EN
Fragipan horizon (Btx) is a natural, subsurface soil horizon showing higher bulk density and lower porosity in comparison with overlying soil horizons. As a consequence, the fragipan exhibits slow water permeability, which has a clear impact on the water retention ability of soils. It also significantly increases the rate of soil erosion. Primary objectives of the study included: 1) explanation of the genesis and evolution of the fragipan horizon in Albeluvisols of the Carpathian Foothills by means of micromorphological analyses, and 2) determination of micromorphological identification criteria of the fragipan horizon. The genesis of the fragipan horizon in Albeluvisols of the Carpathian Foothills is related to lessivage. Occurrence of vertical cracks and subsequent formation of bleached tongues along the cracks constitute evidence of degradation of the pan due to swelling and shrinking of the soil material, and intensive eluviation of weathering products into the lower part of the soil profile. Micromorphological identification criteria of the fragipan horizon in Albeluvisols of the Carpathian Foothills include: massive and channel microstructures; occurrence of vertical cracks; orientation of micromass around voids (porostriated b-fabric); lack or small amount of organic matter and roots; occurrence of clay bridges and fragmented pedofeatures (papules), as well as presence of depletion and impregnative hypocoatings together with iron nodules (mottled colour pattern).
PL
Poziom fragipan (Btx) jest naturalnym, podpowierzchniowym poziomem glebowym wykazującym wyższą gęstość objętościową i niższą porowatość ogólną w porównaniu z poziomami nadległymi. W rezultacie, poziom ten cechuje się niską przepuszczalnością wody co ma wyraźny wpływ na zdolności retencyjne gleb płowych jak również znacznie zwiększa tempo erozji gleby. Głównymi celami tej pracy było: 1) wyjaśnienie genezy i ewolucji poziomu fragipan w glebach płowych zaciekowych opadowo-glejowych Pogórza Karpackiego za pomocą obserwacji i analiz mikro-morfologicznych oraz 2) określenie mikromorfologicznych kryteriów identyfikacyjnych poziomu fragipan. Geneza poziomu fragipan w glebach płowych Pogórza Karpackiego związana jest z procesem lessivage’u. Występowanie pionowych szczelin i rozwój wybielonych języków zaciekowych wzdłuż tych szczelin wskazują na zachodzącą degradację poziomu fragipan w wyniku pęcznienia i kurczenia materiału oraz intensywnego wypłukiwania produktów wietrzenia z sąsiedztwa pionowych szczelin w głąb profilu glebowego. Do mikro morfologicznych kryteriów identyfikacji poziomu fragipan w glebach płowych Pogórza Karpackiego należy zaliczyć: masywną i kanalikową mikrostrukturę; występowanie pionowych szczelin; około kanalikową orientację mikromasy glebowej (porostriated b-fabric); brak lub niewielką ilość materii organicznej i korzeni; występowanie mostków ilastych i zdeformowanych mikrostruktur glebowych (papule), a także obecność stref zubożenia i wzbogacenia w produkty wietrzenia (minerały ilaste i związki żelaza) wspólnie z konkrecjami żelazistymi (marmurkowa barwa).