Agriotherium intermedium n. sp. from the Pliocene bone breccia of Weze

• Autorzy: Stach J.

Warianty tytułu

PL

Agriotherium intermedium n. sp. z Pliocenskiej brekcji kostnej wydobytej z miejscowosci Węże w Polsce

RU

Agriotherium intermedium n. sp. iz pliocenovojj kostnojj brekchii izvlechechennojj v mestnosti Venzhe v Pol'she

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The writer describes fragments of dentition of Agriotherium Wagn. ( = Hyaenarctos Falc. & Cautl.) from the Pliocene bone breccia recovered at Węże near Działoszyn, Poland. He refers these remains to an individual of a new species from genus Agriotherium intermedium, which occupies an intermediate systematic position between A . insigne (Gerv.) from Montpellier in France and A . sivalense (Falc. & Cautl.) from Siwalik in India , in what concerns the shape of the crown of molars, that of M2 in particular.

PL

Autor opisuje szczątki Agriotherium Wagn, (= Huaenarctos Falc. & Cautl.) z brekcji kostnej, wydobytej w miejscowości Węże kolo Działoszyna (woj. łódzkie) , pomiędzy którymi zachowały się stosunkowo dobrze pierwszy i drugi ząb trzonowy górnej szczęki oraz nieuszkodzony pierwszy ząb trzonowy dolnej szczęki tego samego osobnika, pozwalające określić z wszelką pewnością rodzaj tego zwierzęcia, Autor zestawia wszystkie (24) opisane dotychczas gatunki z pierwotnej systematycznie grupy Hyaenarctos, rozdzielanej obecnie na dwa rodzaje : Agriotherium Wagn, i Indarctos Pilgr., podając, według danych zaczerpniętych z prac różnych autorów, rozmiary zębów P4 - M2 górnej szczęki i M1 dolnej oraz miejsca znalezienia tych gatunków. Szczegółowe porównanie zębów trzonowych osobnika znalezionego w Wężach wykazało, że należy go zaliczyć do rodzaju Agriotherium Wagn ., bowiem brzeg dojęzykowy korony pierwszego zęba trzonowego górnej szczęki jest u tego osobnika krótszy niż brzeg zewnętrzny, gdy tymczasem u Indarctos Pilgr . przekrój podstawy korony tego zęba jest niemal kwadratowy, a w drugim zębie trzonowym M2 brak zupełnie talonu, który u Indarctos jest na tym zębie mniej lub więcej wydatnie wykształcony. Nieco trudniej określić dokładnie gatunek Agriotherium znalezionego w Wężach . Dotychczas z pliocenu Eurazji poznano cztery gatunki, które na podstawie kształtu zębów trzonowych zaliczono do rodzaju Agriotherium Wagn. Autor porównuje kształt zębów okazu z Wężów z kształtem zębów tych czterech gatunków i dochodzi do przekonania, że pomiędzy tymi zębami zaznaczają się wyraźne różnice, Okaz z Wężów pod tym względem zajmuje jakby pośrednie stanowisko pomiędzy A . insigne (Gerv.) poznanym z Francji (Montpellier) a A . sivalense (Falc, & Cautl .) z Siwalik w Indiach. Dla zobrazowania różnic występujących w kształcie zębów trzonowych pomiędzy osobnikiem z Wężów a innymi gatunkami, autor zestawia na pl. II kształt zębów czterech pokrewnych gatunków Agriotherium Wagn. według rycin , podanych w opisach tych gatunków przez innych autorów. Autor nadaje gatunków i z Wężów nazwę Agriotherium intermedium n. sp . Obszar zamieszkały przez grupę zwierząt obejmowanych wspólną nazwą Hyaenarctos był bardzo rozległy, zajmował bowiem niemal całą południową i środkową Europę, łączył się dalej ku wschodowi z siedzibami ich w Azji i rozprzestrzeniał się szeroko w Ameryce Północnej . Pozwala to przypuszczać, że w pewnym okresie czasu warunki życiowe na dużej przestrzeni w Holarktyce, przynajmniej w pewnej szerokości geograficznej, były dla tej grupy zwierząt o ile nie jednakowe, to bardzo do siebie zbliżone, i dawały początek powstawaniu form geograficznych czy ekologicznych mało się od siebie różniących. Jeżeli nawet z tej wspólnej grupy wyłączymy formy, obejmowane obecnie nazwą rodzajową Agriotherium Wagn., to występowanie A . insigne (Gerv.) we Francji, A. intermedium w Polsce i A. sivalense (Falc. & Cautl.) w północnych Indiach (Siwalik) wskazuje na istnienie w pewnym okresie czasu nici wiążącej formy bardzo do siebie zbliżone na długim szlaku od Francji do Indii. Określenie czasu występowania grupy Hyaenarctos napotyka na pewne trudności, nie zawsze bowiem zgodnie ustalany jest przez geologów wiek złóż, w których znajdowano szczątki przedstawicieli tej grupy i waha się on w granicach od górnego miocenu do górnego pliocenu. Złoża, w których znaleziono szczątki Agriotherium Wagn ., datowane są z pliocenu; środkowy lub górny pliocen zdaje się być okresem największego rozwoju gatunków tego rodzaju. Natomiast szczątki Indarctos Pilgr. spotykane są częściej w dolnym, aniżeli w środkowym pliocenie, i Indarctos uważany jest (G. E . Pilgrim. 1931; H. Tobien, 1952 i in .) za charakterystyczny element fauny hipparionowej w południowej Europie i Azji. Ponieważ drapieżne , poznane dotychczas dokładniej z brekcji kostnej Wężów, zbliżają się do elementów wymarłej fauny, znanych ze złóż Montpellier we Francji, a czas powstania tych złóż przesuwany jest z dolnego do środkowego pliocenu, przeto i szczątki Agriotherium intermedimn należałoby datować jako pochodzące ze środkowego pliocenu. Jakkolwiek gatunki rodzaju Agriotherium Wagn. morfologicznie zbliżają się Bardzo do gatunków rodzaju Indarctos Pilgr , i prawdopodobnie miały wspólnego przodka, a także niemal ten sam czas swego powstania i wygaśnięcia, to jednak ich rodowe linie biegną oddzielnie. Przodka ich szukać należy w miocenie i kryje się on wśród rzeszy drobnych form rodzaju Ursavus Schloss. Pomijając różnice wielkości, zęby trzonowe Ursavus Schloss są tak zbliżone kształtem do tychże u Indarctos Pilgr., że niektóre gatunki rodzaju Ursavus były początkowo oznaczane jako należące do rodzaju Hyaenarctos (Falc. & Cautl.), np. Ursavus brevirhinus Hofmann ,1887, opisany przez M. Schlossera.w 1887 r. jako Hyaenarctos minutus Schloss., a Ursavus depereti Schlosser, 1902, opisany przez Ch.Depere t a w 1895 r. jak o Hyaenarctos arctoidens Dep . Osobniki rodzaju Agriotherium dosięgały znacznych rozmiarów ciała, gdyż czaszka A. sivalense (Falc. & Cautl.) miała , według R. Lydekkera (1884) 482,6 mm długości, czyli zwierzę wielkością zbliżało się do bardzo dużych okazów niedźwiedzia jaskiniowego. Niewiele mniejszą musiała być czaszka A.intermedium, gdyż - biorąc pod uwagę stosunek długości zębów M1 i M2 w górnej szczęce u A. sivalense do długości czaszki tego gatunku (57 mm : 482,6 mm) - przy długości tych zębów u A. intermedium, która wynosi 51 mm, długość czaszki tego gatunku wynosiłaby 431,4 mm. Silnie rozwinięte zęby tnące u wszystkich gatunków grupy Hyaenarctos wskazują, że przedstawiciele tej grupy były drapieżnikami o potężnych rozmiarach ciała . Duży ząb przedtrzonowy czwarty górnej szczęki, podobny kształtem do tegoż zęba u hieny, ułatwiał zapewne zwierzęciu kruszenie nawet dużych kości . Sposób życia A. intermedium mógł więc być podobny do życia hien. Mogły to być zwierzęta stepów, z występującymi gdzie niegdzie skupieniami drzew i krzewów, szczególnie w pobliżu zbiorników wody , które z całą pewnością musiały występować w pewnym okresie czasu w okolicy Wężów

RU

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1957
• Tom: 02
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.1-17,fig.,ref.

Twórcy

autor

Stach J.

• Zoological Institute of the Polish Academy of Sciences Krakow Branch, Krakow, Poland

Bibliografia

• DEPERET CH. 1895. Resultats des fouilles paleontologiques dans le miocene superier de la colline d e Montredon. C. R. hebd. Seances Acad. Sci. , 121, 433-434, Paris.
• DEPBRET CH. & LLUECA G. 1928. Sur l'Indarctos arctoides et la phylogenie des Ursides, C. R. Soc. Geol. France, 4, 149-160 . Paris.
• ERDBRINK D. P. 1953. A review of fossil and recent Bears of the Old World . Inaug. Dissert. Min . Geol. Inst . Univ . Utrecht , 1- 2, 1-597. Utrecht.
• FALCONER H. & CAUTLEY. 1836. Note on the Ursus sivalensis, a new fossil species from Siwalik Hills . Asiatic Research, 19, 193-200 .
• FLOWER W. H. 1877. Note on the occurrence of the remains of Hyaenarctos in the Red Crag of Suffolk. Quart . J . Geol. Soc., 33, 534-536. London.
• FRICK CH. 1921. Extinct vertebrate faunas of Badlands , of Bautista Creek and San Timoteo Canon , Southerm California. Univ . Calif . Publ. Geol. , 12, 277-424 .Berkeley. -1926/1930. The Hemicyoninae and an American Tertiary Bear . Bull. Amer . Mus. Nat : Hist ., 56, 1- 119. New York.
• GERVAIS P . 1853. Description des ossements fossiles de mammiferes rapportes d 'Espagne par MM. de Verneuil, Collomb et de Loriere, Bull. Soc. Geol , France, 10, 147-167. Paris .
• HELBING H. 1932. Uber einem Indarctos-Schadel aus dem Pontien der Insel Samos-nebst einem Anhang : Hyaenarctos sp . aus dem Pliocen von Vialette (HauteLoire).Abh. Schweiz. Palaont. Ges., 52, 1-18 . Basel.
• HOFMANN A. 1887/88. Uber einige Saugethierreste aus der Braunkohle von Voitsberg und Steieregg bei Wies., Steiermark. Jb. k , k. geol. Reichsanst. , 37, 207-218.Wien.
• LYDEKKER R. 1884. Indian Tertiary and Post-Tertiary Vertebrata. P . VI : Sivalik and Narbada Carnivora. Palaeont. Indica, ser . 10, 2, 202-239. Calcutta & London.
• MATTHEW W. D. 1929. Third contribution to the Snake Creek fauna. Bull. Amer .Mus. Nat. Hist. , 56, 437-560. New York.
• OWEN R. 1840/45. Odontography. Vol. 1- 2. London.
• PILGRIM G. E. 1931. Catalogue of the Pontian Carnivora of Europe. Brit. Mus. (Nat.Hist.), 1-174. London.
• SCHLOSSER M. 1891. Die Affen , Lemuren , Chiropteren , Insectivoren , Marsupialier, Creodonten und Carnivoren des europaischen Tertiars und deren Beziehungen zu ihren lebenden und fossilen ausser-europaischen Verwandten. T. 3. Beitr . Palaont. Osterr.-Ung. u. Orients, 8, 1- 106. Wien.
• TOBIEN H. 1952. Indarctos und Ursavus (Carnivora, Mamm.) aus den Unterplizanen Dinotheriendanden Rheinhessens . Nbl, Hess. Landesamt . Bodenf. , 6, 7-14. Wiesbaden.
• VIRET J . 1939. Monographie paleontologique de la faune de Vertebres des sables de Montpellier. 3: Carnivora Fissipedia. Trav. Lab. Geol. Fac. Sci ., 37, 7-26. Lyon .
• WAGNER A. 1837. Palaontologische Abhandlungen. Gel. Anz. Mitgl. k. bayer . Akad.Wiss., 5, 168, p . 320; 169, 327-328 ; 170, 334-335. Munchen.