Longitudinal variability of runoff and fluvial transport in the upper Wieprz river (in the central Roztocze region)

• Autorzy: Stepniewski K.

Warianty tytułu

PL

Wieloletnia zmienność odpływu wody i transportu fluwialnego górnego Wieprza (Roztocze Środkowe)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The variability of water runoff and fluvial transport in the upper Wieprz River catchment (300.3 km2 ) in Central Roztocze region is presented, based on results of daily measurements in Guciów from the period of 1996–2016. The study period was characterised by high variability of annual precipitation totals – from 563.2 mm (2003) to 932.9 mm (2010), with the mean annual value of 735 mm. Mean annual discharge flow in the Wieprz River ranged from 0.91 m³ ·s⁻¹ (1996) to 2.27 m³ ·s⁻¹ (2010), and extreme discharge values varied from 0.5 m³ ·s⁻¹ (1996) to 13.1 m³ ·s⁻¹ (2005). The variability of annual, monthly, and extreme discharges was moderate. The specific runoff index amounted to 4.5 dm³ ·s⁻¹ · km⁻², and it varied from 3.0 dm³ ·s⁻¹ · km⁻² to 7.6 dm³ ·s⁻¹ · km⁻². The mean annual runoff of the Wieprz River in Guciów amounted to 142 mm, with the variability in the range between 95 and 239 mm in particular years. The runoff regime showed features of nival type, moderately developed. The dynamics of transport of solutions and suspensions corresponded to seasonal and annual changes in the runoff of the Wieprz River. Mean annual fluvial transport varied from 7.8 · 103 t (1996 and 2004) to 18.0 · 103 t (2010), whereas transport of solutions constituted 89–97% of the total flux. The mechanical and chemical denudation indices calculated for the catchment amounted to 2.4 and 36.1 t · km⁻² per year, respectively. In spite of the evident increasing trend in annual atmospheric precipitation totals, water runoff did not increase, contrary to forecasts, whereas fluvial transport, particularly that of suspensions, showed a tendency of a slight decrease.

PL

Zmienność odpływu wody i transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza (300,3 km2 ) na Roztoczu Środkowym (Tomaszowskim) przedstawiono w oparciu o wyniki codziennych pomiarów w Guciowie z lat 1996–2016. Okres badań charakteryzował się dużą zmiennością rocznych sum opadów – od 563,2 mm (2003) do 932,9 mm (2010), przy średniej rocznej 735 mm. Średni roczny przepływ Wieprza zmieniał się od 0,91 m³ ·s⁻¹ (1996) do 2,27 m³ ·s⁻¹ (2010), zaś skrajne wielkości przepływu zawarły się w przedziale od 0,5 m³ ·s⁻¹ (1996) do 13,1 m³ ·s⁻¹ (2005). Zmienność przepływów rocznych, miesięcznych i skrajnych nie była duża. Wskaźnik odpływu jednostkowego wyniósł 4,5 dm³ ·s⁻¹ · km⁻² i zmieniał się od 3,0 dm³ ·s⁻¹ · km⁻² do 7,6 dm³ ·s⁻¹ · km⁻², a całkowity średni odpływ roczny Wieprza w Guciowie wyniósł 142 mm, przy zmienności 95–239 mm. Reżim odpływu miał cechy typu niwalnego, średnio wykształconego. Dynamika transportu roztworów i zawiesin nawiązywała do sezonowych i rocznych zmian odpływu Wieprza. Średni roczny transport fluwialny zmieniał się od 7,8 · 103 t (lata 1996 i 2004) do 18,0 · 103 t (2010), przy czym transport roztworów stanowił 89–97% całkowitej ilości unosin. Obliczone dla zlewni wskaźniki denudacji mechanicznej i chemicznej wyniosły odpowiednio 2,4 i 36,1 t · km⁻² na rok. Mimo wyraźnego trendu wzrostu rocznych sum opadów atmosferycznych, odpływ wody nie zwiększył się, wbrew prognozom, a transport fluwialny, zwłaszcza zawiesin, miał tendencję do nieznacznego spadku.

Słowa kluczowe

EN

Wieprz River; Roztocze macroregion; fluvial transport; water outflow; multiannual variability

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.205-216,fig.,ref.

Twórcy

autor

Stepniewski K.

• Roztocze Research Station in Guciow, Faculty of Earth Sciences and Spatial Management, Maria Curie-Sklodowska University in Lublin - UMCS, al.Krasnicka 2d, 20-718 Lublin, Poland

Bibliografia

• Bajkiewicz-Grabowska, E., Mikulski, Z. (1999). Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa, 1–313.
• Bartoszewski, S., Michalczyk, Z. (1996). Dorzecze górnego Wieprza. [w:] Z. Michalczyk (red.) Źródła Roztocza. Wyd. UMCS. Lublin, 87–99.
• Bodulski, J., Ciepielowski, A., Dąbrowski, Sz. L., Głogowska E. (2005). Dynamika zmian natężenia przepływu wód powierzchniowych w zlewniach użytkowanych rolniczo i leśnie. Acta Sci. Pol., Form. Cir. 4 (1), 3–24.
• Brański, J. (1968). Oznaczanie ilości unosin metodą wagową bezpośrednią przy użyciu sączków. Prace PIHM, 13–21.
• Ciupa, T., Suligowski, R., Łajczak, A. (2017). Odpływ materiału rozpuszczonego z obszaru Polski. [w:] XI Zjazd Geomorfologów Polskich, Warszawa 13–15 września 2017. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania rozwoju rzeźby – streszczenia referatów i posterów. Wyd. WGiSR, UW, Warszawa, 31–32.
• Choiński, A. (1988). Zróżnicowanie i uwarunkowania zmienności przepływów rzek polskich. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań, 1–99.
• Demczuk, P., Stępniewski, K., Rodzik, J. (2016). Zmienność i zróżnicowanie opadu i transportu eolicznego w Guciowie (Roztocze Środkowe) w latach 1997–2010. [w:] J. Święchowicz, A. Michno (red.) Wybrane zagadnienia geomorfologii eolicznej. Wyd. IGiGP UJ, Kraków, 211–230.
• Dębicki, R. (2004). Charakterystyka środowiska przyrodniczego w zlewni górnego Wieprza. [w:] A. Świeca (red) Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza, Wyd. UMCS, Lublin, 23–88.
• Dynowska, I. (1994). Reżim odpływu rzecznego, plansza 32.3 Odpływ rzeczny [w:] Atlas Rzeczpospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, PPWK im. E. Romera S.A., Warszawa.
• Froehlich, W., 1982: Mechanizm transportu fluwialnego i dostawy zwietrzelin do koryta w górskiej zlewni fliszowej. Pr. Geogr. IGiPZ PAN 143, 1–144.
• Furtak, T., Janicki, G., Rodzik, J., Skowronek, E. (2000). Przemiany wsi Guciów w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego [w:] Radwan S., Lorkiewicz Z. (red.) Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 207–214.
• Grądziel, T., Janicki, G., Furtak, T., Pidek, I., Rodzik, J. (2006), Ocena stopnia naturalności i kierunków przekształceń roślinności w oparciu o metody: fitosocjologiczną i krajobrazową (na przykładzie wsi Guciów na Roztoczu Środkowym). Problemy Ekologii Krajobrazu, 16, 401–412.
• Kaszewski, B. M. (2004). Warunki klimatyczne. [w:] A. Świeca (red.) Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza. Wyd. UMCS, Lublin, 41–49.
• Kaszewski, B. M., Siwek, K., Gluza, A., Shuber, P. (2015). Klimat. [w:] T. Grabowski, M. Harasimiuk, B. M. Kaszewski, Y. Krawchuk, B. Lorens, Z. Michalczyk, O. Shabliy (red.) Roztocze – przyroda i człowiek. Wyd. RPN, Zwierzyniec, 123–136.
• Kociuba, W. (2002). Współczesny rozwój dna doliny Wieprza. Rozprawa doktorska, INoZ UMCS, Lublin; 1–243.
• Kociuba, W., Stępniewska, S. (2002). Rola wezbrań w transporcie rumowiska rzecznego górnego Wieprza. Przegląd Nauk., Inżynieria i Kształtowanie Środowiska. 9, 2 (25), 102–111.
• Kostrzewski, A., Mazurek, M., Zwoliński, Z. (1994). Dynamika transportu fluwialnego górnej Parsęty jako odbicie funkcjonowania systemu zlewni. Wyd. Stow. Geomorfologów Polskich, Poznań, 1–165.
• Markowicz, M., Pulina, M. (1979). Ilościowa półmikroanaliza chemiczna wód w obszarach krasu węglanowego. Uniwersytet Śląski. Katowice, 1–67.
• Maruszczak, H., Rodzik, J., Świeca A. (1992). Denudacja mechaniczna i chemiczna we wschodniej części pasa wyżyn południowopolskich. [w:] A. Kotarba (red.) System denudacyjny Polski. Pr. Geogr. Nr 155, Wyd. PAN. Wrocław, 105–131.
• Michalczyk, Z. (1997). Przepływy Wieprza w profilu wodowskazowym Guciów w latach 1995–1996. [w:] Kompleksowe badania środowiska przyrodniczego Roztocza. Wyd. UMCS. Lublin, 73–77.
• Michalczyk, Z., Paszczyk, J. (2004). Model obiegu wody w zlewni wyżynnej. [w:] A. Świeca (red) Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza, Wyd. UMCS, Lublin, 201–210.
• Michalczyk, Z., Paszczyk, J., Stępniewska, S., Stępniewski, K. (2004). Zróżnicowanie odpływu. [w:] A. Świeca (red) Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza, Wyd. UMCS, Lublin, 113–138.
• Moniewski, P. (2015). Cechy fizykochemiczne wód powierzchniowych i ich sezonowa zmienność na przykładzie Dzierżąznej. Acta Sci. Pol. Form. Cir. 14 (3), 93–106.
• Mosiej, J., Komorowski, H., Karczmarczyk, A., Suska, A. (2007). Wpływ zanieczyszczeń odprowadzanych z aglomeracji łódzkiej na jakość wody w rzekach Ner i Warta. Acta Sci. Pol. Form. Cir. 6 (2), 19–30.
• Natkaniec, J., Możdżeń, M., 2013: Zmiany stężeń wskaźników jakości wód rzeki Drwinki. Acta Sci. Pol. Form. Cir. 12 (2), 51–60.
• Rodzik, J., Furtak, T., Maciejewska, E., Stępniewska, S., Stępniewski, K. (2007). Zróżnicowanie transportu fluwialnego na obszarze Roztoczańskiego Parku Narodowego w latach 1998–2003. [w:] Z. Michalczyk (red.) Obieg wody w środowisku naturalnym i przekształconym. Wyd. UMCS. Lublin, 445–451.
• Rodzik, J., Stępniewski, K. (2010). Obsiag i metodyka monitoringowykh doslidzhen w Roztočanskij Naukovij Stancji UMKS v Guciowi. „Stacionarni geografični doslidzhenija: dosvid, problemy, perspektyvy”, Materialy Mizhnarodnogo naukovogo seminaru 14–15 travnia 2010 roku, Lviv-Briukhovyči, Lviv, 19–28.
• Sadowska, S. (2001). Wpływ gospodarki stawowej na kształtowanie odpływu rzecznego górnego Wieprza w „mokrych” latach 1998–2000. [w:] Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Hydrologicznej, Kielce – Wólka Milanowska, 25–27 IX 2001r. Wyd. IG AŚ. Kielce, 97–99.
• Someya, T., Furtak, T.(1996). Zastosowanie programów GIS do analizy i prezentacji przekształceń środowiska (na przykładzie wsi Guciów w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego) [w:] Badania ekologiczno-krajobrazowe na obszarach chronionych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 2, 225–230.
• Stępniewska, S. (2007). Zmienność odpływu górnego Wieprza. [w:] Z. Michalczyk (red.), Obieg wody w środowisku naturalnym i przekształconym. Wyd. UMCS. Lublin, 511–520.
• Stępniewska, S., Stępniewski, K. (2004). Zmienność przepływów w rzekach Roztoczańskiego Parku Narodowego w latach 1998–2003. [w:] Z. Michalczyk (red.) Badania geograficzne w poznawaniu środowiska. Wyd. UMCS. Lublin, 347–353.
• Stępniewska, S., Stępniewski, K. (2008). Variability of fluvial transport of the upper Wieprz river. Annals of Warsaw University of Life Sciences – SGGW, Land Reclamation, No 39, 59–68.
• Stępniewski, K., 2008; Wpływ spływu roztopowego i deszczowego na wielkość spłukiwania z poletek o różnym użytkowaniu. Landform Analysis, 9, 49–52.
• Stępniewski, K., Demczuk P., Rodzik, J., Siwek, K. (2010). Związki między opadem deszczu a spływem powierzchniowym i spłukiwaniem gleby na poletkach doświadczalnych o różnym użytkowaniu (Guciów – Roztocze Środkowe). Prace i Studia Geogr. WGiSR UW, 45, WUW, 229–241.
• Stępniewski, K., Rodzik, J. (2008). Discharge and fluvial transport in two catchments of the Roztocze Region (SE Poland). Quaestiones Geographicae, ser. A – Physical Geography, 27A, 2, AMU Press, Poznań, 95–103.
• Świeca, A. (1998). Wpływ czynników antropogenicznych na rzeczny odpływ roztworów i zawiesin na międzyrzeczu Wisły i Bugu. Wyd. UMCS. Lublin, 1–326.
• Świeca, A. (red.) (2004). Przyrodnicze uwarunkowania dynamiki obiegu wody i natężenia transportu fluwialnego w zlewni górnego Wieprza”, Wyd. UMCS, Lublin, 1–230.
• Woś, A. (2010). Klimat Polski w drugiej połowie XX wieku. Wyd. Nauk. UAM, 1–490.

Identyfikatory

DOI

10.15576/ASP.FC/2018.17.1.205