Zmienność termicznej zimy w Polsce w latach 1960-2015

Warianty tytułu

EN

Variability of thermal winter period in Poland in 1960-2015

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono terminy i czas trwania termicznej zimy, opracowanych dwiema metodami, na podstawie średnich miesięcznych oraz średnich dobowych wartości temperatury powietrza. Dane pochodziły z 36 stacji IMGW-PIB i obejmowały miesiące od października do kwietnia z lat 1960/61 do 2014/15. Wykazano, że terminy początku termicznej zimy, wyznaczone na podstawie średniej miesięcznej temperatury powietrza, są o około 3 tygodnie późniejsze, a terminy końca o około 3 tygodnie wcześniejsze niż pierwszego i ostatniego okresu zimowego. W efekcie czas trwania termicznej zimy w ujęciu klasycznym jest nawet o ponad miesiąc krótszy niż potencjalny okres występowania dni zimowych. Oba zastosowane kryteria, średnie miesięczne i średnie dobowe, ujawniły bardzo dużą zmienność warunków termicznych w chłodnej porze roku. W charakteryzowanym 55-leciu tylko w dwóch stacjach, w Suwałkach i Białymstoku, termiczną zimę rejestrowano każdego roku. Niemal w całym kraju zdarzały się natomiast zimy termiczne przerywane okresami ociepleń. Jednak na przeważającym obszarze Polski ich częstość nie przekraczała 10%, nieco częściej występowały w części środkowej i południowo-zachodniej. Zmienność dat początku i końca zimy termicznej oraz okresu zimowego w analizowanym okresie nie wykazuje statystycznie istotnych zmian. Stwierdzono natomiast niewielką tendencję do skracania termicznej zimy (19 stacji) oraz liczby dni zimowych (11 stacji).

EN

The study presents the dates and duration of thermal winter period identified with the use of two methods, i.e. using monthly average, and mean daily temperature values. Data were obtained from 36 IMGW-PIB stations and covered the period from October to April, 1960/61-2014/15. It was shown that the date of the beginning of thermal winter, identified using monthly average air temperature values, occurred approximately 3 weeks later, and the date of ending 3 weeks earlier than the dates of the first and the last winter season. As a result, the duration of thermal winter, in classical terms, is shorter by as much as a month than the potential period in which winter days could be recorded. Both adopted criteria, i.e. monthly average and daily mean, showed very high variability of thermal conditions in the cold half-year. In the characterised 55-year period, thermal winter was recorded each year at only two stations – in Suwałki and Białystok. Almost in the entire country, there were thermal winters intermittent with warm periods. However, in a greater part of the country, the frequency was not higher than 10% and the occurrence was more frequent in the central and southwestern parts of Poland. Variability of the beginning and ending dates in the analysed period did not show statistically significant changes. A slight tendency for shortening of the winter period (19 stations) and a reduction of the number of winter days (11 stations) was found.

Słowa kluczowe

EN

winter; winter period; winter season; thermal season; air temperature; subzero temperature; temperature trend; temperature variation; long-term variability; 1960-2015 period

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrophysica
• Rocznik: 2017
• Tom: 24
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.205-220,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

Bibliografia

• Czarnecka M., 1998. Zimowanie roślin ozimych w Polsce a niekorzystne czynniki klimatyczne. Akademia Rolnicza w Szczecinie, Rozprawy, 182, 1-108.
• Czarnecka M., 2001. Dni z pokrywą śnieżną. Straty zimowe w zasiewach pszenicy, żyta, jęczmienia, rzepaku i rzepiku. W: Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce (Red. C. Koźmiński i B. Michalska). Szczecin, s. 23-24, 52-53, 55-56.
• Czarnecka M., 2009. Intensity of atmospheric thaws in Poland. W: Environmental Aspects of Climate Change (Red. Z. Szwejkowski). Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn, 75-87.
• Czarnecka M., 2012. Częstość występowania i grubość pokrywy śnieżnej w Polsce. Acta Agroph., 19(3), 501-514.
• Czarnecka M., Michalska B., 2007. Perception of weather conditions during atmospheric thaw in the Szczecin Lowlands. Int. Agrophys., 21, 29-37.
• Czarnecka M., Nidzgorska-Lencewicz J., 2010. Zmienność termicznej zimy w Polsce. W: Klimatyczne zagrożenia rolnictwa w Polsce (Red. C. Koźmiński, B. Michalska, J. Leśny). Uniwersytet Szczeciński, Rozprawy i Studia. (DCCCXLVII)773, 55-77.
• Czarnecka M., Nidzgorska-Lencewicz J., 2013. The occurrence of atmospheric thaw in Poland over the last 50 years. Geographia Polonica, 86(4), 327-361.
• Czernecki B., Miętus M., 2015. The thermal seasons variability in Poland, 1951-2010. Theor Appl Climatol., 1-13, DOI 10.1007/s00704-015-1647-zDragańska E., Szwejkowski Z., Grabowska K., Hryniewiecka D., 2007. Termiczne pory roku w Polsce północno-wschodniej w latach 1971-2000. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 519, 57-65.
• Gumiński R., 1948. Próba wydzielenia dzielnic rolniczo-klimatycznych w Polsce. Przegl. Met. i Hydr., 1(1), 7-20.
• Kaszewski B.M., 2015. Zmiany klimatu Polski w pracach polskich klimatologów. Prz. Geof., LX(3- 4), 217-235.
• Kossowska-Cezak U., 2005. Zmiany termicznych pór roku w Warszawie w okresie 1933-2004. Przegląd Geofizyczny, 3-4, 265-277.
• Kossowska-Cezak U., Pełech S., Twardosz R., 2016. Niezwykle zimne miesiące zimowe w Europie (1951-2010). Przegląd Geofizyczny, LXI(1-2), 45-72.
• Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2015. Niezwykle zimne zimy i niezwykle ciepłe lata w Europie (1951-2010). Przegląd Geofizyczny, LX(3-4), 163-187.
• Koźmiński C., Michalska B., 2001. Termiczne pory roku. W: Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce (Red. C. Koźmiński, B. Michalska). Wyd. AR i US Szczecin, s. 17.
• Koźmiński C., Michalska B., Czarnecka M., 2007. Klimat województwa zachodniopomorskiego Wyd. AR i US, Szczecin, s. 147.
• Kożuchowski K., 2004. Skala i tendencje współczesnych zmian temperatury powietrza w Polsce. W: Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce (Red. K. Kożuchowski). Wyd. „Biblioteka”, Łódź, 25-45.
• Kuziemski J., 1971. Przyczyny meteorologiczne odwilży w Polsce. Prace PIHM, 101, 3-23. Lorenc H., 2005. Atlas klimatu Polski. IMGW.
• Mrugała Sz., 1988. Przestrzenny rozkład odwilży atmosferycznych na obszarze Polski. Ann. UMCS, sect. B 42/43, 9, 155-171.
• Nidzgorska-Lencewicz J., Mąkosza A., 2008. Zmienność występowania termicznych pór roku na Nizinie Szczecińskiej. Folia Univ. Agric. Stein., 264(7), 77-86. Nowosad M., Filipiuk E., 1998. Zmiany czasu trwania termicznych pór roku w Lublinie w latach 1951-1995. Acta Universitatis Lodziensis Folia Geooraphica Physica 3, 231-240.
• Paczos, S., 1982. Stosunki termiczne i śnieżne zim w Polsce. Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Rozprawy Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi, Lublin, 1-180.
• Piotrowicz K., 2000. Zróżnicowanie termicznych pór roku w Krakowie. Prace Geograficzne, 105, 111-124. Piotrowicz K., 2000/2001. A typology of winter thermal conditions. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, sectio B, vol. LV/LVI, 34.
• Piotrowicz K., 2002. Metody wyznaczania dat początku i końca termicznych zim na przykładzie krakowskiej serii pomiarów temperatury powietrza. Przegląd Geofizyczny, XLVII(1-2), 81-92.
• Podstawczyńska A., 2010. Temperatura powietrza i opady atmosferyczne w regionie łódzkim w ostatnim stuleciu. W: Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach (Red. J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak). Wyd. Nauk., Poznań, 63-73.
• Sazanow B.I., Malkentin E.K., 1994. Znaczny wzrost temperatur zimowych w Europie Północnej (1989-1993). W: Współczesne zmiany klimatyczne. Klimat Polski i regionu Morza Bałtyckiego na tle zmian globalnych (Red. K. Kożuchowski). Szczecin, 123-131.
• Skowera B., Kopeć B., 2008. Okresy termiczne w Polsce południowo-wschodniej (1971-2000). Acta Agroph., 12(2), 517-526. Stanisz A., 2006. Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny. Tom 1. Statystyki podstawowe, Kraków, StatSoft.
• Stopa‑Boryczka M., Boryczka J., 1974. Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. Wyd. UW, tom 1.
• Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2016. Exceptionaly cold and mild winters in Europe (1951-2010). Theor Appl Climatol., 125, 399-411, DOI 10.1007/s00704-015-1524-9
• Woś A., 2006. Termiczne pory roku w Poznaniu w drugiej połowie XX wieku. W: Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego (Red. J. Trepińska, Z. Olecki). Inst. Geogr. i Gosp. Przestrz. UJ w Krakowie, 117-126.
• Ziernicka-Wojtaszek A., Zuśka Z., 2016. Zimy z dodatnią temperaturą powietrza na obszarze Polski (1981-2010). Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, III(2), 983-993.