Pliocene and pleistocene bats of Poland

• Autorzy: Woloszyn B.W.

Warianty tytułu

PL

Nietoperze z pliocenu i plejstocenu Polski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The fossil remains of Pliocene and Pleistocene bats from central and southern Poland have been examined, belonging to three families: Rhinolophidae, Miniopteridae and Vespertilionidae. In the material examined, 15 species of bats have been found, six of which being new: Rhinolophus kowalskii Topal, R. wenzensis sp. n., R. cf. macrorhinus Topal, R. hanaki sp. n. R. cf., variabilis Topal, R. neglectus Heller, Rhinolophus sp. (mehelyi?) (Rhinolophidae); Miniopterus approximatus sp. n. (Miniopteridae); Eptesicus kowalskii sp. n., E. mossoczyi sp. n., E. cf. serotinus (Schreber), E. nilssoni (Keyserling et Blasius), Barbastella cf. schadleri Wettstein-Westersheim, Plecotus rabederi sp. n., P. cf. abeli Wettstein-Westersheim (Vespertilionidae). The material comes from then localities. The Pliocene faunas showed a high share of thermophilous species of the families Rhinolophidae and Miniopteridae. The deterioration of the climate towards the close of the Pliocene brought about a decline in thermophilous forms. The faunas of the middle Pleistocene show a complete absence of thermophilous species, while the share of forest and boreal species increases. It has been shown that from the early Pliocene onwards, changes which appear to be evolutionary trends have continued to take place in skull structure. Some of these trends were analysed, and they were found to consist mainly in the reduction of the splanchnocranium: shortening of the palate and of the premolar toothrows (both in the maxilla and the mandible). Postdental part of the mandible becomes shorter.

PL

Opracowano kopalne szczątki plioceńskich i pleistoceńskich nietoperzy ze środkowej i południowej Polski. Należą one do trzech rodzin: Rhinolophidae, Miniopteridae i Vespertilionidae. W pracy pominięto rodzaj Myotis (Vespertilionidae), który będzie przedmiotem późniejszego opracowania. W badanym materiale wykazano 15 gatunków nietoperzy, z których 6 opisano jako nowe dla nauki: Rhinolophus kowalskii Topal, R. wenzensis sp. n., R. hanaki sp. n., R. neglectus Heller, R. cf. variabilis Topal, Rhinolophus sp. (mehelyi ?), R. cf. macrorhinus Topal (Rhinolophidae); Miniopterus aproximatus sp. n., (Miniopteridae); Eptesicus kowalskii sp. n., Eptesicus mossoczyi sp. n., Eptesicus cf. serotinus (Schreber), Eptesicus nilssoni (Keys, et Blasius), Barbastella cf. schadleri Wett., Plecotus cf. abeli Wett., Plecotus rabederi sp. n. (Vespertilionidae). Opisane materiały pochodzą z 10 stanowisk fauny kopalnej: Podlesice, Zalesiaki, Jaskinia Mała (w. 4+5), Węże I, Rębielice Królewskie II (Pliocen); Kadzielnia, Kamyk, Kielniki I, Jaskinia Zamkowa Dolna (dolny plejstocen); Kozi Grzbiet (środkowy plejstocen); W pracy podano krótki przegląd kopalnej fauny nietoperzy Polski oparty zarówno na badaniach autora jak również na podstawie krytycznego przeglądu literatury. Stwierdzono, że w faunach plioceńskich były reprezentowane współczesne rodziny i rodzaje, brak jednak współczesnych gatunków. Charakterystyczny jest wysoki udział ciepłolubnych gatunków z rodzin Rhinolophidae i Miniopteridae, a w obrębie rodziny Vespertilionidae występuje archaiczny gatunek Plecotus (Paraplecotus) rabederi sp. n. Schyłek pliocenu charakteryzuje się zubożeniem fauny wskutek pogarszającego się klimatu, zmniejsza się udział elementów ciepłolubnych, których całkowity zanik na badanym obszarze nastąpił we wczesnym plejstocenie. Fauny środkowego plejstocenu (Kozi Grzbiet) charakteryzowały się znacznym udziałem gatunków leśnych i borealnych. W faunach tych reprezentowane są jeszcze kopalne formy (Plecotus cf. abeli Wett. i Barbastella ci. schadleri Wett.). W faunie postglacjalnej reprezentowane są już wyłącznie współczesne gatunki, jednak ich frekwencja odbiega od aktualnej. W okresie optimum klimatycznego holocenu dominują gatunki leśne (Myotis bechsteini (Kuhl)). Wykazano, że niektóre z badanych gatunków t.j.: Rhinolophus wenzensis sp. n., R. hanaki sp. n., R. cf. variabilis Topal, Plecotus (Paraplecotus) rabederi sp. n. Eptesicus kowalskii sp. n., E. mossoczyi sp. n. reprezentują końcowe stadia linii filetycznych wymarłych prawdopodobnie u schyłku pliocenu, natomiast kopalny gatunek M. approximatus sp. n. nawiązuje do współczesnego gatunku M. schreibersi. Wykazano, że od wczesnego pliocenu obserwuje się zmiany w budowie czaszki mające charakter trendów ewolucyjnych. Przeanalizowano niektóre z tych trendów i stwierdzono, że polegają one głównie na skracaniu trzewioczaszki i realizują się poprzez skracanie podniebienia oraz skracanie szeregu zębów przedtrzonowych, zarówno w szczęce jak i w żuchwie. Stwierdzono, że w wyniku działania wymienionych trendów ulega skróceniu postdentalna część żuchwy. Wysunięto przypuszczenie, że proces ten powodował obniżenie ciężaru ciała, głównie dzięki obniżeniu ciężaru aparatu szczękowego. Miało to istotne znaczenie dla ekonomiki lotu. Praca wykonana w ramach problemu MR.II.3 i CPBP.04.06.01.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1987
• Tom: 32
• Numer: 3-4
• Opis fizyczny: p.207-325,fig.,ref.

Twórcy

autor

Woloszyn B.W.

• Department of Systematic Zoology and Experimental Research, Polish Academy of Sciences, Slawkowska 17, 31-016 Krakow, Poland

Bibliografia

• ALEXANDROWICZ, S. W., NADACHOWSKI, A., RYDLEWSKI, J., VALDE-NOWAK, P. and WOŁOSZYN, В. W. 1985. Subfossil fauna from a cave in the Sobczański Gully (Pieniny Mts., Poland).—Folia Quater., 56, 57—78.
• ANDERSON, S. and JONES, J. K. (eds.). 1984. Orders and Families of Recent Mammals of the World, XIV+686 pp. John Willey and Sons, New York—Chichester—Brisbane—Toronto—Singapure.
• BACHMAYER, F. and WILSON, R. W. 1978. A second contribution to the small mammal fauna of Kohfidish, Austria. — Ann. Naturhist. Mus. Wien, 81, 129—161.
• BAUDELOT, S. 1972. Etude des chiroptères insectivores et rongeurs du miocène de Sansan (Gers). — Univ. P. Sabatier de Toulouse, Thèse, 496, 1—364+XVI.
• BEDNARCZYK, A. 1978. Krasowe stanowisko fauny małych kręgowców w Mokrej koło Kłobucka (komunikat wstępny). — Kras i Speleologia, 2, 11, 59—62.
• BLACK, C. C. and KOWALSKI, K. 1974. The Pliocene and Pleistocene Sciuridae (Mammalia, Rodentia) from Poland. — Acta Zool. Cracov., 19, 461—485.
• BOCHEŃSKI, Z., MŁYNARSKI, M., NADACHOWSKI, A., STWORZEWICZ, E. and WOŁOSZYN, B. W. 1983. Górnoholoceńska fauna z Jaskini Dużej Sowy (doniesienie wstępne). — Przegl. Zool., 27, 4, 437—456.
• BOŠAK, P. and HORAČEK, I. 1982. Kvartérní sedimenty jaskyně Niedźwiedza v Kletně (Polsko). — Československy Kras, 33, 79—89.
• BOŠAK, P., GŁAZEK, J., HORAČEK, I. and SZYNKIEWICZ, A. 1982. New locality of Early Pleistocene vertebrates — Żabia Cave at Podlesice, Central Poland.— Acta Geol. Polonica, 32, 3—4, 217—226.
• BRUNNER, G. 1954. Das Fuchsloch bei Siegmannsbrunn (Oberfr.). (Eine mediterrane Riss-Würm Fauna). — N. Jb. Geol. Paläont,, Abh., 100, 1, 83—118.
• BRUNNER, G. 1957. Die Breitenberghöhle bei Gössweinstein (Ofr. Eine Mindel-Riss- und eine postglaziale Mediterran-Fauna). — Ibidem, Mh., 7, 9, 352—378.
• CHMIELEWSKI, W., KOWALSKI, K., MADEYSKA-NIKLEWSKA, T. and SYCH, L. 1967. Wyniki badań osadów jaskini Koziarni w Sąspowie pow. Olkusz. — Folia Quater., 26, 1—69.
• DeBLASE, A. F. and MARTIN, R. E. 1974. A Manual of Mammalogy with Keys to Families of the World, XVI+329 pp. WM. C. Brown Comp. Publ. Dubuque.
• FEJFAR, O. and HEINRICH, W. D. 1983. Arvicoliden-Sukzession und Biostratigraphie des Oberpliozäns und Quartärs in Europa. — Schriftenr. geol. Wiss., 19—20, 61—109.
• FRIANT, M. 1963. Les Chiropters (Chauves-souris). Révision des Rhinolophidae de l’époque tertiaire. — Acta Zool., 44, 1—18.
• GŁAZEK, J., LINDNER, L. and WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ, T. 1976. Interglacial Mindel I/Mindel II in fossil bearing karst at Kozi Grzbiet in the Holy Cross Mts. —Acta Geol. Polonica, 26, 3, 377—393.
• GŁAZEK, J., SULIMSKI, A., SZYNKIEWICZ, A. and WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ, T. 1977. Kopalny kras ze środkowoplejstoceńskimi szczątkami kręgowców w Drabach koło Działoszyna. — Kras i Speleologia, 1, 10, 42—58.
• GUÈRIN, C. and MEIN, P. 1971. Les principaux gisements de mammifères miocènes et pliocènes du domaine rhodanien. — Doc. Lab. Géol. Fac. Sci. Lyon, 49, 131—170.
• HANAK, V. 1969. Ökologische Bemerkungen zur Verbreitung der Langhoren (Gattung Plecotus Geoffroy, 1818) in der Tschechoslowakei. — Lynx, N. S., 10, 35—39.
• HANDLEY, C. O. Jr. 1959. A revision of American bats of the genera Euderma and Plecotus.—Proc. US Nat. Mus., 110, 95—246.
• HELLER, F. 1930. Jüngspliozäne Knochenfunde in der Moggaster-Höhle (Frankische Schweiz).— Zbl. Min. Geol. Paläont., Abt. B, 4, 154—159.
• HELLER, F. 1936. Eine oberpliozäne Wirbeltierfauna aus Rheinhessen. — N. Jb. Min., Beil.- Bd., Stuttgart, 76, B, 99—160.
• HERSHKOVITZ, P. 1971. Basic crown patterns and cusp homologies of mammalian teeth. In: A. A. Dahlberd (ed.), Dental Morphology and Evolution. 95—150, Univ. Chicago Press. Chicago and London.
• HORAČEK, I. 1975. Notes on the ecology of bats of the genus Plecotus Geoffroy, 1818 (Vespertilionidae, Chiroptera). — Věst. Českoslov. spol. zool., 39, 3, 195—210.
• HORAČEK, I. 1976. Prehled kvarternich netopyru (Chiroptera) Československa. — Lynx, N. S., 18, 35—58.
• HORAČEK, I. 1979. Comments of the lithostratigraphic context of the Early Pleistocene mammal biozones of Central Europe. In: Quaternary Glaciations in the Northern Hemisphere. Project IGCP 73/1/24, 6 sess. Ostrava.
• HORAČEK, I. 1982. К vyznamu studia fauny Balkanshkeho Polostrova z hlediska vyzkumu savcu ČSSR.— Zpr. Českoslov. spol. zool., 17—18, 73—80.
• HORAČEK, I. and HANAK, V. 1983—1984. Comments on the systematics and phylogeny of Myotis nattereri (Kuhl, 1818). — Myotis, 21—22, 20—29.
• HORAČEK, I. and ZIMA, J. 1978. Specifity of selection pressure as the factor causing parallel evolution in bats. — Proc. Symp. Natur. Selection. Libice, ČSAV, 115—124, Praha.
• JEPSEN, G. L. 1970. Bat origin and evolution. In: W. A. Wimsatt (ed.), Biology of Bats, 1, 1—64, Academic Press. New York, London.
• JONES, J. K. and GENOWAYS, H. H. 1970. Chiropteran systematics. In: B. H., Slaughter and D. W., Walton (eds.) About Bats. 3—20. Southern Meth. Univ. Press. Dallas.
• KOENIGSWALD, W. von. 1972. Sudmer-Berg — 2, eine Fauna des frühen Mittelpleistozäns aus dem Harz. — N. Jb. Geol. Paläontol. Abh., 141, 2, 194—221.
• KORDOS, L. 1975. A kis-köháti zsomboly szubfosszilis denever populatiojának vizgalata. — Különelenyomata a Herman Ottó Múzeum Enkönyve, 13—14, 567—584.
• KORMOS, T. 1937. Über die Kleinsäuger der Heppenlochtfauna. — Jb. Mitt. Oberrh. geol. Vor., 26, 88—97.
• KOWALSKI, K. 1951. Jaskinie Polski. T. I. 466 pp. Państwowe Muzeum Archeologiczne. Warszawa.
• KOWALSKI, K. 1954. Jaskinie Polski. T. III. 186 pp. — Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
• KOWALSKI, K. 1956. Insectivores, bats and rodents from the Early Pleistocene bone breccia from Podlesice near Kroczyce (Poland). — Acta Palaeont. Polonica, 1, 4, 331—394.
• KOWALSKI, K. 1958a. An early Pleistocene fauna of small mammals from the Kadzielnia Hill in Kielce (Poland). — Ibidem, 3, 1, 1—47.
• KOWALSKI, K. 1958b. Fledermausforschung in Polen. — Biološki glasnik, 10, 3—4, 209—219.
• KOWALSKI, K. 1959. Katalog ssaków plejstocenu Polski. 1—267. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, Wrocław.
• KOWALSKI, K. 1960a. Plioceńskie owadożeme i gryzonie z Rębielic Królewskich. — Acta Zool. Cracov., 5, 5, 155—202.
• KOWALSKI, K. 1960b. An early Pleistocene fauna of small mammals from Kamyk (Poland). — Folia Quater., 1, 1—24.
• KOWALSKI, K. 1961. Plejstoceńskie gryzonie Jaskini Nietoperzowej w Polsce. — Ibidem, 5, 1—22.
• KOWALSKI, K. 1962a. Fauna of bats from the Pliocene of Węże in Poland. — Acta Zool. Cracov., 7, 3, 39—51.
• KOWALSKI, K. 1962b. Bats of the early Pleistocene from Koněprusy (Czechoslovakia). — Ibidem, 7, 10, 145—156.
• KOWALSKI, K. 1964. Paleoekologia ssaków pliocenu i wczesnego plejstocenu Polski. — Acta Theriol., 8, 4, 73—88.
• KOWALSKI, K. 1970. Les mammifères fossiles des remplissages karstiques de Pologne — problèmes paléobiologiques et stratigraphiques. 491—498. Livre du Centenaire: Émile G. Racovitza 1868—1968. Bucarest.
• KOWALSKI, K. 1971. Ssaki. Zarys Teriologii. 642 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• KOWALSKI, K. 1972a. Chiroptera from Stránska Skála near Brno. — Studia Mus. Moraviae, Anthropos, 20, 71—75.
• KOWALSKI, K. 1972b. Fossil fauna. In: Studies on Raj Cave near Kielce (Poland) and its deposits. — Folia Quater., 41, 45—59.
• KOWALSKI, K. 1973. The vertebrate fauna of the Upper Pliocene and Lower Pleistocene of Poland. — Intern. Colloq. “The Boundary between Neogene and Quaternary”. Collection of Papers, IV 123—136, Moscov.
• KOWALSKI, K. 1974a. Szczątki zwierzęce w osadach jaskini Raj. — Kieleckie Tow. Nauk. 101—128, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• KOWALSKI, K. 1974b. The vertebrate fauna of the Upper Pliocene and Villafranchian in Poland. — Mém. В. R. G. M., 78, 197—202.
• KOWALSKI, K. 1975. Earliest appearance of lemings in the Quaternary of Poland. In: M. T., Alderdi and E., Aguirre (eds.), Actos I Col. Intern. Biostr. Cont. Neogeno Sup. Quat. Inf., Montpellier—Madrid, 1974. — Trabajos sobre Neogeno-Quaternario, 4, 99—104.
• KOWALSKI, K. 1977. Fauna kręgowców czwartorzędu. In: Budowa Geologiczna Polski, T. II. Katalog Skamieniałości, cz. 3b Kenozoik — Czwartorzęd, 29—41. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• KOWALSKI, K. 1979. Fossil Zapodidae (Rodentia, Mammalia) from the Pliocene and Quaternary of Poland. — Acta Zool. Cracov., 23, 9, 199—210.
• KOWALSKI, K., MŁYNARSKI, M., WIKTOR, A. and WOŁOSZYN, В. W. 1963. Postglacjalna fauna z Józefowa, pow. Biłgoraj. — Folia Quater., 14, 1—26.
• KRETZOI, M. 1965. Die Nager und Lagomorphen von Voigtstedt in Thüringen und ihre chronologische Aussage. — Ung. Geol. Anstalt, 587—660.
• KRZANOWSKI, A. 1973. Numerical comparison of Vespertilionidae and Rhinolophidae (Chiroptera: Mammalia) in the owl pellets. Acta Zool. Cracov., 18, 6. 133—140.
• [KUZJAKIN, A. P.] КУЗЯКИН, А. П. 1950. Летучие мыши. 443 pp. Госуд. Изд. „Советская Наука”, Москва.
• LEPPIK, Е. Е. 1957. Evolutionary relationships between entomophilous plants and anthophilous insects. — Evolution, 11, 466—481.
• MADEYSKA, T. 1981. Środowisko człowieka w środkowym i górnym paleolicie na ziemiach polskich w świetle badań geologicznych. — Studia Geol. Polonica. 69. 1—125.
• MADEYSKA, T. 1982. Late Pleistocene cave deposits in Poland. — Kras i Speleologia. 4, 13, 43—66.
• MEIN, P. 1964. Chiroptera (Miocène) de Lissieu (Rhône). 237—253. 89e Congress Soc. sav. Lyon.
• MEIN, P. 1975. Biozonation du Néogène méditerranéen à partir des mammifères. In: M. T. Alberdi and E. Aguirre (eds.) Actos I Col. Intern. Biostr. Cont. Neogeno Sup. Quat. Inf., Montpellier—Madrid, 1974. — Trabajos sobre Neogeno-Quaternario, 4, unpaginated.
• MEIN, P. and TUPINIER, Y. 1977. Formule dentaire et position systématique du Minioptère (Mammalia, Chiroptera). — Mammalia, 41, 2, 207—211.
• MENU, H. 1985. Morphotypes dentaires actuels et fossiles des chiroptères vespertilioninés. Iе Partie: Étude des morphologies dentaires. — Palaeovertebrata, 15, 2, 71—128.
• MENU, H. and SIGÉ, B. 1971. Nyctalodontie et myotodontie, importants caractèrés de grades évolutifs chez les Chiroptères entomophages. — C. R. Acad. Sci., 272, 1735—1738.
• MILLER, G. S. 1907. The families and genera of bats. — Bull. US Nat. Mus., 57, XVII+ 1—282.
• MŁYNARSKI, M. 1977. New notes on the amphibian and reptilian fauna of the Polish Pliocene and Pleistocene. — Acta Zool. Cracov., 22, 2, 13—16.
• NADACHOWSKI, A. 1976. Fauna kopalna w osadach jaskini Mamutowej w Wierzchowiu koło Krakowa. — Folia Quater., 48, 17—36.
• NADACHOWSKI, A. 1982. Late Quaternary rodents of Poland with special reference to morphotype dentition analysis of voles. 109 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa.
• RABEDER, G. 1972. Die Insectivoren und Chiropteren (Mammalia) aus dem Altpleistozän von Hundsheim (Niederösterreich). — Ann. Naturhist. Mus. Wien, 76, 375—474.
• RABEDER, G. 1973a. Fossile Fledermaus — Faunen aus Österreich. — Myotis, 11, 3—14.
• RABEDER, G. 1973b. Plecotus (Paraplecotus) aus dem O-Miozän von Kohfidish. Ibidem, 11, 15—17.
• RABEDER, G. 1974. Plecotus und Barbastella (Chiroptera) im Pleistozän von Österreich. — Naturk. Jb., 159—184.
• RABEDER, G. 1981. Die Arvicoliden (Rodentia, Mammalia) aus dem Pliozän und dem älteren Pleistozän von Niederösterreich. — Beitr. Paläont. Österr., 8, 1—343.
• RADINSKY, L. B. 1985. Approaches in evolutionary morphology: A search for patterns. — Ann. Rev. Ecol. Syst., 16, 1—14.
• RAUP, D. M. and STANLEY, S. M. 1978. Principles of Paleontology. Second edition. 1—481. W. H. Freeman and Company, San Francisco.
• ROEMER, F. 1883. Die Knochenhöhlen von Ojców in Polen. — Palaeontogr., 29, 41.
• RYBAŘ, P. 1980 (1979). Holocenni netopyři z jeskyně Zaskočie v Liptovském Krasu. — Československy Kras. 31, 19—33.
• RYBERG, O. 1947. Studies on bats and bat parasites. — Svensk Natur., 1—330.
• SIGÉ, В. 1974. Données nouvelles sur le genre Stehlinia (Vespertilionoidea, Chiroptera) du Paléogéne ďEurope —Palaeovertebrata, 6, 3—4, 253—272.
• SIGÉ, В. and LEGENDRE G. 1983. L’histoire des peuplements de chiropteres du basin Mediterranean: L’apport compare des remplisages karstiques et des depots fluviolacustres. — Rev. Biospél, 1—44.
• SIMPSON, G. G. 1945. The principles of classification and a classification of mammals. — Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., 85, 1—350.
• SKALSKI, A. and WÓJCIK, Z. 1968. Jaskinie rezerwatu Sokole Góry w okolicy Częstochowy. — Ochrona Przyrody, 33, 237—279.
• SMITH, J. D. 1976. Chiropteran evolution. In: Biology of Bats of the New World Family Phyllostomatidae. Part I. — Spec. Publ. Mus. Texas Tech. Univ., 10, 49—69.
• STORCH, G. 1974. Quartäre Fledermaus-Faunen von der Insel Malta. — Senck. leth.. 55, 1, 5, 407—434.
• STWORZEWICZ, E. 1975. Aegopinella lozeki n. sp. and Aegopinella ressmanni (West.) (Gastropoda, Zonitidae) from the Early Pleistocene of Poland. — Acta Zool. Cracov., 20, 12, 481—487.
• STWORZEWICZ, E. 1981. Early Pleistocene land snails from Kielniki and Kozi Grzbiet (Poland). — Folia Quater., 54, 43—77.
• SUC, J. J. 1984. Origin and evolution of the Mediterranean vegetation and climate in Europe. — Nature, 307, 5950, 429—432.
• SULIMSKI, A., SZYNKIEWICZ, A. and WOŁOSZYN, В. 1979. The middle Pliocene micromammals from Central Poland. — Acta Palaeont. Polonica, 24, 3, 377—403.
• SZYNDLAR, Z. 1984. Fossil snakes from Poland. — Acta Zool. Cracov., 28, 1, 1—156.
• TOPÁL, G. 1963a. The bats of lower Pleistocene site from Mt. Kövesvarad near Répáshuta, Hungary. — Ann. Hist. Nat. Mus. Natl. Hung., 55, 143—154.
• TOPÁL, G. 1963b. Description of a new bat, Rhinolophus macrorhinus sp. n. from the Lower Pleistocene of Hungary. — Vertebr. Hungarica, 5, 1—2, 219—228.
• TOPÁL, G. 1970. Barbastella rostrata n. sp. a Tarköi Körülke Kózépsö Pleisztocénjéböl. — Discussiones paleontologicae, 15, 5—18.
• TOPÁL, G. 1974. The first record of Megaderma in Hungary (Pliocene sediments of Osztramos, Locality 10). — Vertebr. Hungarica, 15, 95—104.
• TOPÁL, G. 1975. A new fossil horseshoe bat (Rhinolophus variabilis n. sp.) from the Pliocene sediments of the Ostramos Hill, NE Hungary (Mammalia: Chiroptera). — Fragm. Min. Palaeont., 6, 5—30.
• TOPÁL, G. 1979. Fossil bats of the Rhinolophus ferrumequinum group in Hungary (Mammalia: Chiroptera). — Ibidem, 9, 61—101.
• TOPÁL, G. 1985. Pliocene species of Myotis from Hungary. — Acta Zool. Fennica, 170, 153—155.
• VAN VALEN, L. 1979. The evolution of bats. — Evolutionary Theory, 4, 103—121.
• VAUGHAN, T. A. 1970. The skeletal system. In: W. A., Wimsatt (ed.), Biology of Bats, 1, 97—138. Academic Press. London, New York.
• [VERESHCHAGIN, N. K.] ВЕРЕЩАГИН, H. K. 1959. Млекопитающие Кавказа. 1—703. Изд. АН СССР, Москва, Ленинград.
• WETTSTEIN-WESTERSHEIM, О. 1923. Drei neue fossile Fledermäuse und die diluvialen Kleinsäugerrestes im allgemeinen, aus der Drahenhöhle bei Mixnitz.— Akad. Wiss. Wien, 7—8, 39—41.
• WETTSTEIN-WESTERSHEIM, О. 1931. Die diluvialen Kleinsäugerreste. In: O. Abel, G. Kyrle (eds.), Die Drachenhöhle bei Mixnitz. — Spelaeol. Monogr., 7, 8, 769—789.
• WISZNIOWSKA, T. 1970. Wstępne wyniki badań fauny kopalnej w Jaskini Niedźwiedziej. — Acta Univ. Wratisl., 127, Studia Geogr., 14, 45—69.
• WOŁOSZYN, B. W. 1961. Die postglazialen Fledermäuse (Chiroptera) aus der Zimna Höhle in der Hohen Tatra. — Die Höhle, 12, 90—91.
• WOŁOSZYN, B. W. 1963. Postglacjalna fauna (Chiroptera) z jaskini Zimnej w Tatrach.—Przegl. Geol., 3, 110.
• WOŁOSZYN, B. W. 1964. Subfosylna fauna z jaskiń tatrzańskich. — Materiały Sem. Spel. I Ogólnopolskiego Zjazdu Badaczy Krasu, 60—65.
• WOŁOSZYN, B. W. 1966. Jaskinia Raj — nowa jaskinia Gór Świętokrzyskich. — Wierchy, 34, 207—210.
• WOŁOSZYN, B. W. 1967. Współczesna i holoceńska fauna ssaków z jaskini Szczelina Chochołowska w Tatrach. — Pr. Muz. Ziemi, 11, 291—298.
• WOŁOSZYN, B. W. 1968. Badania nietoperzy Dolnego Śląska. — Przegl. Zool., 12, 2, 208—220.
• WOŁOSZYN, B. W. 1969. The postglacial fauna of bats (Chiroptera) from the caves of Tatra Mountains.— Proc. 4th Intern. Congr. Speleol., Ljubljana, 4—5, 277—280.
• WOŁOSZYN, B. W. 1970. Holoceńska fauna nietoperzy (Chiroptera) z jaskiń tatrzańskich. — Folia Quater., 35, 1—52.
• WOŁOSZYN, B. W. 1976. Postglacjalna fauna nietoperzy (Chiroptera) z osadów jaskiniowych Gór Świętokrzyskich. — Materiały do II Naukowej Konferencji Paleontologów, Kielce, p. 32.
• WOŁOSZYN, B. W. 1978. Dental abnormalities in bats. — Abstr. II Intern. Congr. Theriol., Brno, p. 165.
• WOŁOSZYN, B. W. 1981. Nietoperze i cywilizacja. — Rocz. Muz. Okr. Częstochowa, 5 (Przyroda 2), 97—108.
• WOŁOSZYN, B. W. 1982. Chiroptera. In: J. Kozłowski (ed.), Excavation in the Bacho Kiro Cave (Bulgaria). Final Rep. 40—45. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• WOŁOSZYN, B. W. 1986. Mikroewolucyjne trendy u nietoperzy na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu.— Spraw. Pos. Kom. Nauk. Oddz. PAN Kraków, 27, 2, 107—109.
• ZAPFE, H. 1950. Die Fauna der miozänen Spaltenfüllung von Neudorf an der March (ČSR). — Sitzungsb. Österr. Akad. Wiss. math.-naturwiss. Kl., 159, 51—64.
• ZAPFE, H. 1952. Rhinolophus grivensis (Dep.) aus der miozänen Spaltenfüllung von Neudorf an der March (ČSR).— Anz. Akad. Wiss., 89, 21—32.
• ZAPFE, H. 1954. Beiträge zur Erklärung der Entstehung von Knochenlagerstätten in Karstspalten und Höhlen. — Beih. Ztschr. Geol., 12, 1—60.
• ZOTZ, L. 1939. Die Altsteinzeit in Niederschlesien. — Kabitsch, Leipzig, 1—146.

Uwagi

Rekord w opracowaniu