozan der Villanyer Gegend. - Foldt. Kozl ., 64, 296-321, Budapest. -1935. Die perlzahnige Spitzmaus (Sorex margaritodon Korm.) und das Anpassungsproblem. - Allat . Kozl ., 32, 1/2 , 61-79, Budapest. -1937a. Zur Frage der Abstammung und Herkunft der quartaren Saugetierfauna Europas. - Festschr. Embr. Strand, 3, 287-328, Riga. -1937b. Revision der Kleinsauger von Hundsheim. - Foldt, Kozl. , 67, 23-171, Budapest. -1938. Zur naheren Kenntnis der oberpliozanen Bisamspitzmause Sudungarns. Festschr. Embr. Strand, 4, 163-180, Riga.
• KOWALSKI. K. 1951. Jaskinie Polski, I. P. Muz . Archeol ., 1-466, Warszawa. -1956. Insectivores. bats and rodents from the early Pleistocene bone breccia of Podlesice near Kroczyce, Poland (Owadożerne, nietoperze i gryzonie wczesnoplejstoceńskiej brekcji kostnej z Podlesic koło Kroczyc) , Acta Palaeont. Pol. , 1, 4, 331 -394, Warszawa. -1958. An early Pleistocene fauna of small mammals from the Kadzielnia Hill in Kielce, Poland (Wczesnoplejstoceńska fauna drobnych ssaków z Kadzielni w Kielcach). - Ibidem , 3, 1, 1-47.
• KRETZOI, M. 1937;38. Die Raubtiere von Gombaszog nebst Ubersicht der Gesamtfauna . Ann. Mus. Nat. Hungar. , 31, 88- 157, Budapest. -1941a . Die unterpleistozane Saugetierfuuna von Betfia bei Nagyvarad. Fold. Kozl., 71. 308-335 , Budapest. -1941b . Weitere Beitrage zur Kenntnis der Fauna von Gombaszog, - Ann. Mus. Nat. Hist. Hungar., 34, 105-139, Budapest. -1943. Bemerkungen uber Petenyia . - Foldt. Kozl ., 73, 607-608, Budapest. -1956a. Die altpleistozanen Wirbeltierfaunen des Villanyer Gebirges. - Geol. Hungar. , S. Palaeont. , 27, 1-264, Budapest.
• KRETZOI, M. 1956b. Quaternary geology and the vertebrate fauna. - Acta Geol. Hungar., 2, 1-2, 67-77, Budapest.
• KUBIK, J . 1951. Analysis of the Puławy population of Sorex araneus L. - Ann. Univ. M. C.-S., 5, 11, 335-372, Lublin.
• MIGULIN, O. O. 1933. Zwiri URSR. Akad. Nauk URSR., Inst. Zool. Biol. 1-422, Kijiv.
• MILLER, C. S. 1912. Catalogue of the Mammals of Western Europe. Brit. Mus., 1-1019,London. -1927. Revised determinations of some Tertiary Mammals. - Palaeont. Sinica,5, 2, 1-20 , Peking.
• MŁYNARSKI, M. 1953,. Żółw błotny Emys orbicularis (L .) z pliocenu Polski (Pond tortoise Emys orbicularis (L.) from the Pliocene of Poland). - Acta Geol. Pol ., 3, 1, 545-572, Consp . 168-170, Warszawa. -1955. Żółwie z pliocenu Polski (Tortoise from the Pliocene of Poland). Ibidem, 5, 2. 161-214, Consp . 46-62. -1956a . Lizards from the Pliocene of Poland (Jaszczurki z pliocenu Polski).Acta Palaeont. Pol., 1, 2, l35-150.Warszawa . -1956b. On a new species of Emydid-tortoise from the Pliocene of Poland (Nowy gatunek żółwia z pliocenu Polski). - Ibidem, 1 , 2, ,153-164
• OGNEV, S. J . 1928. Zveri vostocnoj Evropy i severnoj Azii , I, 11-631, Moskva. -1929-30. Geograficeskoe rasprostranenie nasekomojadnych v svjazi s ich paleontologiej - Izv . Assoc. Nauc ., Inst. fiz . mat. Mosk. Gos. Univ., 2, 1 , 107-134, Moskva . -1934. Materialen zur Systematik, Morphologie und Zoogeographie der Palaar ktischen Spitzmause. - Zool. Anz., 105, 3/4, 77-85, Leipzig. -1951. Ocerki ekologii mlekopitajuscich . Mask. Obsc. Ispyt . Prir ., 26, 11, 1-252. Moskva.
• PASA, A. 1948. I mammiferi di alcune antiche brecce Veronesi. - Mem. Mus. Civ . Stor. Nat., 1, 1-111 , Verona. -1950. I depositi Quaternari del Ponte di Veja . II ; La fauna. - Ibidem, 2, 241-308.
• PEI , C. W. 1931. Mammalian remains from locality 5 at Choukoutien. - Palaeont. Sinica, C, 7, 7-8 , Peking. -1936. On the Mammalian remains from locality 3 a t Choukoutien. - Ibidem, C. 7, 5, 1-108. -1940. The Upper Cave fauna of Choukoutien. - Ibidem , C, 10, 125, 9-11
• PETENYI, S. J . 1864. Hatragyott Munkai. - Magyar Tudomanyos Akad., 1, :1-130, Pest .
• PIDOPLICKO, I. G. 1955. Novyje dannye o faune pozvonocnych antropogenovych otlozenij Tarnopolskoj Oblasti. Dokl. Akad. Nau k SSSR, 100, 989-991, Moskva. -1956. Materiali do vivceni a minulich faun URSR. - Akad. Nauk URSR, 2, 132-133, Kijiv.
• PIVETEAU, J . 1958. Traite de Paleontologie . 6, 2, 822-918, Paris.
• POPLEWSKI, R. 1948. Anatomia ssaków. 2, 1-690, Warszawa.
• SAMSONOWICZ, J . 1934. Zjawiska krasowe i trzeciorzędowa brekcja w Wężach pod Działoszynem (Sur les phenomenes karstiques de Węże pres de Działoszyn sur la Warta) . - Zab. Przyr. Nieoż: Ziem R. P . (Monum. Nat. Inanimee Rep. Pol.), 3, 147-158, Warszawa.
• SCHAEFFER, H. 1935. Studien an mitteleuropaischen Kleinsaugern mit besonderer Berucksichtigung der Rassenbildung. Arch. Naturg., N. F.. 4, 535-590, Leipzig.
• SCHREUDER, A. 1940. A revisin of fossil water -moles (Desmaninae) . Arch. neerl. Zool., 4, 201-333, Leiden. -1943 . Fossil moles and other Mammals (Desmana, Talpa , Equus etc.) out of well-borings in the Netherlands. - Verh. Geol. Mijnb. Gen . Nederl. Kolon., Ser. geol., 13, 399-434 , s'Gravenshage.
• SIMPSON, G. G. 1945. The principles of classification and classification of Mammals. Bull. Amer. Mus. Nat .Hist., 85, 1-350, New York.
• STACH, J . 1951. Arctomeles pliocaenicus, nowy rodzaj i gatunek z podrodziny borsukowatych (Arctomeles pliocaenicus n . gen. & sp. from Węże) . - Acta Geol. Pol., 2, 1/2, 129-157 , Consp. 55-63, Warszawa. -1952. Ursus wenzensis, nowy gatunek małego niedźwiedzia plioceńskiego (Ursus wenzensis, a new species of a small Pliocene bear). Ibidem, 3, 1, 103-136, Consp. 21-24. -1954. Nyctereutes (Canidae) w pliocenie Polski (Nyctereutes (Canidae) in the Pliocene of Poland). - Ibidem, 4, 2, 191-206, Consp. 39-41. -1937. Agriotherium intermedium n. sp. from the Pliocene bone breccia of Węże (Agrlotherium intermedium n. sp. z plioceńskiej brekcji kostnej, wydobytej w miejcowości Węże w Polsce) . - Acta Palaeont. Pol., 2, 1, 1- l7, Warszawa.
• STEHLIN, H. G. 1940. Zur Stammesgeschichte der Soriciden. Eclogae Geol.Helv ., 33, 298-306, Basel.
• TATARINOV, K. A. 1958. Znachidki zemlerojki blariny na Ukraini. - Dopov . Akad. Nauk URSR, 1, 81-84, Lviv.
• TEILHARD DE CHARDIN, P.1940. The fossils from locality ,18 near Peking. Palaeont. Sinica, 9, 124 , 4-5, Peking.
• TEILHARD DE CHARDIN, P . & PEI, C. W. 1941. The fossil Mammals from locality 13 of Choukoutien . - Ibidem, 11, 126, 5- 8.
• TROUESSART, E. L. 1893-99. Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Quinquenalle supplementum. N. ed ., 15, 1/ 2, 1- 929, Berolini.
• VERESCAGIN, N. K. & GROMOV, J . M. 1950. Sbor ostatkov vyssich pozvonocnych cetverticnogo perioda . - Izd. Akad. Nauk SSSR, 20, 1-37, Moskva .
• VIRET, J . 1938 . Etude sur quelques Erinaceides fossiles, specialement sur le genre Palerinaceus. - Trav. Lab. Geol, Univ. Lyon, Mem . 28, 34, 1-32, Lyon.
• WEBER, M. 1928. Die Saugetiere. 1/ 2, 1-898, Jena .
• YOUNG, C. C. 1934. On the Insectivora , Chiroptera , Rodentia and Primates other than Sinanthropus from locality 1 at Choukoutien. - Palaeont. Sinica, C, 8, 3, 1-160, Peking.
• ZDANSKY, O. 1928 . Die Saugetiere der Quartarfauna von Choukoutien. - Ibidem, C, 5, 4, 1-146.