Ocena warunków hydrodynamicznych sprzyjających bytowaniu ryb na odcinku rzeki Skawy

• Autorzy: Hawrylo A. , Ksiazek L. , Michalik A.

Warianty tytułu

EN

Evaluation of local hydrodynamic conditions favourable for living of fish in the Skawa river sector

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia ocenę warunków hydrodynamicznych na wybranym odcinku rzeki Skawy, gdzie stwierdzono występowanie tarlisk ryb. Badany odcinek charakteryzuje się zmiennym spadkiem i zmienną morfologią oraz zróżnicowaniem lokalnym prędkości i intensywności turbulencji. Przeprowadzono pomiary geodezyjne profilu podłużnego i profili poprzecznych koryta oraz składu granulometrycznego rumowiska. Wykonano również pomiary prędkości przepływu wody ADV (Acoustic Doppler Velocimeter) na trzech stanowiskach: przed bystrzem, na bystrzu i poniżej niego. Wyniki pomiarów posłużyły do obliczenia naprężeń stycznych w korycie, rozkładów prędkości oraz rozkładów intensywności turbulencji. Dzięki tym badaniom zidentyfikowano typy siedlisk metodą MEM (Mesohabitat Evaluation Model). Według tej metody przepływy w strefie stanowisk przed bystrzem i na bystrzu sklasyfikowano jako normalne, natomiast na stanowisku poniżej bystrza jako przepływ szybki. Stwierdzenie na dwóch siedliskach przepływu normalnego pokazuje, że przyjęte kryterium w postaci szerokiego zakresu wartości naprężeń stycznych obejmującego dwa rzędy wielkości nie uwzględnia wystarczająco zmian warunków hydrodynamicznych uzyskanych w badaniach.

EN

This paper shows a profile of hydrodynamic conditions present in a Skawa river portion, where fish populations have been found. The river portion surveyed is characterized by a changing gradient and varying morphology, and by a locally diversified velocity and intensity of flow turbulence. The longitudinal and transversal sections of the river bed were geodetically surveyed; the granulometric composition of the fluvial deposits was studied. Using an Acoustic Doppler Velocimeter (ADV), the river flow velocity was measured at three sites: above the riffle, in the riffle, and below it. The measurement results were used to compute shear stresses in the river bed, velocity distributions, and intensity distributions of turbulence. Based on the study, three types of habitats were identified. Using a method known as MEM (Mesohabitat Evaluation Model), the river flow within the zone of the site above and in the riffle was classified as a normal flow, whereas the flow below the riffle was classified as a fast river flow. The fact that the two habitats were classified as zones with normal flow proves that the assumed criterion, i.e. a wide range of shear stress values showing two orders of magnitude does not adequately incorporate changes in hydrodynamic conditions revealed through the survey conducted.

Słowa kluczowe

PL

rzeka Skawa; ryby; siedliska slodkowodne; tarliska; warunki hydrodynamiczne

EN

Skawa River; fish; freshwater habitat; spawning area; hydrodynamic condition

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2011
• Tom: 10
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.5-16,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Hawrylo A.

• Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al.Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Ksiazek L.

autor

Michalik A.

Bibliografia

• Bojarski A., Jeleński J., Jelonek M., Litewka T., Wyżga B., Zaleski J., 2005. Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Departament Zasobów Wodnych Warszawa.
• Bryliński E., 1991. Opis wód śródlądowych. Ryby słodkowodne Polski. Wyd. 2. Red. M. Brylińska. PWN Warszawa, 94–98
• Cardinale B., Palmer M., Swan C., Brooks S., Poff N., 2002. The influence of substrate heterogeneity on biofilm metabolism in a stream ecosystem. Ecological Society of America, Ecology 83, 412–422 [http://dx.doi.org/10.1890/0012-9658(2002)083[0412:TIOSHO]2.0.CO;2].
• Dąbkowski L., Skibiński J., Żbikowski A., 1982. Hydrauliczne podstawy projektów wodnomelioracyjnych. PWRiL Warszawa.
• Jowett I.G., 1993. A method for objectively identifying pool, run and riffle habitats from physical measurements. New Zeal. J. Marine Freshwat Res. 27, 241–248.
• Goring D., Nikora V., 2002. Despiking Acoustic Doppler Velocimeter data. J. Hydraul. Engin. 128, 117–126
• Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., 1976. Sedymentologia. Wydawnictwa Geologiczne Warszawa.
• Harvey G., Clifford N., 2009. Microscale hydrodynamics and coherent flow structures in rivers: Implications for the characterization of physical habitat. River Res. Applic. 25, 160–180.
• Hauer C., Tritthart M., Habersack H., 2008. Computer-aided mesohabitat evaluation. I: Background, model concept, calibration and validation based on hydrodynamic numerical modeling. Int. Conf. on Fluvial Hydraulics – River Flow. T. 3. Red. M. Altinakar, M.A. Kokpinar, Y. Darama, B. Yegen, N. Harmancioglu KUBABA Congress Department and Travel Services. Ankara, 1967–1974.
• Hawkins C., Kershner J., Bisson P., Bryant, M, Decker L., Gregory S., McCullough D., Overton C., Reeves G., Steedman R., Young M., 1993. A hierarchical approach to classifying stream habitat features. Fisheries 18, 3–12.
• Kemp J.L., Harper D.M., Crosa G.A., 2000. The habitat-scale ecohydraulics of rivers. Ecol. Engin. 16, 17–29.
• Książek L., Bartnik W., 2009. Wykorzystanie warunków hydraulicznych do oceny typów siedlisk w korycie rzecznym. Nauka Przyr. Techn. 3(3), 1–8.
• Parasiewicz P., 2007. The MesoHABSIM Model revisited. River Res. Applic. 23, 893–903
• Radecki-Pawlik A., 2006. Podstawy hydrogeomorfologii cieków górskich. BEL Studio Warszawa.
• Smith D.L., Brannon E.L., 2007. Influence of cover on mean column hydraulic characteristics in small pool riffle morphology streams. River Res. Applic. 23, 125–139.
• Ślizowski R., Radecki-Pawlik A., Huta K., 2008. Analiza wybranych parametrów hydrodynamicznych na bystrzu o zwiększonej szorstkości na Potoku Sanoczek. Infrastr. Ekol. Ter. Wiejs. 2, 47–58

Uwagi

PL

Rekord w opracowaniu.