Termopreferendum i fotopreferendum oraz aktywność dobowa imagines kornika drukarza Ips typographus (L.) i rytownika pospolitego Pityogenes chalcographus (L.) (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae)

• Autorzy: Starzyk J.R. , Figura A. , Jagiela D.

Warianty tytułu

EN

Thermopreferendum and photopreferendum and the daily activity rhythm of Ips typographus (L.) and Pityogenes chalcographus (L.) (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Głównymi czynnikami, warunkującymi występowanie i rozwój owadów, są światło i temperatura. Mają one zasadniczy wpływ na zasięg występowania gatunku, jego liczebność oraz rozrodczość, przebieg ich procesów życiowych oraz aktywność dobową. Do badań nad termo- i fotopreferendum oraz rytmiką aktywności dobowej wybrano dwa gatunki korników: Ips typographus i Pityogenes chalcographus ze względu na ich duże znaczenie jako najważniejszych szkodników kambiofagicznych drzewostanów świerkowych. Badania nad termopreferendum i fotopreferendum imagines przeprowadzono w warunkach laboratoryjnych, a nad aktywnością dobową w warunkach terenowych w Tatrzańskim Parku Narodowym. Graniczne temperatury, przy których chrząszcze jeszcze wykazywały aktywność ruchową wynosiły zarówno u kornika drukarza jak i u rytownika pospolitego 26,1°C i 32,0 °C, natomiast temperatury preferowane – odpowiednio 29,1-30,0°C i 28,1-29,0°C. W przypadku fotopreferendum graniczne wartości natężenia światła wynosiły u I. typographus 250-8000 luksów, a u P. chalcographus 250-10000 luksów, natomiast preferowane warunki oświetlenia odpowiednio 4000 luksów i 7000 luksów. Okres aktywności określany na podstawie przylotu chrząszczy po pułapek feromonowych trwał u obu gatunków od godz. 7,00 do 19,00, przy czym u kornika drukarza występowały dwa szczyty aktywności (większy w godz. 11,00-14,00 i mniejszy w godz. 16,00-18,00), natomiast u rytownika pospolitego tylko jeden w godz. 13,00-16,00.

EN

Thermopreferendum and photopreferendum and the daily activity rhythm of Ips typographus (L.) and Pityogenes chalcographus (L.) (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae). The main factors that determine insects’ occurrence and development are light and temperature. These factors have crucial infl uence on the distribution range of a given species, its abundance and reproduction, the course of its vital processes and daily activity. For the studies on the thermo- and photopreferendum and daily activity rhythm two species of bark beetles: Ips typographus and Pityogenes chalcographus were chosen, due to their high importance as main cambiophagous pests in spruce stands. The investigations on the thermo- and photopreferendum of imagines were carried up under laboratory conditions, and those concerning their daily activity – in the fi eld conditions of the Tatra National Park. The border temperatures, in which the I. typographus and P. chalcographus beetles were active, remained between 26,1°C and 32, 0°C for both species, however preferred temperatures – 29,1-30,0°C and 28,1-29,0°C, respectively. As for the photopreferendum, the border values of light intensity were 250-8000 lx for I. typographus and 250- 10000 lx for P. chalcographus, while the preferred ones – 4000 lx and 7000 lx, respectively. The activity period based on the captures of beetles in pheromone traps lasted from 7.00 till 19.00 in both species, however in case of I. typographus two activity peaks (higher between 11.00 and 14.00 and lower between 16.00 and 18.00) occurred, while in case of P. chalcographus only one – from 13.00 till 16.00.

Słowa kluczowe

PL

entomologia lesna; owady; kornik drukarz; Ips typographus; rytownik pospolity; Pityogenes chalcographus; aktywnosc dobowa; aktywnosc ruchowa; temperatura graniczna; graniczne wartosci natezenia swiatla

• Wydawca: -
• Czasopismo: Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej
• Rocznik: 2016
• Tom: 18
• Numer: 1[46]
• Opis fizyczny: s.119-131,fot.,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Starzyk J.R.

• Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, Kraków

autor

Figura A.

• Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, Kraków

autor

Jagiela D.

• Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, Kraków

Bibliografia

• Grodzki W. 1998. Szkodniki wtórne świerka – kornik drukarz i kornik drukarczyk. Biblioteczka Leśniczego, 71. Wyd. Świat, Warszawa.
• Funke W., Petershagen B. 1991. Zur orientierung und zur Flugaktivitat von Ips typographus L. und Trypodendron lineatum Ol. (Scolytidae). In: A. Wulf, R. Kehr (eds.). Borkenkafer-Gefahren nach Sturmschaden: Moglichkeiten und Grenzen einer integrierten Bakampfung. Mitt. Biol. Bundesanst. Landw. Forstw., Berlin 267: 94-100.
• Kadłubowski W., Dudik W. 1968. Badania nad zmiennością preferendum termicznego u wybranych owadów z rodziny Chrysomelidae (Coleoptera). Polskie Pismo Entomologiczne 38, 1: 175-187.
• Kirchner H. 1964. Tageszeitliche aktivitätsperiodik bei carabiden. Zeitschrift fűr vergleichende Physiologie 48: 385-399.
• Kuhn W. 1949. Das Massenauftreten des achtzächnigen Fichtenborkenkäfers Ips typographus L. nach Untersuchungen in schweizerischen Waldungen 1946 bis 1949. Mitteilungen der Schweizerische Zentralanstalt für das forstliche Versuchswese 26: 245-330.
• Manikowski S.1969. Zastosowanie metody pomiarów aktywności ruchowej zwierząt do badania wpływu czynników zewnętrznych na organizmy żywe. Postępy Astronautyki 3, 6: 159-168.
• Schmidt-Nielsen K. 1992. Fizjologia zwierząt. PWN, Warszawa.
• Starzyk J.R. 1968. The daily activity rhythm of Gaurotes virginea (L.) Folia Biologica, 16, 3: 267-282.
• Starzyk J. R. 2013. Charakterystyka gatunku. [W:] Kornik drukarz i jego rola w ekosystemach leśnych. (Red. W. Grodzki). Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Warszawa: 17-35.
• Starzyk J.R. 1988. Badania nad bionomią i znaczeniem gospodarczym rzemlika plamistego Saperda scalaris (L.) (Col., Cerambycidae) w Puszczy Niepołomickiej koło Krakowa. Polskie Pismo Entomologiczne 58: 465-487.
• Szujecki A. 1980. Ekologia owadów leśnych. PWN, Warszawa.
• Wilkaniec B., Bunalski M., Piekarska-Boniecka H. 2009. Entomologia. Entomologia ogólna. PWRiL, Poznań.
• Wojtusiak J. 1991. Podstawy etologii owadów. Uniwersytet Jagielloński. Skrypty uczelniane, nr 636, Kraków.