The Montian Warm-water foraminifers in the Meridional Province of Europe

• Autorzy: Szczechura J. , Pozaryska K.

Warianty tytułu

PL

Ciepłolubne otwornice w południowej prowincji montu Europy

RU

Tieploljubivye foraminifery iz meridionalnojj provincii montskogo jarusa Evropy

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The geographical range of the Montian Meridional Province in non- Alpine Europe and its foraminiferal fauna are discussed as a continuation of the authors' previous studies (Pożaryska & Szczechura, 1968 a, b; 1970). The foraminiferal fauna from the Upper Montian of the Crimea is taken as an example and compared with that of other parts of Europe. Most of the 33 species distinguished, including 3 new ones, represent stenothermal forms, analogous to those occurring in the Montian stratotype of Belgium (Puits Goffin). The geographical range of the Meridional Province, which stretches from the Pyrenees up to the Crimea in the form of an arc parallel to the northern margin of the Alpes and Carpathians, has been traced more accurately. The directions of the migration of foraminiferal faunas, within the Meridional Province whose cradle should be looked for as early as in the Upper Maastrichtian in the Belgian-Dutch basin, have been determined. These faunas reached France and West Germany in the early Montian, East Germany and Poland in the somewhat later Montian and the Crimea in the uppermost Montian. That was also the region in which the duration of a warm sea with tropical fauna was the shortest.

PL

Praca ta jest kontynuacją rozważań autorek (Pożaryska & Szczechura, 1968, 1970) na temat rozprzestrzenienia prowincji paleogeograficznych - merydionalnej i borealnej, jakie wspomniane autorki wyróżniły w dolnym paleocenie Europy pozaalpejskiej. Rozważania na ten temat są wynikiem analizy otwornic z szeregu prób pochodzących z różnych krajów, z tych odsłonięć i wierceń, skąd sygnalizowano osady wieku monckiego. Wyróżniono w Polsce i Europie dwa zespoły otwornic monckich, związanych z różnymi warunkami klimatycznymi, tj. prowincją borealną i merydionalną. W niniejszej pracy autorki zwróciły szczególną uwagę na zespół otwornicowy, opisany z montu Krymu przez Szucką (1958), a następnie zrewidowany przez Jarcewą (1966) i dokonały szczegółowej analizy systematycznej kluczowego paleoceńskiego zespołu otwornic, zwłaszcza ciepłolubnych, wspólnych dla Europy zachodniej, Krymu i Polski. Autorki sprecyzowały też bliżej północne peryferie prowincji południowej montu, a w szczególności strefę przejściową między prowincją borealną i merydionalną, gdzie wpływy ciepło i zimnolubnych zespołów faunistycznych zazębiały się. W zbadanym zespole otwornic z montu Krymu wyróżniono 33 gatunki (w tym 3 gatunki nowe), należące do 26 rodzajów i 10 rodzin. Większość osobników, a także większość spośród wyróżnionych gatunków reprezentuje formy ciepłolubne, które stanowią 60% wszystkich wyróżnionych w niniejszej pracy gatunków. Mikrofauna ze stratotypu montu, tj. z Puits Goffin (basen Mons) stanowi zespół bardzo zbliżony pod względem taksonomicznym do zespołu otwornicowego, stwierdzońego w moncie tropikalnym Krymu. Zawiera on 50% gatunków występujących na Krymie, z tym, że w moncie Belgii są one reprezentowane przeważnie przez formy drobniejsze i silnie obtoczone. W obu zespołach otwornic tropikalnych montu, zarówno Belgii jak i Krymu, uderza brak form planktonicznych. Stwierdzenie obecności otwornic ciepłolubnych w osadach montu Krymu pozwala rozszerzyć przyjęty dotychczas zasięg prowincji merydionalnej (Pożaryska & Szczechura, 1968a) dalej na południowy wschód, na obszar Krymu. Ta prowincja merydionalną najwcześniej zaczęła się kształtować na terenie Belgii w basenie Mons, gdzie już w górnym mastrychcie zaistniały warunki sprzyjające rozwojowi faun ciepłolubnych. Ekspansja ciepłego, płytkiego morza następowała stopniowo, gdyż morze to dotarło poprzez Niemcy do Polski dopiero w wyższym moncie, zaś na teren Krymu w najwyższym moncie (Szucka, 1958, Jarcewa, 1966). Tak więc mikrofauna ciepłolubna, dzięki zaistniałym, sprzyjającym warunkom, pojawiła się znacznie wcześniej, bo w górnym mastrychcie na zachodnich peryferiach Europy, podczas gdy na jej południowo-wschodnich krańcach (Krym) występuje dopiero z końcem montu. Przemieszczanie się faun następowało z zachodu na wschód, kolebką dolno-paleoceńskiego zespołu ciepłolubnych otwornic była zachodnia Europa. Wydaje się, że optymalne warunki dla rozwoju otwornic ciepłolubnych panowały na Krymie, gdzie mikrofauna otwornicowa rozwinęła się najpełniej, i to zarówno pod względem zróżnicowania gatunkowego, jak i stanu wykształcenia skorupek. Zalew ciepłego morza montu na Krymie musiał być nader krótkotrwały, skoro pozostawił osady nie w postaci ciągłej warstwy, lecz w charakterze soczewki.

RU

Настоящая работа является продолжением обсуждения проблемы распространения палеогеографических провинций - меридиональной и бореальной которые были определены авторами в нижнем палеоцене внеальпийской Европы (Пожарыска & Щехура, 1968, 1970). Рассуждения на эту тему основываются на изучении фораминифер, извлеченных из пород, слагающих обнажения или вскрытых буровыми скважинами в разных странах и отнесенных к монтскому ярусу. На территории Польши и всей Европы выделены два комплекса монтских фораминифер, связанных с разными климатическими условиями, образующими меридиональную и бореальную провинции. В настоящей работе авторы обращают главное внимание на комплекс фораминифер из монтского яруса Крыма, описанный Шутской (1958), а впоследствии пересмотренный Ярцевой (1966), и проводят детальный систематический анализ основного палеоценового комплекса фораминифер, в особенности форм теплолюбивых, общих для территории Западной Европы, Крыма и Польши. Авторы уточняют также северную периферическую зону теплой монтской провинции и особенно промежуточную зону между бореальной и тропической провинциями, в которой перемежались влияния теплолюбивых и холодолюбивых фаунистических сообществ. В исследованном комплексе фораминифер из монтского яруса Крыма определены 33 вида (в том числе 3 новых), относящиеся к 26 родам, 10 семействам. Большинство экземпляров, а также большинство определенных видов, представ-ляет теплолюбивые формы, составляющие 60% всех видов, выделенных в настоящей работе. Микрофауна монтского стратотипа из Пюи-Гоффен (бассейн Моне) представляет комплекс, в таксономическом отношении очень сходный с комплексом фораминифер из тропического монтского яруса в Крыму. Она вклю-чает 70% видов, распространенных в Крыму, однако формы этой микрофауны в монтских породах Бельгии мельче и сильно окатаны. В комплексах тропических фораминифер монтского яруса как Бельгии, так и Крыма отсутствуют планктонные формы. Выявление теплолюбивых фораминифер в монтских отложениях Крыма заставляет передвинуть установленную до сих пор границу теплой монтской провинции (Пожарыска & Щехура, 1968) дальше к юго-востоку, на территорию Крыма. Эта меридиональная провинция началась формироваться раньше всего на площади бассейна Моне в Бельгии, где уже в конце маастрихта возникли благоприятные условия для развития теплолюбивых форм. Распространение теплого мелководного моря происходило медленно, так как территория Польши была охвачена этим морем через Германию только лишь в позднемонтское время, а территория Крыми в самом донце монтского века (Шутская, 1958; Ярцева, 1966). Следовательно, теплолюбивая микрофауна в связи с благоприятными условиями появилась немного раньре - в верхнем Маастрихте в западной периферии Европы, а на юго-восточной окраине (Крым) только лишь в конце монтского века. Перемещение фауны происходило в направлении с запада на восток, а зарождение этого комплекса теплолюбивой фауны нижнего палеоцена произошло в западной Европе. Предполагается, что оптимальные условия развития теплолюбивых фораминифер сформировались в Крыму, где фораминиферовая микрофауна получила наиболее полное развитие как в отношении видового богатства, так и в отношении развития раковин. Трансгрессия монтского теплого моря на территории Крыма была, повидимому, кратковременная, так как осадки этого моря не образуют сплошного, даже маломощного, покрова и залегают в вице отдельных линз.

Słowa kluczowe

EN

Western Europe; Crimea; Paleogene; Paleocene; Montian; Early Paleocene; Foraminifera; thermophilic species; fossil; microfossil; paleontology; paleogeography

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1971
• Tom: 16
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.345-388,fig.,ref.

Twórcy

autor

Szczechura J.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

autor

Pozaryska K.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BELLEN, R. C. van 1946. Foraminifera from the Middle Eocene in the southern part of the Netherlands, Province of Limbourg. - Med. Geol. Sticht., 1-145, Maastricht.
• BROTZEN, F. 1940. Flintrännans och Trindelrännans geologi (Öresund). - Sverig. Geol. Unders., 435, Stockholm.
• - 1948. The Swedish Paleocene and its foraminiferal fauna. - Ibidem, 493, 42, 2, 1-140.
• - 1959. On Tylocidaris species (Echinoidea) and the stratigraphy of the Danian of Sweden. - Ibidem, 571, 54, 2, 1-81, Stockholm.
• CALVEZ, Y. Le. 1959. Étude de quelques Foraminifères nouveaux du Cuisien franco-belge. - Rev. Micropaléont., 2, 2, 88-94, Paris.
• - 1970. Contribution à l’étude des Foraminifères paléogènes du Bassin de Paris. - Cahiers Paléont., 1-324, Paris.
• - 1959. On Tylocidaris species (Echinoidea) and the stratigraphy of the Danian of Sweden. - Ibidem, 571, 54, 2, 1-81, Stockholm.
• BYKOVA, N. K. & JARTZEWA, M. MS. Opisanie paleocenovych foraminifer iz sela Luzanovka (Kristaličeskij massiv Ukrainy).
• CUSHMAN, J. A. & BERMUDEZ, P. J. 1937. Further new species of Foraminifera from the Eocene of Cuba. - Contr. Cushm. Labor. Foram. Res., 13, 1, Sharon, Mass.
• - & OZAWA, W. 1930. A monograph of the foraminiferal family Polymorphinidae recent and fossil. - Proc. U.S. Nat. Mus., 77, 6, 1-185, Washington.
• DAM, A. TEN. 1944. Die stratigraphische Gliederung der niederländischen Paläozäns und Eozäns nach Foraminiferen. - Med. Geol. Sticht., C. 5, 3, 1-142, Maastricht.
• DROOGER, C. W. 1960. Some early rotaliid Foraminifera, I. - Proc. Kon. Ned. Akad. Wet., B, 63, 3, 287-334, Amsterdam.
• ELLIS, F. B. & MESSINA, R. A. 1940-1962. Catalogue of Foraminifera. - Amer. Mus. Nat. Hist., New York.
• GRIGELIS, A. A. 1960. O vozraste i mikrofaunę pograničnych meždu melom i paleogenom sloev v južnoj Pribaltike. - Mežd. Geol. Kongr., 21, Sess., Dokl. sov. geol., 101-104, Moskva.
• GÜMBEL, C. W. 1868. Beiträge zur Foraminiferenfauna der nordalpinen Eozän-Gebilde. - Abh. Bayer. Akad. Wiss., 2, 581-730, Berlin.
• HILLEBRANDT, A. von 1962. Das Paläozän und seine Foraminiferenfauna im Becken von Reinchenhall und Salzburg. - Ibidem, 108, 1-182, München.
• HINTE, J. E. van 1963. Zur Stratigraphie und Micropaläontologie der Oberkreide und des Eozäns des Krappeifeldes (Kärnten). - Jb. Geol. Bundesanst., Sonderb,. 8, 1-147, Wien.
• HOFKER, J. 1957a. Foraminifera from the Cretaceous of Southern Limburg, Netherlands, XXIV. - Natuurh. Maand., 3/4, 32-39, Maastricht.
• - 1957b. Notes on Anomalinoides vanbelleni Ten Dam and Sigal, Anomalinoides granosa (Hantken), Gavelinella danica (Brotzen), and Anomalinoides capitatus (Gümbel). - Contr. Cushm. Found. Foram. Res., 8, 3, 121, Washington.
• - 1959a. Les Foraminifères des craies tuffoïdes de Charente et Dordogne de l’Aquitaine, France du Sud-Ouest. - 84e Congr. Soc. Sav., 253-368, Dijon.
• - 1959b. Les Foraminifères du Crétacé supérieur du Cotentin. - Ibidem, 369-397.
• - 1960. Foraminifera from the Cretaceous of South. Limburg, Netherlands, L. - Natuurh. Maand., 7/8, 79-83, Maastricht.
• - 1961. Foraminifera from the Cretaceous of South Limburg, Netherlands. LVI. - Ibidem, 11/12, 124-126, Maastricht.
• - 1962. Correlation of the Tuff Chalk Maastricht (type Maestrichtian) with the Danske Kalk of Denmark (type Danian), the stratigraphic position of the type Montian, and planktonic foraminiferal faunal break. - J. Paleont., 36, 5, 1051-1089, Menasha.
• - 1966. Maestrichtian, Danian and Paleocene Foraminifera. - Palaeontographica, Suppl., 10, 1-376, Stuttgart.
• INDANS, J. 1965. Mikrofaunistisches Normalprofil durch das marine Tertiär der Niederrheinischen Bucht. - Forsch. Land. Nordrhein-Westfalen, 1484, 1-85, Köln.
• JARTZEVA, M. V. 1966. K voprosu o vozraste „datsko-montskich” izvestnjakov jugo-zapadnogo Kryma. - Voprosy Mikropaleont., 10, 248-254, Moskva.
• KAASCHIETER, J. P. H. 1961. Foraminifera of the Eocene of Belgium. - Mém. Inst. Roy. Sci. Nat. Belg., 147, 1-271, Bruxelles.
• KAPTARENKO-CHERNOUSOVA, O. K., GOLIAK, L. M. et al. 1963. Atlas charakternych foraminifer jury, mela i paleogena platformennoj časti Ukrainy. - Inst. Geol. Nauk. AN USSR, Ser. Strat. Pal., 45, 1-200, Kiev.
• KIESEL, Y. von. 1970. Die Foraminiferenfauna der paläozänen und eozänen Schichtenfolge der Deutschen Demokratischen Republik. - Paläont. Abh. A, 4, 2, 163-394, Berlin.
• LAZAR, E. 1965. Die Mollusken der Paläozän-Vorkommen von Wassmannsdorf Brandenburg) und Ratheim (Niederrhein). - Abh. Zbl. Geol. Inst., 1, 95-126, Berlin.
• LOEBLICH, A. R. & TAPPAN, H. 1964. Protista. In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, C, 2, 1-900, Kansas.
• MANGIN, J. P., 1959-1960. Le Nummulitique Sud-Pyrénéen à l’ouest de l’Aragon. 1-631, Zaragoza.
• McGOWRAN, B. 1965. Two Paleocene foraminiferal faunas from the Wangerrip Group, Pebble Point Coastal section, Western Victoria. - Proc. Roy. Soc. Victoria, 79, 1, 1-74.
• MARIE, P. 1937. Sur la faune de Foraminifères du Calcaire Pisolithique du Bassin de Paris. - Bull. Soc. Géol. France, 5, 7, 289-294, Paris.
• - 1964. Les faciès du Montien (France, Belgique, Hollande). - Mém. Bur. Rech. Géol. Min., 28, 2, 875-884 (Colloque Paléogène, Bordeaux 1962), Paris.
• - (unpubl.). Foraminifères du Calcaire Pisolithique (Bassin Parisien, Belgique, Hollande). 26 planches.
• MARLIÈRE, R. 1964. Le Montien de Mons: état de la question. - Mém. Bur. Rech. Géol. Min., 28, 2, 875-884 (Colloque Paléogène, Bordeaux 1962), Paris.
• MASLAKOVA, N. I. 1959. Stratigrafičeskaja schema verchnemelovych otloženij Kryma. - Vestn. Mosk. Univ., 1, 109-112, Moskva.
• MOROZOVA, V. G. 1959. Stratigráfija datsko-montskich otloženij Kryma po foraminiferam. - Dokl. Akad. Nauk SSSR, 124, 5, 1113-1116, Moskva.
• ORBIGNY, A. ď. 1826. Tableau méthodique de la classe des Céphalopodes. - Ann. Sci. Nat., 7, 96-132, 245-314, Paris.
• PARKER, W. K. & JONES, T. R. 1865. On some Foraminifera from the North Atlantic and Arctic Oceans, including Davis Straits and Baffin’s Bay. - Phil. Trans. Roy. Soc., 155, 325-441, London.
• PLUMMER, H. J. 1926. Foraminifera of the Midway Formation in Texas. - Bull. Texas Univ., 2644, 1-204, Austin.
• POŻARYSKA, K. & SZCZECHURA, J. 1968a. Foraminifera from the Paleocene of Poland, their ecological and biostratigraphical meaning (Otwornice z paleocenu Polski, ich ekologiczne i biostratygraficzne znaczenie). - Palaeont. Pol., 20, 3-107, Warszawa.
• & 1968b. Stratygrafia dolnego paleocenu w Polsce pozakarpackiej. - Kwart. Geol., 12, 4, 884-897, Warszawa.
• - & - 1970. On some warm-water foraminifers from the Polish Montian (O kilku ciepłolubnych otwornicach z montu Polski). - Acta Palaeont. Pol., 15, 1, 95-108, Warszawa.
• RAUZER-CHERNOUSOVA, D. M. & FURSENKO, A. V. 1959. Prostejšie. In: J. A. Orlov (red.), Osnovy Paleontologii, 1-482, Moskva.
• REUSS, A. E. 1862. Paläontologische Beiträge, II: Die Foraminiferen des Kreidetuffes von Maastricht. - Sitzber. K. Akad. Wiss., 44, 304-324, Wien.
• ROSENKRANTZ, A. & RASMUSSEN WIENBERG, H. 1960. South-eastern Sjaelland and Mön, Denmark. - Inst. Geol. Congress, 21 sess., Norden, Copenhagen.
• ROUVILLOIS, A. 1960. Le Thanétien du Bassin de Paris (Étude hydrogéologique). - Mém. Mus. Nat. Hist., N. S., 8, 1-151, Paris.
• SCHUTZKAJA, E. K. 1958. Foraminifery verchnich sloev „datskomontskich” in-vestnjakov jugo-zapadnogo Kryma. - Trudy VNIGNI, 9, 197-210, Moskva.
• SZCZECHURA, J. 1965. Cytheracea (Ostracoda) of the uppermost Cretaceous and lowermost Tertiary from Central and North Poland Cytheracea (Ostracoda) z najwyższej kredy i najniższego trzeciorzędu Polski). - Acta Palaeont. Pol., 10, 4, 451-564, Warszawa.
• TERQUEM, O. 1882. Les Foraminifères de l’Éocène des environs de Paris. - Mém. Soc. Géol. France, Sér. 3, 2, 1-193, Paris.
• VASSILENKO, V. P. 1961. Foraminifery verchnego mela poluostrova Mangyšlaka. - Trudy VNIGRI, 171, 1-487, Leningrad.
• VISSER, A. M. 1951. Monograph of the Foraminifera of the type locality of the Maestrichtian (South-Limburg, Netherlands). - Leidse Geol. Med., 16, 197-359, Leiden.
• VOORTHUYSEN, J. H. VAN. 1969. Holocene and Paleocene Foraminifera of boring Alliance-28 in Surinam (Dutch Guiana), - Geol. Mijnb. Alliance, 28, 48 (2), 135-161, Rotterdam.