Badania skuteczności oczyszczania ścieków w wybranych systemach gruntowo-roślinnych

• Autorzy: Jozwiakowski K.

Warianty tytułu

EN

Studies on the efficiency of sewage treatment in choosen constructed wetland systems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zaopatrzenie w wodę oraz właściwe zagospodarowanie ścieków należą do głównych zadań każdej gminy, jak również są warunkiem wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Pozytywne zmiany w zakresie wyposażenia gmin w podstawowe urządzenia infrastruktury wodno-ściekowej oznaczają poprawę warunków życia ludności oraz funkcjonowania przedsiębiorstw. W Polsce od wielu lat trwają intensywne prace, mające na celu zapewnienie odpowiedniego stanu środowiska, szczególnie na terenach wiejskich, gdzie zaległości w tym zakresie są nadal bardzo duże. Pod koniec XX oraz na początku XXI wieku na terenach tych wybudowano wiele systemów wodociągowych i kanalizacyjnych oraz zbiorczych i przydomowych oczyszczalni ścieków. Jednym z województw, na terenie którego powstało najwięcej oczyszczalni przydomowych jest woj. lubelskie. Do najczę- ściej stosowanych rozwiązań technologicznych zalicza się tu systemy oparte na wykorzystaniu osadnika gnilnego i drenażu rozsączającego, oczyszczalnie ze zło- żem biologicznym lub z osadem czynnym, jak również systemy hybrydowe (osad czynny + złoże biologiczne). Mniejszą popularnością, cieszą się natomiast oczyszczalnie gruntowo-roślinne, prawdopodobnie dlatego, że do ich budowy wymagana jest działka o większej powierzchni. Jednak systemy te, już od około 50 lat z du- żym powodzeniem stosowane są w wielu krajach europejskich, jak również na innych kontynentach. Dotychczasowe doświadczenia z funkcjonowania oczyszczalni gruntowo-roślinnych wskazują, że obiekty te cechują się prostą obsługą i eksploatacją oraz dużą odpornościa na nierównomierny dopływ ścieków. Również koszty instalacji tych systemów są podobne do tych, które ponosi się przy budowie tradycyjnych rozwiązań. Oczyszczalnie gruntowo-roślinne od dawna są przedmiotem badań wielu ośrodków naukowych na świecie i w Polsce, ciągle jednak poszukiwane są rozwi ązania technologiczne, które umożliwiają uzyskiwanie wysokich efektów usuwania zanieczyszczeń, a szczególnie związków biogennych. Nadal niezbyt liczne są także prace, na temat efektywności oczyszczania ścieków w systemach gruntowo- roślinnych, w okresie ich wieloletniej eksploatacji. Dlatego autor przedmiotowej pracy postanowił podjąć ten temat i przeprowadził badania w tym zakresie. Głównym celem pracy jest analiza 11 i 10-letnich wyników badań nad skutecznością usuwania zanieczyszczeń ze ścieków bytowych w dwóch jednostopniowych gruntowo-roślinnych oczyszczalniach z poziomym i pionowym przepływem, z wierzbą wiciową Salix viminalis L. (obiekt nr 1 typu HF ) i z trzciną pospolitą Phragmites australis Cav. Trin. Ex Steud. (obiekt nr 2 typu VF), jak również kilkuletnich wyników badań, wykonanych w tym zakresie, w dwóch wielostopniowych (hybrydowych) oczyszczalniach gruntowo-roślinnych (obiekt nr 3 – układ I typu HF-VF i układ II typu VF-HF oraz obiekt nr 4 typu VF-HF). Badane oczyszczalnie są zlokalizowane na terenie woj. lubelskiego, w miejscowo- ściach Jastków, Sobieszyn, Dąbrowica i Janów koło Garbowa, a zastosowane w nich rozwiązania technologiczne różnią się ilością i sposobem doprowadzania ścieków (VF „vertical flow” – pionowy, HF „horizontal flow”– poziomy), ilością i wielkością złóż gruntowo-roślinnych, rodzajem zastosowanej roślinności (wierzba i trzcina), jak również objętością złóż ze skałą wapienną – opoką. Funkcjonowanie systemów wielostopniowych analizowano głównie pod kątem określenia optymalnej konfiguracji złóz gruntowo-roślinnych, która zapewni uzyskiwanie możliwie najwyższych efektów usuwania podstawowych wskaźników zanieczyszczeń oraz związków biogennych. W trzech analizowanych obiektach przeprowadzono badania nad zastosowaniem złóż ze skałą wapienną – opoką, w celu zwiększenia skuteczności usuwania fosforu. W ramach badań określano także, ilość i skład surowych ścieków bytowych oraz oceniono skuteczność usuwania zanieczyszczeń w osadnikach gnilnych. Wykonywano również badania, mające na celu określenie zmian wybranych właściwości fizykochemicznych, materiału wypełniającego złoża gruntowo-roślinnych oczyszczalni ścieków, podczas ich wieloletniej eksploatacji, a także przeanalizowano produktywność roślin ze złóż gruntowych i ich wybrane właściwości chemiczne. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że jednostopniowe systemy gruntowo-roslinne typu VF i HF, podczas wieloletniej eksploatacji, zapewniały skuteczność usuwania zawiesin ogólnych na poziomie około 65%, a efekty zmniejszania BZT5 i ChZT wynosiły od 78 do 85%. Obiekty te w mniejszym stopniu usuwa􀃡y zwi􀄅zki biogenne – azot i fosfor. Szczególnie wysokie efekty usuwania podstawowych wskaźników zanieczyszczeń (ponad 90%), stwierdzono natomiast w hybrydowych systemach gruntowo-roślinnych z trzciną i wierzbą, o konfiguracji złóż VF-HF (z pionowym i poziomym przepływem). Obiekty te zapewniały ponadto około 65% skuteczność usuwania azotu ogólnego oraz 85-95% efektywność eliminacji fosforu ogólnego. Na podstawie wykonanej analizy statystycznej, w systemach hybrydowych, nie odnotowano istotnego wpływu niskich temperatur powietrza w okresie jesienno-zimowym, na zmniejszenie efektów usuwania zanieczyszczeń. Mniej odporny na niskie temperatury, okazał się system jednostopniowy typu VF. Ponadto analiza statystyczna wykazała, że systemy hybrydowe typu VF-HF i HF-VF charakteryzują się bardzo wysoką – 99% niezawodnością działania. W okresie badań przez ponad 361 dni w roku w systemach tych spełniane były wymogi określone, co do jakości ścieków oczyszczonych dla zawiesiny ogólnej, BZT5 i ChZT. Mniejszą niezawodnością cechują się natomiast jednostopniowe systemy gruntowo-roslinne, szczególnie typu VF. Uzyskane wyniki badań wskazują, że jednostopniowe systemy gruntowo-roślinne mogą być wykorzystywane w większej skali na terenach wiejskich o rozproszonej zabudowie. Natomiast obiekty hybrydowe, z dużym powodzeniem mogą być stosowane na terenie ośrodków wypoczynkowych, czy na obszarach chronionych, gdzie ze względów estetycznych i krajobrazowych budowa tradycyjnych oczyszczalni nie jest zazwyczaj zbyt mile widziana. Wyniki badań zaprezentowane w rozprawie mogą znaleźć zastosowanie w praktyce, przy projektowaniu i budowie wysokoefektywnych systemów oczyszczania ścieków, jak również przy modernizacji już istniejących obiektów, w celu optymalizacji ich pracy. Z wyników i obserwacji zaprezentowanych w rozprawie, mogą skorzystać wszyscy inwestorzy, którzy rozpoczęli lub rozpoczynają rozwiązywać problemy gospodarki wodno-ściekowej na swoim terenie, poprzez budowę przydomowych, ale również i małych – zbiorczych oczyszczalni ścieków.

EN

Ensuring water supply and sewage management are among the primary tasks of every commune, and they are also the condition for multi-functional development of rural areas. Positive changes in the area of providing communes with the basic water mains-sewerage infrastructure mean an improvement in the living conditions for the population and for the functioning of companies. For many years intensive work has been going on in Poland, aimed at ensuring a suitable status of the environment, especially in rural areas where still a lot needs to be done in this respect. At the end of the 20th and the beginning of the 21st centuries numerous water supply and sewerage systems have been built in those areas, as well as many household and collective sewage treatment plants. One of the provinces where the largest number of household sewage treatment systems have been built is the Lublin Province. The technological most frequently applied here include systems based on the use of a septic tank and filtration drainage, systems with a biological bed or active sludge, as well as hybrid systems (biological bed + active sludge). Less popular, on the other hand, are constructed wetland systems, probably because their construction requires plots with a larger area. However, for about 50 years such systems have been successfully used in numerous countries of Europe and on other continents. Experience accumulated so far on the functioning of constructed wetlands indicate that such objects are characterised with simple operation and maintenance, and notable tolerance to non-uniform inflow of sewage. Also, the costs of installation of those systems are comparable to those involved in the construction of conventional sewage treatment systems. For a long time constructed wetlands have been the object of studies at numerous research centres in the world and in Poland, and still there is ongoing search for technological solutions permitting high effectiveness of elimination of pollutants, and of biogenic compounds in particular. Also rather scarce still are studies on the efficiency of sewage treatment in constructed wetland systems over multi-year periods of their operation. Therefore the author of this work decided to address this subject and performed a study in this field. The primary objective of the study was analysis of the results of 11 and 10–year research projects concerned with the efficiency of elimination of pollutants from domestic sewage in to single-stage constructed wetland systems with horizontal and vertical flow, with willow Salix viminalis L. (object No. 1, HF type) and with common reed Phragmites australis Cav. Trin. Ex Steud. (object No. 2, VF type), as well as of the results of similar several-year studies conducted at two multi-stage (hybrid) constructed wetland systems (object No. 3 – configuration I of the HF-VF type and configuration II of the VF-HF type, and object No. 4, VF-HF type). The sewage treatment systems under study are situated in the territory of the Lublin Province, in the localities of Jastków, Sobieszyn, D􀄅browica and Janów near Garbów, and the technological solutions employed there differ in the amounts of sewage treated and in the method of its flow in the systems (VF – vertical flow, HF – horizontal flow), in the number and size of beds, in the kind of vegetation (willow and reed), and also in the volume of beds with limestone. The functioning of the multi-stage systems was analysed primarily with a view to determine the optimum configuration of soil-plant beds that would ensure the achievement of the highest possible effects of removal of the basic pollution indicators and biogenic compounds. In three of the objects under analysis experiments were performed on the use of beds with limestone in order to increase the efficiency of phosphorus elimination. Within the scope of the study also the amounts and composition of raw sewage were determined, and an estimation of the efficiency of pollutant elimination in septic tanks was performed. Also, experiments were conducted with the aim of determination of changes in selected physicochemical properties of material filling the beds of constructed wetland systems during their multi-year operation, and analyses were performed concerning the productivity of plants growing on the beds, and their selected chemical properties. Based on the studies it was found that during multi-year operation the single- stage constructed wetlands of types VF and HF ensured total suspended solids removal efficiency at the level of ca. 65%, and the effects of reduction of BOD5 and COD were in the range of 78-85%. Those objects were less efficient in terms of removal of biogenic compounds – nitrogen and phosphorus. Whereas, particularly high effects of removal of the basic pollution indicators (above 90%) were observed in the hybrid constructed wetland systems with willow and reed, with VFHF bed configuration (with vertical and horizontal flow). Moreover, those objects ensured ca. 65% efficiency of removal of total nitrogen and 85-95% effectiveness of elimination of total phosphorus. Based on the statistical analysis performed, in the hybrid systems no significant effect of low temperatures was noted during the autumn-winter seasons that would cause a reduction of the effectiveness of pollution removal. The single stage VF type system proved to be less resistant to low temperatures. Moreover, the statistical analysis revealed that hybrid systems of the VF-HF and HF-VF types are characterised by very high – 99% - reliability of operation. During the period of the study, for over 361 days in a year the systems met the specific requirements concerning the quality of treated sewage in terms of TSS, BOD5 and COD. Lower reliability was characteristic of the single-stage constructed wetland systems, especially of the VF type. The results obtained indicate that single-stage constructed wetland systems can be used on a larger scale in rural areas with scattered housing structure. Hybrid systems, on the other hand, can be applied successfully at recreational centres or in protected areas where, for aesthetic and landscape reasons, the construction of conventional sewage treatment plants is not usually welcome. The results presented herein can find a practical application, in the design and construction of highly effective sewage treatment systems, as well as in projects of upgrading existing systems with the aim of optimising their operation. The results and observations presented in this dissertation can be made available to all investors have begun are at the stage of beginning to solve their problems with water supply and sewage management within their territories, through the construction of either household sewage treatment plants or small collective sewage treatment facilities.

Słowa kluczowe

PL

obszary wiejskie; oczyszczalnie sciekow; oczyszczalnie gruntowo-roslinne; hydrofity; wierzba wiciowa; Salix viminalis; trzcina pospolita; Phragmites australis; scieki bytowe; oczyszczanie sciekow; skutecznosc oczyszczania

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2012
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.1-232,fot.,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Jozwiakowski K.

Bibliografia

• Ádám K., Krogstad T., Vråle L., Søvik A. K. and Jenssen P. D. 2007. Phosphorus retention in the filter materials shellsand and Filtralite P®—Batch and column experiment with synthetic P solution and secondary wastewater. Ecological Engineeriing 29 (2), 200-208.
• Adám K., Søvik A. K., Krogstad T. 2006. Sorption of phosphorous to Filtralite-PTM – the effect of different scales. Water Res. 40, 1143–1154.
• Albright M. F., Waterfield H. A. 2010. Evaluating phosphorus-removal media for use in onsite wastewater treatment systems (interim report). In: 42nd Ann. Rept. (2009). SUNY Oneonta Biol. Fld. Sta., SUNY Oneonta.
• Albuquerque A., Arendacz M., Gajewska M, Obarska-Pempkowiak H., Randerson P., Kowalik P. 2009. Removal of organic matter and nitrogen in an horizontal subsurface flow (HSSF) constructed wetland under transient loads. Water Sci. Technol. 60 (7), 1677-1682.
• Amofah L. R., Hanæus J. 2006. Nutrient recovery in a small scale wastewater treatment plant in cold climate. Vatten 62, Lund, 355–368.
• Amell B., Chu A., White J. 2004. Constructed Wetlands for Water Quality Improvement: A Design Primer for the Development Industry, Report to the City of Calgary, June 2004.
• Andraka D., Dzienis L. 2003. Wymagany poziom niezawodno􀄞ci oczyszczalni ścieków w świetle przepisów polskich i europejskich. Zesz. Nauk. Politechniki Białostockiej, Inżynieria Środowiska, z. 16, t. 2, 24-28.
• Arias C.A., del Bubba M., Brix H. 2001. Phosphorus removal by sands for use as media in subsurface flow constructed reed beds. Wat. Res. 35, 1159–1168.
• Arias C.A., Brix H., Johansen N.H. 2003. Phosphorus removal from municipal wastewater in an experimental two-stage vertical flow constructed wetland system equipped with a calcite filter. IWA Publishing, Water Science & Technology, Vol. 48, no 5, 51–58.
• Armstrong J., Armstrong W. 1990. Pathways and mechanism of oxygen transport in Phragmites australis. In: Constructed Wetlands in Water Pollution Control. Adv. Wat. Pollut. Control, No. 11, Cooper P.F. and Findlater B.C (eds.). Pergamon Press, Oxford, 529-534.
• Armstrong W., Cousins D., Armstrong J., Turner D.W., Beckett P.M. 2000. Oxygen distribution in wetland plant roots and permeability barriers to gas-exchange with the rhizosphere: a microelectrode and modelling study with Phragmites australis. Annals of Botany 86, 687-703.
• Aslam M.M., Malik M., Baig, M.A., Qazi I.A. Iqbal J. 2007. Treatment performance of compostbased and gravel-based vertical flow wetlands operated identically for refinery wastewater treatment in Pakistan. Ecol. Eng. 30 (1), 34-42.
• ATV Arbeisblatt A262 1998. Grundsätze für Bemessung und Betrieb von Pfanzenbeeten für kommunales Abwasser bei Ausbaugröben bis 1000 Einwohnerwertte: 2-10.
• Barbera A. C., Giuseppe L., Cirelli G. L., Cavallarod V., Di Silvestro I., Pacifici P., Castiglione P.V., Toscano A., Milani M. 2009. Growth and biomass production of different plant species in two different constructed wetland systems in Sicily. Desalination 247, 130–137.
• Behrends L.L., Sikora F.J., Bader D.F. 2000. Phytoremediation of explosives-contaminated groundwater using constructed wetlands. In: Wetlands and Remediation. Means J.L., Hinchee R.E. Eds. Battelle Press: Columbus, Ohio, 375-381.
• Bergel T. 2005. Optymalizacja doboru jednostkowego odpływu ścieków jako warunek prawidłowego funkcjonowania wiejskich systemów kanalizacyjnych. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 11/2005, 23–26.
• Bergier T., Czech A., Czupryński P., Łopata A., Wachniew P., Wojtal J. 2002. Roślinne oczyszczanie ścieków. Przewodnik dla gmin. Kraków, 22.
• Bernacka J., Kurbiel J., Paw􀃡owska L. 1995. Usuwanie związków biogennych ze ścieków miejskich. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 92.
• Białkiewicz F. 1969. Możliwość wykorzystania ścieków miejskich w produkcji wierzby krzewiastej. Sylwan, 113 (4), 43-55.
• Billore S.K., Singh N., Ram H.K., Sharma J.K., Singh V.P., Nelson R.M., Das P. 2001. Treatment of a molasses based distillery effluent in a constructed wetland in central India. Water Sci. Tech. 44 (11) 441-448.
• Birkedal K., Brix H., Johansen N.H. 1993. Wastewater treatment in constructed wetlands. Designers manual. Gdańsk, 270.
• Błażejewski R. 1995. Indywidualne systemy sanitacyjne a wody podziemne. Gospodarka Wodna, z 10, 238-240.
• Błażejewski R. 1996. Hydrobotaniczne oczyszczalnie ścieków. Przegląd systemów i zasad ich projektowania. W: Materiały II Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej nt. „Oczyszczalnie hydrobotaniczne”, Poznań 1996, 25-32.
• Błażejewski 1999. Zasady projektowania złóż trzcinowych. Materiały V Ogólnopolskiego Sympozjum Szkoleniowego pt. Projektowanie i eksploatacja przydomowych oczyszczalni ścieków. Poznań-Kiekrz, 89-100.
• Błażejewski R. 2003. Kanalizacja wsi. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Oddział Wielkopolski. Poznań, 351.
• Błażejewski R. 2005. Aktualny status przydomowych oczyszczalni ścieków i perspektywy ich rozwoju. Wodociągi – Kanalizacja 1/2005. Bounds T.R. 1997. Design and performance of septic tanks. Site characterization and design of onsite septic systems ASTM STP 901. M.S. Bedinger, A.I. Johnson, and J.S. Fleming, Eds., American Society for Testing Materials, Philadelphia, 21.
• Börjesson P. 1999. Environmental effects of energy crop cultivation in Sweden: identification and quantification. Biomass & Bioenergy 16, 137–154.
• Börjesson P., Berndes G. 2006. The prospects for willow plantations for wastewater treatment in Sweden. Biomass & Bioenergy 30, 428-438.
• Börner T. 1992. Einflußfaktoren für die Leistungfähigkeit von Pflanzenkläranlegen. Schriftenreihe WAR, TH Darmstadt, 58.
• Brix H. 1987. Treatment of wastewater in the rhizosphere of wetland plants - the root – zone method. Water Science Technology. vol. 19, s. 107-118.
• Brix H. 1989. Gas-exchange through dead culms of reed, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steudel., Aquatic Botany 35 (1), 81-98.
• Brix H. 1990. Gas exchange through the soil-atmosphere interphase and through dead culms of Phragmites australis in a constructed reed bed receiving domestic sewage. Water Research, 24, 259-266.
• Brix H. 1993. Macrophytes -mediated oxygen transfer in wetlands: Transport mechanism and rates. In G. A. Moshiri (Ed.), Constructed wetlands for water quality improvement. Ann Arbor, London: Lewis, Chapter 41, 391-398.
• Brix H. 1994a. Use of constructed wetlands in water pollution control: Historical development, present status, and future perspectives. Water Science Technology, vol. 30, no.8: 209–223.
• Brix H. 1994b. Functions of macrophytes in constructed wetlands. Water Sci. Technol. 29, 71–78.
• Brix H. 1997. Do macrophytes play a role in constructed treatment wetlands? Wat. Sci. Tech. 35 (5), 11–17.
• Brix H. 1999. Genetic diversity, ecophysiology and growth dynamics of reed (Phragmites australis). Aquatic Botany 64, 179-184.
• Brix H., Arias C.A. 2005a. The use of vertical flow constructed wetlands for on-site treatment of domestic wastewater: New Danish guidelines. Ecological Engineering 25 (5), 491-500.
• Brix H., Arias C.A. 2005b. Danish guidelines for small-scale constructed wetland systems for onsite treatment of domestic sewage. Water Science & Technology, Vol. 51, No 9, 1–9.
• Brix H., Arias C.A. del. Bubba M. 2001a. Media selection for sustainable phosphorus removal in subsurface flow constructed wetlands. Water Science and Technology 44 (11–12), 47–54.
• Brix H., Arias, C., Johansen N.H. 2003. Experiments in a two-stage constructed wetland system: nitrification capacity and effects of recycling on nitrogen removal. In: Vymazal, J. [Ed.]. Wetlands: Nutrients, Metals and Mass Cycling. Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands, 237-258.
• Brix H, Johansen N. H. 2004. Guidelines for vertical flow constructed wetland systems up to 30 PE (Retningslinier for etablering af beplantede filteranlæg op til 30 PE). Økologisk Byfornyelse og Spildevandsrensning No.52. Copenhagen, Denmark: Miljøstyrelsen, Miljøministeriet, [in Danish].
• Brix H., Koottatep T., Laugesen C.H. 2006. Re-establishment of wastewater treatment in tsunami affected areas of Thailand by the use of constructed wetlands. In Proc. 10th Int. Conf. Wetland Systems for Water Pollution Control, Dias V., Vymazal J. Eds. MAOTDR: Lisbon, Portugal.
• Brix H., Schierup H.H. 1989a. Sewage treatment in constructed wetlands – Danish experience. Wat. Sci. Tech. 21, 1665-1668.
• Brix H., Schierup H.H. 1989b. The use of macrophytes in water pollution control. Ambio 18, 100–107.
• Brix H., Sorrell B.K., Lorenzen B. 2001b. Are Phragmites – dominated wetlands a net source or net sink of greenhouse gases? Aquatic Botany 69, 313–324.
• Brogowski Z., Gworek B. 1996. Próba zastosowania nowego naturalnego sorbentu do oczyszczania ścieków z fosforanów. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 4/1996, 162-163.
• Brogowski Z., Renman G. 2004. Characterization of Opoka as a Basis for its Use in Wastewater Treatment. Polish Journal of Environmental Studies 13, (1), 15-20.
• Budzińska K., Berleć K., Tarczykowski A., Pawlak P. 2007. Ocena skuteczności usuwania zanieczyszczeń ze ścieków z zastosowaniem drenażu rozsączającego. http://wbiis.tu.koszalin.pl/konferencja/konferencja2007/2007/44budzinska_t.pdf
• Bugajski P. 2010. Ładunki zanieczyszczeń charakteryzujące ścieki pochodzące z budynków szkolnych na terenach wiejskich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 14/2010, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 137-145.
• Bugajski P., Bergel T. 2009. Niedociążenia hydrauliczne przydomowych oczyszczalni ścieków. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 5/2009, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 147-154.
• Bugajski P., Wałęga A., Kaczor G. 2012. Zastosowanie metody Weibulla do analizy niezawodności działania przydomowej oczyszczalni ścieków. Gaz Woda i Technika Sanitarna (w druku).
• Bulc T.G. 2006. Long term performance of a constructed wetland for landfill leachate treatment. Ecol. Eng. 26 (4) 365-374. Calheiros C.S.C., Rangel A.O.S.S., Castro P.K.L. 2007. Constructed wetland systems vegetated with different plants applied to the treatment of tannery wastewater. Water Res. 41, 1790-1798.
• Chen Z.M., Chen B., Zhou J.B., Li Z., Zhou Y., Xi X.R., Lin C., Chen G.Q. 2008. A vertical subsurface-flow constructed wetland in Beijing. Communications in Nonlinear Science and Numerical Simulation, 13 (9), 1986-1997.
• Chmielowski K., Bugajski P. 2008. Efektywność usuwania zanieczyszczeń w osadnikach gnilnych typu „DUOFILTER”. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 5/2008, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 41-49.
• Chmielowski K., Ślizowski R. 2009. Ocena skuteczności usuwania zanieczyszczeń w oczyszczalni ścieków w Tarnowie. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 5/2009, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 137–146 .
• Christersson L. 1987. Biomass production by irrigated and fertilized Salix clones. Biomass 12, 83-95. City, State, and Regional Alberta Environment. 2000. Guidelines for the approval and design of natural and constructed treatment wetlands for water quality improvement, Alberta Environment Municipal Program Development Branch: Edmonton, Alberta.
• Ciupa R. 1996. The experience in the operation of constructed wetlands in North-Eastern Poland. In: Proceedings of Fifth International Conference Wetland Systems for Water Pollution Control, IWA and Universität für Bodenkultur, Vienna, (Chapter IX/6).
• Clevering O. A., Brix H., Lukavská J. 2001. Geographic variation in growth responses in Phragmites australis. Aquatic Botany 69, 89–108.
• Comeau Y., Brisson J., Réville J.P., Forget C., Drizo A. 2001. Phosphorus removal from trout farm effluents by constructed wetlands. Wat. Sci. Tech. 44 (11-12), 55-60.
• Conley L.M., Dick R.L., Lion L.W. 1991. An assessment of the root zone method of wastewater treatment. Research Journal WPCF, 64 (3),239-247.
• Cooke WM.B. 1970. Fungi associated with the activated-sludge process of sewage treatment at the Lebanon, Ohio, sewage-treatment plant. The Ohio Journal of Science. 70 (3), 129-146.
• Cooper P.F. 1990. European design and operations guidelines for reed bed treatment systems. Prepared by the EC/EWPCA Emergent Hydrophyte Treatment Systems Expert Contact Group, Revision.27.
• Cooper P., Green B. 1995. Reed bed treatment systems for sewage treatment in the United Kingdom – The first 10 years experience. Water Science and Technology, 32 (3), 317-327.
• Cooper P.F., Job G.D., Green M.B., Shutes R.B.E. 1996. Reed beds and constructed wetlands for wastewater treatment. WRc Swindon. 184.
• Cucarella V., Zaleski T., Mazurek R. 2007. Phosphorus sorption capacity of different types of opoka. Ann. Warsaw Univ. of Life Sci. – SGGW, Land Reclam. 38, 11–18.
• Cucarella V., Renman G. 2009. Phosphorus Sorption Capacity of Filter Materials Used for Onsite Wastewater Treatment Determined in Batch Experiments–A Comparative Study. J. Environ. Qual. 38, 381–392.
• Czyżyk F. 1994. Wpływ wieloletnich nawodnień ściekami na glebę, wody gruntowe i rośliny. Wyd. IMUZ, Wrocław – Falenty, 77.
• Davies T.H., Cottingham P.D. 1992. The use of constructed wetlands for treating industrial effluent. In: Proceedings of the 3rd International Conference on Wetland Systems in Water Pollution Control. IAWQ and Australian Water and Wastewater Association: Sydney, Australia, 531-535.
• Decamp O., Warren A. 2000. Investigation of Escherichia coli removal in various designs of subsurface flow wetlands used for wastewater treatment. Ecological Engineering 14 (3), 293-299.
• DIN 4261. Kleinklaranlagen. Juni 1994.
• DLWC. 1998. The Constructed Wetlands Manual (two volumes), Department of Land and Water Conservation (DLWC) Information Centre: Sydney, New South Wales, Australia.
• Drizo A., Frost C.A., Smith K.A., Grace J. 1997. Phosphate and ammonium removal by constructed wetlands with horizontal subsurface flow, using shale as a substrate. Wat. Sci. Tech. 35 (5), 95–102.
• Drizo A., Comeau Y., Forget C., Chapuis R. P. 2002. Phosphorus saturation potential: a parameter for estimating the longevity of constructed wetland systems. Environ. Sci. Technol. 36, 4642–4648.
• Drizo A., Twohig E., Weber D., Bird S., Ross D. 2006. Constructed wetlands for dairy effluent treatment in Vermont: two years of operation. In: Proceedings of the 10th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control; MAOTDR 2006: Lisbon, Portugal, 1611-1621.
• Drupka S., Sikorski M., Borys K. 1992. Projekt techniczny korzeniowej oczyszczalni ścieków dla gospodarstwa indywidualnego w Jastkowie. IMUZ, Falenty, 21.
• DWA-A 262. 2006. Grundsätze für Bemessung, Bau und Betrieb von Pflanzenkläranlagen mit bepflanzten Bodenfiltern zur biologischen Reinigung kommunalen Abwassers. Hennef, Germany: DWA - Deutsche Vereinigung für Wasserwirtschaft, Abwasser und Abfall e.V.[in German].
• Dymaczewski Z., Oleszkiewicz J., Sozański M. 1997. Poradnik eksploatatora oczyszczalni ścieków. Wyd. PZITS, Poznań, 618.
• Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. w sprawie oczyszczania ścieków miejskich.
• Dyrektywa Komisji 98/15/WE z dnia 27 lutego 1998 r. zmieniająca dyrektywę Rady 91/271/EWG w odniesieniu do niektórych wymogów ustanowionych w jej załączniku I. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 15, t.4, 27-28.
• EKO-GEO 2004. Program ochrony środowiska dla powiatu lubelskiego. Pracownia Geologii i Ochrony Środowiska w Lublinie, 127.
• Elowson S. 1999. Willow as a vegetation filter for cleaning of polluted drainage water from agricultural land. Biomass & Bioenergy 16, 281-290.
• Filipkowska Z., Pesta J., Korzeniowska E., Gotkowska-Płachta A. 2004. Sanitary and microbiological aspects of sewage treatment in soil and plant filters. Post. Mikrobiol. 43, Supl. 1, 441.
• Finlayson M., Chick A., von Oertzen I., Mitchell D. 1987. Treatment of piggery effluent by an aquatic plant filter. Biol. Wastes 19, 179-196.
• Francuskie Ministerstwo Ochrony Środowiska. 1993. Asenizacja indywidualna. Zeszyty Techniczne Nr 1. Wyd. Biuro Współpracy Polsko-Francuskiej w Dziedzinie Ochrony Środowiska, 71.
• Frankowski K., Jeżewski Z., Chodorowski P. 1961. Wiklina – uprawa i przerób. PWRiL, Warszawa.
• GUS 2001. Ochrona Środowiska. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa, 556.
• GUS 2008. Rocznik statystyczny rolnictwa i obszarów wiejskich, 491.
• GUS 2009. Infrastruktura komunalna w 2008 r., 29.
• GUS 2010. Ochrona 􀄝rodowiska. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa, 609.
• Gajewska M., Obarska-Pempkowiak H. 2001. Retencja i usuwanie związków azotu w hybrydowych systemach hydrofitowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej nr 142, Inżynieria Środowiska, z. 15, 183–191.
• Gajewska M., Obarska-Pempkowiak H. 2003. Efektywność usuwania zanieczyszczeń w okresie wegetacyjnym i poza wegetacyjnym w hybrydowej oczyszczalni hydrofitowej. Materiały VI Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Kompleksowe i szczegółowe problemy inżynierii środowiska”, Ustronie Morskie 2003, 365-383.
• Gajewska M., Obarska-Pempkowiak H. 2005. Wpływ konfiguracji i zasilania obiektów hydrofitowych na efektywność usuwania zanieczyszczeń. Zeszyty Naukowe Wydz. Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Koszalińskiej nr 22, 503-514.
• Gajewska M., Obarska-Pempkowiak H. 2007. Sezonowe zmiany skuteczności usuwania zanieczyszczeń w hybrydowych systemach hydrofitowych. W: Oczyszczanie ścieków i przeróbka osadów ściekowych, tom 1., red. Z. Sadecka, S. Myszograj. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 85-96.
• Gajewska M., Obarska-Pempkowiak H. 2009. 20 lat doświadczeń z eksploatacji oczyszczalni hydrofitowych w Polsce. Rocznik Ochrony Środowiska 11, 875-888.
• Gajewska M., Tuszyńska A., Obarska-Pempkowiak H. 2004. Influence of configurations of the beds on contaminations removal in hybrid constructed wetlands. Pol. J. Environm. Stud. 13, III, 149-152.
• Geller G. 1997. Horizontal subsurface flow systems in the German speaking countries: summary of long-term scientific and practical experiences; recommendations. Wat. Sci. Tech. 35 (5), 157–166.
• George I., Crop P., Servai P. 2002. Fecal removal in wastewater treatment plants studied by plate counts and enzymatic methods. Water Research 36, 2601-2617.
• Gervin L., Brix H. 2001. Removal of nutrients from combined sewer overflows and lake water in a vertical-flow constructed wetland system. Wat. Sci. Tech. 44 (11–12) 171–176.
• Gikas G. D., Akratos C. S., Tsihrintzis V. A. 2007. Performance monitoring of a vertical flow constructed wetland treating municipal wastewater. Global NEST Journal 9 (3), 277-285.
• Grabińska-Łoniewska A., Korniłłowicz-Kowalska T., Wardzyńska G., Boryn K. 2007. Occurrence of fungi in water distribution system. Polish J. Environ. Stud., 16, 539-547.
• Grabińska-Łoniewska A., Siński E. 2010. Mikroorganizmy chorobotwórcze i potencjalnie chorobotwórcze w ekosystemach wodnych i sieciach wodociągowych. Wyd. „Seidel Przywecki”, Warszawa, 256.
• Graneli W. 1984. Reed Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex Strudel as an energy source in Sweden. Biomas 4, 183-208.
• Gregersen P., Brix H. 2001. Zero-discharge of nutrients and water in a willow dominated constructed wetland. Water Science and Technology 44 (11-12), 407–412.
• Griggs J., Grant N. J. 2000a. Good Building Guide - Reedbeds: Application and Specification (Part 1) IHS BRE.
• Griggs J., Grant N. J. 2000b. Good Building Guide - Reedbeds: Design, Construction and Maintenance (Part 2) IHS BRE.
• Grygorczuk-Petersons E. H. 2011. Ocena jakości ścieków odprowadzanych do przyzagrodowych oczyszczalni ścieków na przykładzie wybranej wsi w woj. podlaskim. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. nr 560, 85-90.
• Gustafsson J.P., Renman A., Renman G., Poll K. 2008. Phosphate removal by mineral-based sorbents used in filters for small-scale wastewater treatment. Water Res. 42 (1-2),189-197.
• Haberl R., Perfler R. 1990. Seven years of research work and experience with wastewater treatment by a reed bed system. In: Constructed wetlands in Water Pollution Control, Advances in Water Pollution Control No. 11, Cooper P.F. and Findlater B. C. (eds.), Pergamon Press, Oxford, 529-534.
• Haberl R., Perfler R., Mayer H. 1995. Constructed wetlands in Europe. Water Science and Technology. vol. 32. No. 3, 305-315.
• Hakmaoui A., Barón M, Ater M. 2006. Environmental Biotechnology Screening Cu and Cd tolerance in Salix species from North Morocco. African Journal of Biotechnology 5 (13), 1299-1302.
• Hasselgren K. 1984. Municipal wastewater reuse and treatment in energy cultivation. In: Water Reuse Symposium 3, vol. 1, 26–31 August 1984, San Diego, CA. American Waterworks Association Research Foundation, Denver, CO.
• Hasselgren K. 1998. Use of municipal waste products in energy forestry - highlights from 15 years of experience. Biomass & Bioenergy 15,71–74.
• Hasselgren K. 1999. Utilization of sewage sludge in short-rotation energy forestry: a pilot study. Waste Management and Research 17, 251–262.
• Hasselgren K. 2003. Use and treatment of municipal waste products in willow biomass plantations. Licentiate thesis, Report 3242. Department of Water Resource Engineering, Lund University, Lund, Sweden.
• Headley T.R., Huett D.O., Davison L. 2001. The removal of nutrients from plant nursery irrigation runoff in subsurface horizontal-flow wetlands. Wat. Sci. Tech. 44, 77-84.
• Heidrich Z. 1998. Przydomowe oczyszczalnie ścieków. Poradnik. Centralny Ośrodek Informacji Budownictwa, Warszawa.
• Heidrich Z., Kalenik M., Podedworna J., Stańko G. 2008. Sanitacja wsi. Wyd. Seidel-Przywecki, 374.
• Heidrich Z., Stańko G. 2002a. Dane wyjściowe do projektowania oczyszczalni ścieków. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 7, 248-252.
• Heidrich Z., Stańko G. 2002b. Ilość i jakość ścieków trafiających do miejskich oczyszczalni ścieków. EKO-TECHNIKA nr 3 (23). 32-34.
• Heidrich Z., Stańko G. 2007. Leksykon przydomowych oczyszczalni ścieków. Wyd. Seidel Przywecki, 128.
• Heidrich Z., Stańko G. 2008. Kierunki rozwiązań oczyszczalni ścieków dla wiejskich jednostek osadniczych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich Nr 5/2008, 169–177.
• Heller M. C., Keoleian G. A., Volk T. A. 2003. Life cycle assessment of a willow bioenergy cropping system. Biomass & Bioenergy, 25 (2), 147-165.
• Henze M., Harremoes P., Jansen J., Arvin F. 1995. Wastewater Treatment. Biological and Chemical Processes. Springer Verlag.
• Hill D. T., Payton J. D. 1998. Influence of temperature on treatment efficiency of constructed wetlands. American Society of Agricultural Engineers, St. Joseph, MI, ETATS-UNIS vol. 41, no2, 393-396.
• Hoffmann H., Platzer C., v. Muench E., Winker M. 2010. Technology Review - Constructed Wetlands - Overview of subsurface flow constructed wetlands for greywater and domestic wastewater treatment in developing countries. Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH, Eschborn, Germany, 36.
• Hu H.Y, Cheng Y. L., Lin J. Y. 2007. On-site treatment of septic tank effluent by using a soil adsorption system. Practice Periodical of Hazardous, Toxic, and Radioactive Waste Management 11 (3), 197-206.
• Hus S. 1993. Wpływ gnojowicy oraz gnojówki i ścieków wiejskich na jakość wód niektórych potoków w Sudetach. Zesz. Nauk. AR Wrocław, nr 113, 85.
• IMiGW w Warszawie 2011. Średnie miesięczne temperatury powietrza i miesięczne sumy opadów atmosferycznych w latach 2000–2010 w stacji hydrologiczno-meteorologicznej w Radawcu koło Lublina.
• Imhoff K., Imhoff K.R. 1996. Kanalizacja miast i oczyszczanie ścieków. Oficyna Wydawnicza Projprzem-EKO, Bydgoszcz, 450.
• Interstate Technology and Regulatory Council. 2003. Technical and Regulatory Guidance Document for Constructed Treatment Wetlands. http://www.itrcweb.org/WTLND-1.pdf.
• Iowa DNR 2007. Sand Mound Technology Assessment and Design Guidance. Appendix A – Primary Treatment Units – Septic Tanks For Small Community Systems. Iowa Department of Natural Resources 22.
• IWA Specialist Group on Use of Macrophytes in Water Pollution Control 2000. Constructed Wetlands for Pollution Control: Processes, Performance, Design and Operation. Kadlec R.H., Knight R.L., Vymazal J., Brix H., Cooper P.F., Haberl R. (Eds.), IWA Publishing, London.
• Jamieson T.S., Stratton G.W., Gordon R., Madani A. 2003. The use of aeration to enhance ammonia nitrogen removal in constructed wetlands. Canadian Biosystems Engineering 45, 9-14.
• Jarvie H.P., Neal C., Withers P.J.A. 2006. Sewage-effluent phosphorus: A greater risk to river eutrophication than agricultural phosphorus? Science of The Total Environment 360, 246- 253.
• Ji G., Sun, T., Zhou Q., Sui X., Chang S., Li P. 2002. Constructed subsurface slow wetland for treating heavy oil-produced water of the Liaohe Oilfield in China. Ecol. Eng. 18, 459-465.
• Johansen N.H., Brix H. 1996. Design criteria for a two-stage constructed wetland. Proceedings of 5th International conference on wetland system for water pollution control, Universitaet fuer Bandenkutur Wien and International Association on Water Quality, Vienna 1996.
• Johansson L., Gustafsson J.P. 2000. Phosphate removal from wastewaters using blast furnace slags and opoka – mechanisms. Water Res. 34 (1), 259–265
• Johansson-Westholm L. 2010. The use of blast furnace slag for removal of phosphorus from wastewater in Sweden – a review. Water 2, 826-837.
• Jóźwiakowski K. 2001. Analiza efektywności oczyszczania ścieków w przydomowych oczyszczalniach ze złożem gruntowo-roślinnym. Annales UMCS, sec. E., vol. LVI, 23, 203–219.
• Jóźwiakowski K. 2003. Analiza efektów oczyszczania ścieków bytowych w oczyszczalniach przydomowych na terenach wiejskich na przykładzie wybranych obiektów w województwie lubelskim. Acta Scientiarum Polonorum, ser. Formatio Circumiectus, 2 (1), 3–14.
• Jóźwiakowski K. 2004. Problemy gospodarki wodno-ściekowej na przykładzie Zespołu Szkół Rolniczych w Sobieszynie. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLVII, Melior. Inż. Środ. 25, 185-192.
• Jóźwiakowski K. 2005a. Właściwości chemiczne trzciny i wierzby ze złóż gruntowych małych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 1/2005, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 5–14.
• Jóźwiakowski K. 2005b. Produktywność wierzby wiciowej (Salix vminalis L.) i trzciny pospolitej (Phragmites australis Cav. Trin. Ex Steud.) na złożach gruntowych w małych oczyszczalniach ścieków. Monografia Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, 32 (1), 759–765.
• Jóźwiakowski K. 2006. Próba zwiększenia skuteczności usuwania fosforu w modelu małej oczyszczalni ścieków. Inżynieria Rolnicza 5 (80), Rok X, Kraków, 249-256.
• Jóźwiakowski K. 2008. Ocena możliwości stosowania preparatu EM-FarmingTM do optymalizacji pracy osadników wstępnych. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 5/2008, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 159-167.
• Jóźwiakowski K. 2010. Wpływ wycinki roślin na skuteczność usuwania zanieczyszczeń w oczyszczalni hydrofitowej z pionowym przepływem. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. 2/2010, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 143-153
• Jóźwiakowski K., Goral R., Rachańczyk I. 2006. Projekt budowlany przydomowej modelowej oczyszczalni ścieków w Dąbrowicy. Maszynopis. Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego AR w Lublinie, R-G Projekt Lublin, 16.
• Jóźwiakowski K., Goral R. 2007. Projekt budowlany przydomowej modelowej gruntowo-roślinnej oczyszczalni ścieków w Janowie. Maszynopis. Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego AR w Lublinie, R-G Projekt Lublin, 21.
• Jóźwiakowski K., Korniłłowicz-Kowalska T., Iglik H. 2009. Estimation of sanitary status of sewage treated in constructed wetland systems. Sewage and waste materials in environment. Monograph, ed. by W. S􀄅dej, Contemporary problems of management and environmental protection. University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Chapter 1, 7-21.
• Jóźwiakowski K., Marzec M., Wyrykowski G. 2010. Produktywność oraz wybrane właściwości chemiczne wierzby ze złoża gruntowego małej oczyszczalni ścieków. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, z.547, 149-155.
• Jóźwiakowski K., Orlik T., Fiedurek J., Węgorek T., Marzec M., Grodzieński W., Zubala T. 2004. Analiza funkcjonowania małych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich oraz próby zwiększania ich skuteczności działania w aspekcie ochrony środowiska przyrodniczego. Sprawozdanie merytoryczne z realizacji projektu badawczego nr 3 P06S 058 23. Maszynopis. Akademia Rolnicza w Lublinie, 109.
• Jóźwiakowski K., Pytka A. 2010. Rozwój gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich w Polsce w latach 1990-2008. Gospodarka Odpadami Komunalnymi. Monografia Komitetu Chemii Analitycznej PAN, tom VI, 31-39.
• Jóźwiakowski K. Węgorek T., Zubala T. 2001. Rozwój i produktywność wierzby wiciowej (Salix Viminalis L.) na złożach gruntowo-roślinnych przydomowych oczyszczalni ścieków. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, z. 475, 103-109.
• Jóźwiakowski K., Wielgosz E. 2010. Numbers of selected physiological groups of bacteria in domestic sewage after various stages of treatment in multi-stage constructed wetland. Teka Kom. Ochr. Kszt. 􀄝rod. Przyr. – OL PAN, 2010, 7, 119-129.
• Jucherski A, Walczowski A. 2001. Drenaże rozsączające. Oczyszczanie czy odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do gleby. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie Nr 3 (390), 131-132.
• Jucherski A., Walczowski A. 2002. Oczyszczanie ścieków w zagrodowych instalacjach gruntowo-roślinnych na terenach rolniczych Polski Południowej. Sanitacja Wsi, Przyzagrodowe Oczyszczalnie Ścieków, IBMER Krynica.
• Jucherski A. 2007. Ocena jakości oczyszczania ścieków bytowych w quasi technicznej instalacji zagrodowej typu IBMER w warunkach zmiennych na terenach górzystych. Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2007, 51-60.
• Junsan W., Yuhua C., Qian S. 2000. The application of constructed wetland to effluent purification in pig plant. In: Proc. 7th Int. Conf. on Wetland Systems for Water Pollution Control; University of Florida: Gainesville, FL.
• Kaczorowska Z., 1962. Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Prace Geogr. IG PAN, 33, 109.
• Kaczor G., Bugajski P. 2006. Usuwanie związków biogennych w przydomowych oczyszczalniach ścieków typu Turbojet i Biocompact. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 2(2)/2006, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, PAN Oddzia􀃡 w Krakowie, 65-75.
• Kadlec R. H. 1999. Constructed wetlands for treating landfill leachates. In: Constructed Wetlands for the Treatment of Landfill Leachates; Mulamoottil G., McBean E. A., Revers F. Eds. CRC Press: Boca Raton, FL.
• Kadlec R. H., Reddy K.R. 2001. Temperature effects in treatment wetlands. Water Environment Research 73 (5), 543-557.
• Kadlec R.H., Wallace S.D. 2008. Treatment wetlands second edition. Taylor and Francis Group, Boca Raton, USA. ISBN 978-1-56670-526-4.
• Kalisz L., Sałbut J. 1996. Wykorzystanie makrofitów do oczyszczania ścieków w tzw. oczyszczalniach korzeniowych. Wyniki bada􀄔 i zalecenia. Instytut Ochrony Środowiska. Warszawa, 117.
• Karczmarczyk A. 2000. Influence of some properties of potential sorbent on P-removal from domestic wastewater. Annals of Warsaw Agricultural University SGGW, Land Reclamation, no 30, 59-65.
• Karpiscak M. M, Gerba C. P, Watt P. M, Foster K. E, Falabi J. A. 1996. Multi-species plant systems for wastewater quality improvements and habitat enhancement. Water Sci. Technol. 33, 231–236.
• Karrh J.D., Moriarty J., Kornue J.J., Knight R.L. 2002. Sustainable management of aircraft anti/de-icing process effluents using a subsurface-flow treatment wetland. In: Wetlands and Remediation II; Nehring W., Brauning S.E. Eds. Battelle Press: Columbus, OH, USA, 187-195.
• Kaseva M.E. 2004. Performance of a sub-surface flow constructed wetland in polishing pretreated wastewater – a tropical case study. Water Research 38, 681–687.
• Kern J., Brettar I. 2002. Nitrogen turnover in a subsurface constructed wetland receiving dairy farm wastewater. In: Treatment Wetlands for Water Quality Improvement. Pries J., Ed. CH2M Hill Canada Limited: Waterloo, Canada, 15-21.
• Kern J., Idler C. 1999. Treatment of domestic and agricultural wastewater by reed bed systems. Ecol. Eng. 12 (1), 13–25.
• Kędziora A. 1999. Podstawy agrometeorologii, PWRiL, 364.
• Kickuth, R. 1969. Höhere Wasserpflanzen und Gawässerreinhaltung. Schiftenreihe der Vereinigung Deutscher Gewässerschutz EV-VDG 19, 3–14.
• Kickuth R. 1977. Degradation and incorporation of nutrients from rural wastewaters by plant rhizosphere under limnic conditions. In: Utilization of Manure by Land Spreading. Comm. Europ. Commun., EUR 5672e, London, UK, 335–343.
• Kinsley C.B., Crolla A.M., Kuyucak N., Zimmer M., Laflèche A. 2007. Nitrogen dynamics in a constructed wetland system treating landfill leachate. Water Sci. Technol. 56 (3), 151-158.
• Kluczek J.P. 1999. Wybrane zagadnienia z ochrony środowiska. Wyd. Uczelniane ATR Bydgoszcz, 86-87.
• Kołecka K., Obarska-Pempkowiak H. 2008. The quality of sewage sludge stabilized for a long time in reed basins. Environment Protection Engineering 34 (3), 13-20.
• Kołodziej J. 2008. Kształtowanie się klimatycznego bilansu wodnego na terenie Polski w latach 1981–2000. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, PAN Oddzia􀃡 w Krakowie, nr 05/2008, 85–97.
• Korkusuz E.A. 2005. Manual of Practice on Constructed Wetlands for Wastewater Treatment and Reuse in Mediterranean Countries, Added Value Knowledge Report No. 5 (INCOCT- 2003-502453), Agbar Foundation and MED-REUNET (Mediterranean Network on Wastewater Reclamation and Reuse).
• Korniłłowicz T. 1994. The changes in the number and physiological properties of fungi in lakes differing in trophicity. Acta Mycol., 29, 33-42.
• Korniłłowicz-Kowalska T., Jóźwiakowski K., Iglik H. 2010. Characterisation of the sanitary status of domestic sewage generated in households in rural areas. Teka Komisji Ochrony i Kszta􀃡towania 􀄝rodowiska Przyrodniczego OL PAN, 7, 154-162.
• Kowalik P., Obarska-Pempkowiak H. 1994. Zasady pracy małych hydrobotanicznych oczyszczalni ścieków. Mat. Inf. nr 28, Falenty, IMUZ, 62.
• Kowalik P., Obarska-Pempkowiak H. 1998. Polish experience, with sewage purification in constructed wetlands. Constructed Wetlands for Wastewater Treatment in Europe, ed. J. Vymazal, H. Brix, P.F. Cooper, M.B. Green & R. Haberl, Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands, 217-225.
• Kowalik P. J., Randersson P. F. 1994. Nitrogen and phosphorus removal by willow stands irrigated with municipal wastewater - a review of the Polish experience. Biomass and Bioenergy 6 (2), 133-139.
• Kozłowski S. 1992. Ekologia i wartość wskaźnikowa zbiorowisk roślinności szuwarowej naturalnych zbiorników stojących. Fragm. Flor. Geobot., 37 (2), 563-595.
• Krzanowski S., Jucherski A., Wałęga A. 2005. Wpływ pory roku na niezawodność technologiczną wielostopniowej, gruntowo-roślinnej przydomowej oczyszczalni ścieków. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich Nr 1/2005, PAN O/Kraków – Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 37 – 55.
• Krzanowski S., Miernik W. 1997. Wykorzystanie złóż trzcinowych do doczyszczania małych ilości ścieków. Roczniki AR w Poznaniu, CCXCIV, Melior. Inż. Środ. 19, cz. 2, 281-288.
• Krzanowski S., Wałęga A. 2007. New technologies of small domestic sewage volume treatment applied in Poland. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich Nr 3/2007, PAN O/Kraków – Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 69-78.
• Kuczewski K. 1995a. Efekty oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w trzykomorowym osadniku przepływowym. Zeszyt Problemowy nr 672. Technika Sanitarna Wsi: Kształtowanie wiejskich systemów zaopatrzenia w wodę oraz usuwania i oczyszczania ścieków, Wrocław.
• Kuczewski K. 1995a. Przegląd i ocena techniczno-ekonomiczna torfowych gruntowokorzeniowych oraz roślinno-glebowych oczyszczalni ścieków budowanych na wsi dla zagród wiejskich i wiejskich jednostek osadniczych oraz preferowane kierunki rozwiązań w tym zakresie. Zadanie 8. „Projekt badawczy „Strategia ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniami”. MOŚZNiL, Inst. Meteorologii i Gosp. Wodnej nr 2029/S4/94/02, Wrocław, maszynopis.
• Kuczewski K. 2001. Wpływ masy roślinnej usuwanej z powierzchni oczyszczalni roślinno-glebowej na efekt oczyszczania ścieków. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 3, 67-74.
• Kuczewski K. Kercel J. 1997. Ocena rzeczywistej skuteczności oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w wybranych typach zagrodowych oczyszczalni ścieków. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu. Inżynieria Środowiska IX, nr 314, 137-148.
• Kuczewski K., Kwiecińska K., Kozdraś M. 2004. Zmiany w usuwaniu biogenów ze ścieków bytowo-gospodarczych po wieloletniej eksploatacji oczyszczalni roślinno-glebowej. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, tom 4, z. 2a (11), 547 -557.
• Kuczewski K., Paluch J. 1997. Oczyszczanie ścieków bytowo-gospodarczych na terenach wiejskich w oczyszczalniach roślinno-glebowych. Zesz. Nauk AR we Wroc􀃡awiu nr 309, Monografie IX, 314.
• Kuzovkina Y.A., Quigley M.F. 2005. Willows beyond wetlands: uses of Salix L. species for environmental projects. Water, Air, and Soil Pollution, 162, 183–204.
• Kuzovkina Y.A., Volk T.A. 2009. The characterization of willow (Salix L.) varieties for use in ecological engineering applications: Co-ordination of structure, function and autecology. Ecological Engineering 35, 1178–1189.
• KZGW 2007. Program wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Warszawa, 10.
• Laber J., Haberl R., Langergraber G. 2003. Treatment of hospital wastewater with a 2-stage constructed wetland system. In: Haberl R., Langergraber G. [Eds]. Achievments and Prospects of Phytoremediation in Europe. University of Natural Resources and Applied Life Sciences, Vienna, Austria, (book of abstracts), 85.
• Labrecque M., Teodorescu T.I. 2001. Influence of plantation site and wastewater sludge fertilization on the performance and foliar nutrient status of two willow species grown under SRIC in southern Quebec (Canada). Forest Ecology and Management 150 (3), 223-239.
• Lalke-Porczyk E., Swiontek-Brzezinska M., Donderski W. 2010. Rola oczyszczalni hydrobotanicznych w oczyszczaniu ścieków z terenów wiejskich. Woda–Środowisko–Obszary Wiejskie, t. 10, z. 3 (31), 119-127.
• Lantzke I. R., Heritage A. D., Pistillo G., Mitchell D.S. 1998. Phosphorus removal rates in bucket size planted wetlands with a vertical hydraulic flow. Wat. Res. 32, 1280–1286.
• Lavigne R.L., Jankiewicz J. 2000. Artificial wetland treatment technology and it’s use in the Amazon River Forests of Ecuador. In: Proceedings of the 7th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control; University of Florida: Gainesville, FL, USA, 813-820.
• Lazdina D. Lazdinš A., Kariņš Z., Kāpost V. 2007. Effect of sludge fertilization on short-rotation willow plantations. Journal of environmental Engineering and Landscape Management 15 (2), 105-111.
• Ledin S. 1998. Environmental consequences when growing short rotation forests in Sweden. Biomass and Bioenergy, 15 (1), 49-55.
• Libudzisz Z., Kowal K. 2000. Mikrobiologia techniczna, t.1. Politechnika Łódzka, Łódź.
• Licznar M., Drozd J., Licznar S. E., Weber J., Bekier J., Tyszka R., Walenczak K., Szadorski J., Pora W. 2010. Wpływ wieloletniego stosowania ścieków komunalnych na wybrane właściwości gleb pól irygacyjnych. Woda – Środowisko - Obszary wiejskie, t. 10 z. 3 (31), 129–137.
• Liira M., Kőiv M., Mander Ü., Mőtlep R., Vohla C., Kirsimäe K. 2009. Active filtration of phosphorus on Ca-rich hydrated oil-shale ash: does longer retention time improve the process? Environ. Sci. Technol. 43, 3809–3814.
• Lin Y.F., Jing S.R., Lee D.Y., Wang T.W. 2002. Nutrient removal from aquaculture wastewater using a constructed wetlands system. Aquaculture 209 (1-4), 169-184.
• Lin Y.F., Jing S.R., Lee D.Y. 2003. The potential use of constructed wetlands in a recirculating aquaculture system for shrimp culture. Environ. Poll. 123, 107-113.
• Lindroth A., Båth A. 1999. Assessment of regional willow coppice yield in Sweden on basis of water availability. Forest Ecology and Management 121, 57–65.
• Lindroth A., Cermak J., Kucera J., Cienciala E. and Eckersten H. 1995. Sap flow by the heat balance method applied to small size Salix trees in a short-rotation forest. Biomass and Bioenergy, 8 (1), 7-15.
• Litaor M.I., Reichmann O., Haim A., Auerswald K., Shenker M. 2005. Sorption Characteristics of Phosphorus in Peat Soils of a Semiarid Altered Wetland. Soil Sci. Soc. Am. J., 69, 1658- 1665.
• Luederitz V., Eckert E., Lange-Weber M., Lange A., Gersberg R. M. 2001. Nutrient removal efficiency and resource economics of vertical flow and horizontal flow constructed wetlands. Ecological Engineering 18, 157 –171.
• Łoszak J., Podlaszewski Z. 2000. Operat wodno-prawny na eksploatację mechaniczno-biologicznej (trzcinowej) oczyszczalni ścieków i odprowadzanie oczyszczonych ścieków za pośrednictwem rowu śródleśnego do gruntu. Opracowanie wykonane na zlecenie Zespołu Szkół Rolniczych Sobieszynie. Lublin.
• Maddison M., Soosaara K., Mauring T., Mandera U. 2009. The biomass and nutrient and heavy metal content of cattails and reeds in wastewater treatment wetlands for the production of construction material in Estonia. Desalination 247, 121–129.
• Maehlum T., Jensen P. D., Warner W.S. 1995. Cold-climate constructed wetlands. Water Science Technology 32 (3), 95-101.
• Maehlum T., Stålnacke P. 1999. Removal efficiency of three cold-climate constructed wetlands treating domestic wastewater: effects of temperature, seasons, loading rates and input concentrations. Water Sci. Technol. 40 (3), 273–281.
• Maehlum T., Warner W.S., Stålnacke P., Jenssen P.D. 1999. Leachate treatment in extended aeration lagoons and constructed wetlands in Norway. In: Constructed Wetlands for the Treatment of Landfill Leachates. Mulamoottil G., McBean E.A., Revers F. Eds. CRC Press: Boca Raton, FL.
• Malarski R. 2000. Oczyszczalnie roślinne – alternatywa dla twardych technologii. http://www.ekofil.gdynia.pl/Oczyszczalnie_roslinne_jako_alternatywna_technologia.html
• Mander U., Teiter S., Lõhmus K., Mauring T., Nurk K., Augustin J. 2003. Emission rates of N2O and CH4 in riparian alder forest and subsurface flow constructed wetland. In: Wetlands, Nutrients, Metals and Mass Cycling; Vymazal J., Ed.; Backhuys Publishers: Leiden, The Netherlands.
• Mantovi P., Marmiroli M., Maestri E., Tagliavini S., Piccinini S., Marmiroli N. 2003. Application of a horizontal subsurface flow constructed wetland on treatment of dairy parlor wastewater. Bioresour. Technol. 88, 85-94.
• Marzec M., Jóźwiakowski K. 2007. Operational and environmental problems of the functioning of mini-sewage treatment plants with activated sludge. Polish Journal of Environmental Studies, vol. 16, no. 2A, part III, 525-529.
• Marzec M., Jóźwiakowski K. 2010. Efektywność i uwarunkowania eksploatacyjne pracy przydomowych oczyszczalni ścieków z osadem czynnym. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych z.547, 229-236.
• Masi F., Conte G., Martinuzzi N., Pucci B. 2002. Winery high organic content wastewaters treated by constructed wetlands in mediterranean climate. In: Proceedings of the 8th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control; University of Dar-es-Salaam: Dar-es-Salaam, Tanzania, 274-282.
• Masi F., Conte G., Lepri L., Martellini T., Del Bubba M. 2004. Endocrine Disrupting Chemicals (EDCs) and Pathogens removal in an Hybrid CW System for a Tourist Facility Wastewater Treatment and Reuse. Proceedings of the 9th IWA International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control, Avignon (France). 2, 461-468.
• Masi F., Martinuzzi N. 2007. Constructed wetlands for the Mediterranean countries: hybrid systems for water reuse and sustainable sanitation. Desalination 215, 44–55.
• Mausbauch M. J., Richardson J. L. 1994. Biogeochemical process in hydric soil formation. Current topics in wetland biogeochemistry 1, 68-128.
• Mayo A.W., Bigambo T. 2005. Nitrogen transformation in horizontal subsurface flow constructed wetlands I: Model development. Physics and Chemistry of the Earth 30, 658–667.
• McGill R., Basran D., Flindall R., Pries J. 2000. Vertical-flow constructed wetland for the treatment of glycol-laden stormwater runoff at Lester B. Pearson International Airport. In: Proceedings of the 7th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control; University of Florida and IWA: Lake Buena Vista, FL, USA, 1080-1081.
• McKinlay R. G., Kasperek K. 1999. Observations on decontamination of herbicide-polluted water by marsh plant systems. Water Res. 33, 505–511.
• Melián J.A. H., Rodríguez A. J. M., Araña J., Díaz O. G., Henríquez J. J. G. 2010. Hybrid constructed wetlands for wastewater treatment and reuse in the Canary Islands. Ecological Engineering 36, 891–899.
• Metcalf and Eddy 1995. Wastewater Engineering: Treatment, Disposal and Reuse. McGraw-Hill Ltd., New Delhi.
• Miernik W. 2007. Skuteczność oczyszczania ścieków wiejskich w oczyszczalni z reaktorem o działaniu sekwencyjnym. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 2/2007, PAN Oddział w Krakowie. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 71-80.
• Mitterer-Reichmann G.M. 2002. Data evaluation of constructed wetlands for treatment of domestic wastewater. In: Proceedings of Eighth International Conference Wetland Systems for Water Pollution Control, IWA and University of Dar es Salaam, 40–46.
• Moore B. J., Ross S. D., Gibson D., Callow L. 2000. Constructed wetlands for treatment of dissolved phase hydrocarbons in cold climates. In: Wetlands and Remediation. Means J. L., Hinchee R.E. Eds., Battelle Press: Columbus, Ohio, 333-340.
• Mortensen J., Hauge Nielsen K., Jorgensen U. 1998. Nitrate leaching during establishment of willow (Salix viminalis) on two soil types and at two fertilization levels. Biomass and Bioenergy 15 (6), 457–466.
• Mucha Z., Mikosz J. 2009. Racjonalne stosowanie małych oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem kryteriów zrównoważonego rozwoju. Czasopismo Techniczne. Środowisko, Wyd. Politechniki Krakowskiej. R. 106, z. 2-Ś, 91-100.
• Netter R. 1992. The purification efficiency of planted soil filters for wastewater treatment. Wat. Sci. Tech. 26 (10–12), 2317–2320.
• Nielsen S. 2002. Sludge drying reed beds. 8th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control, Arusha International Conference Centre (AICC), University of Dar es Salaam I, 24–39.
• Nielsen S. 2003. Sludge treatment in wetland systems. International Seminar on the Use Aquatic Macrophytes for Wastewater Treatment in Constructed Wetland, Lisbon, Portugal, 151– 185.
• Niżyńska A. 2004. Analiza występowania wód podziemnych zanieczyszczonych azotanami. Instytut Ochrony Środowiska, Wrocław.
• Nowak I., Kuczewski K. 2002. Oczyszczanie ścieków bytowo-gospodarczych w oczyszczalni roślinno-glebowej, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu nr 453, Monografie XXIX, 92.
• Obarska-Pempkowiak H. 1991. Seasonal variations in the efficiency of nutrient removal from domestic effluent in quasi - natural field of reed (Phragmites communis).W: Etnier C., Guterstarm B., (Ed.), Ecological Engineering for Wastewater Treatment, Bäkskögen, Sweden, Gothenburg, 239-247.
• Obarska-Pempkowiak H. 1992. Oczyszczanie ścieków metodą hydrobotaniczną z wykorzystaniem filtrów gruntowych i stawów ściekowych. Zesz. Nauk. Politechniki Gdańskiej, nr 489, Budownictwo wodne 3, 96.
• Obarska-Pempkowiak H. 1994. Removal of nitrogen and phosphorus from municipal wastewater by willow – a laboratory approach. In: Aronsson, Pär & Perttu, Kurth. Ed.: Willow vegetation filters for municipal wastewaters and sludges. A biological purification system. Swedish University of Agricultural Sciences. Dept. of Ecology and Env. Res. Section of Short Rotation Forestry. Report 50. Uppsala.
• Obarska-Pempkowiak H. 2002. Oczyszczalnie hydrofitowe. Politechnika Gdańska, 214.
• Obarska–Pempkowiak H. 2005. Oczyszczalnie hydrofitowe w świetle przepisów UE. Zeszyty Naukowe Wydzia􀃡u Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Koszalińskiej nr 22, 77-97.
• Obarska-Pempkowiak H., Gajewska M. 1998. Mechanizmy dopływu tlenu i jego konsumpcja w systemach hydrofitowych. Wiad. Mel. i Łąk. 3/1998, 134-139.
• Obarska-Pempkowiak H., Gajewska M. 2005. Operation of multistage constructed wetlands systems in remporary climate. International Symposium on Water Management and Hydraulic Engineering. Ottenstein/ Austria, 4-7.IX.2005, Paper No: VI.05.
• Obarska-Pempkowiak H., Gajewska M., Wojciechowska E. 2007. Experiences of Salix viminalis application to water and sewage treatment. Ecohydrology and Hydrobiology 7 (3-4), 303- 309.
• Obarska-Pempowiak H., Klimkowska K. 1999. Distribution of nutrients and havy metals in constructed wetland system. Chemosphere 39 (2), 303-312.
• Obarska-Pempkowiak H., Kowalik P., Gajewska M., Muszyńska A. 2003. Oczyszczalnie hydrofitowe: doświadczenia i perspektywy rozwoju. Zesz. Nauk. Politechniki Białostockiej, Seria Inżynieria Środowiska, z. 16, 192–202.
• Obarska-Pempkowiak H., Ozimek T., Chmiel W. 2001. Protection of surface water against contamination by wetland systems in Poland. Water Science and Technology 44 (11÷12), 325- 330.
• O’Hogain S. 2003. The design, operation and performance of a municipal hybrid reed bed treatment system. Water Sci. Technol. 48 (5), 119–126.
• Olańczuk-Neyman K. 2003. Mikrobiologiczne aspekty odprowadzania ścieków do przybrzeżnych wód morskich. Inżynieria Morska i Geotechnika, 2, 55- 62.
• Oplatka M., Sutherland A. 1995. Tests of willow poles used for river bank protection. Journal of hydrology (New Zealand) 33 (1), 35-58.
• Orlik T., Jóźwiakowski K., Łoszak J. 2001. Oczyszczanie ścieków na złożu trzcinowym w Sobieszynie. Inżynieria Środowiska z. 21, Zeszyty Naukowe AR w Krakowie nr 382, 297-303.
• Orlik T, Jóźwiakowski K. 2003. Ocena działania dwóch przydomowych oczyszczalni ścieków typu BATEX z drenażem rozsączającym. Inżynieria Rolnicza, 3 (45), tom 1, 109–119.
• Osek J. 1999. Escherichia coli O157 – groźny patogen o szerokiej chorobotwórczości. Med. Wet. 55, 4, 215-221.
• Osmulska-Mróz B. 1995. Lokalne systemy unieszkodliwiania ścieków. Poradnik Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa, 128-156.
• Ozimek T., Renman G. 1995. Wykorzystanie makrofitów w niekonwencjonalnych oczyszczalniach ścieków. Wiad. Ekol. 4, 239-254.
• Ozimek T., Renman G. 1996. Rola helofitów w oczyszczalniach hydrobotanicznych. Materiały II Międzynarodowej Konf. Nauk-Tech. nt. „Oczyszczalnie hydrobotaniczne”, Akademia Rolnicza w Poznaniu, wrzesień 1996 r., 109-118.
• ÖNORM B 2505. 2005. Bepflanzte Bodenfilter (Pflanzenkläranlagen) - Anwendung, Bemessung, Bau und Betrieb (Subsurface-flow constructed wetlands — Application, dimensioning, installation and operation). Vienna, Austria: Österreichisches Normungsinstitut, [in German].
• Öövel M., Tooming A., Mauring T., Mander Ü. 2007. Schoolhouse wastewater purification in a LWA-filled hybrid constructed wetland in Estonia. Ecol. Eng. 29, 17–26.
• Paluch J. 1984. Oczyszczanie ścieków miejskich w środowisku glebowym. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, nr 41, 149.
• Paluch J., Paruch A., Pulikowski K. 2006. Wstępne wyniki badań oczyszczalni zagrodowej typu ORP. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. t. 6, z. 1 (16), 297-305.
• Paluch J., Pulikowski K. 2004. Wybrane problemy związane z budową zagrodowych oczyszczalni ścieków z drenażem rozsączającym. Wiad. Mel. i Łąk., z. 4, 191-198.
• Pantano J., Bullock R., McCarthy D., Sharp T., Stilwell C. 2000. Using wetlands to remove metals from mining impacted groundwater. In: Wetlands and Remediation. Means J.L., Hinchee R.E. Eds. Battelle Press: Columbus, Ohio, 383-390.
• Pawełek J., Tylek W. 1989. Częstość mycia pojazdów mechanicznych w gospodarstwach wiejskich. GWiTS 6/1989, 133–135.
• Pawełek J., Długosz M., Kaczor G. 1996. Uwzględnienie lokalnych uwarunkowań w kształtowaniu koncepcji usuwania i oczyszczania ścieków z gospodarstw wiejskich na terenach górskich na przykładzie Wierchomli Małej i Wielkiej. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie nr 303, z.46, 109-120.
• Pawełek J., Bergel T. 2003. Objętość ścieków bytowych a zużycie wody w gospodarstwach wiejskich. Inżynieria Rolnicza nr 3 (45), tom II, PAN, 81-89.
• Pawełek J., Kaczor G. 2006. Jednostkowe zużycie wody w gospodarstwie domowym w 8-letnim okresie obserwacji. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 2/1/2006, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, PAN, Oddział w Krakowie, 159–170.
• Pawęska K., Kuczewski K. 2008. Skuteczność oczyszczania ścieków bytowych w oczyszczalniach roślinno-glebowych o różnej eksploatacji. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Monografie, tom 60, 156.
• Pawęska K., Pulikowski K., Strzelczyk M., Rajmund A. 2011. Osadnik gnilny – podstawowy element przydomowej oczyszczalni ścieków. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich Nr 10/2011, PAN O/Kraków – Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 43-53.
• Perdomo S., Bangueses C., Fuentes J., Castro J., Acevedo H., Michelotti C. 2000. Constructed wetlands: a more suitable alternative for wastewater purification in Uruguayn dairy processing industry. In: Proceedings of the 7th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control. Reddy K.R., Kadlec R.H. Eds. University of Florida and IWA: Gainesville, FL, USA, 1407-1415.
• Persson G., Lindroth A. 1994. Simulating evaporation from short-rotation forest: variations within and between seasons. Journal of Hydrology, 156, 21-45.
• Perttu K.L. 1983. Temperature restraints on energy forestry in Sweden. Int J Biometeor 27(3), 189-196.
• Perttu K. L. 1992. Plantacje energetyczne. Aura 3/1992, 10-11.
• Perttu K.L. 1994. Biomass production and nutrient removal from municipal wastes using willow vegetation filters. Journal of Sustainable Forestry. 1 (3), 57-70.
• Perttu K.L., Kowalik P.J. 1997. Salix vegetation filters for purification of waters and soils. Biomass & Bioenergy 12 (1), 9-19.
• Perttu K. 1999. Environmental and hygienic aspects of willow coppice in Sweden. Biomass & Bioenergy 16 (4), 291–297.
• Philippi L. S., Rejane H.R. da Costa, Sezerino P. H. 1999. Domestic effluent treatment through integrated system of septic tank and root zone. Wat. Scie, and Techn. 40 (3), 125-131.
• Platzer C. 1998. Entwicklung eines Bemessungsansatzes zur Stickstoffelimination in Pflanzenkläranlagen (Development of a design approach for nitrogen removal in constructed wetlands). Berichte zur Siedlungswasserwirtschaft Nr. 6, TU Berlin, Fb. 6, PhD thesis, Technical University of Berlin, Germany (in German).
• Poggi-Varaldo H.M., Gutiérez-Saravia A., Fernández-Villagómez G., Martínez-Pereda P., Rinderknecht-Seijas N. 2002. A full-scale system with wetlands for slaughterhouse wastewater treatment. In: Wetlands and Remediation II, Nehring K.W., Brauning S.E. Eds., Battelle Press: Columbus, OH, USA, 213-223.
• Puigagut J, Vilaseňor J, Salas JJ, Béceras E, García J. 2007. Subsurface-flow constructed wetlands in Spain for the sanitation of small communities: a comparative study. Ecol Eng 30, 312–319.
• Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r., dz. u. nr 115/01, poz.1229, art. nr 36, 39, 42.
• Prawo budowlane z dnia 27 marca 2003 r., dz. u. nr 80/03, poz.718, art.29 ustęp 1, pkt. 3.
• Prystay W., Lo K. V. 1998. Assessment of constructed wetlands for the reduction of nitrogen and phosphorus from greenhouse wastewaters. In: Proc. 6th Int. Conf. on Wetlands Systems for Water Pollution Control; Tauk-Tornisielo S. M., Salati Filho E. Eds., Universidade Estadual Paulista: Sao Paulo State, Brazil and IAQW.
• Pucci B., Masi F., Conte G., Martinuzzi N., Bresciani R. 2005. Linee Guida per la Progettazione e Gestione di Zone Umide Artificiali per la Depurazione dei Reflui Civili, a cura di M. Mazzoni, APAT – ARPAT, Firenze, Italy [in Italian].
• Pulford I., Riddell-Black D., Stewart C. 2002. Heavy metal uptake by willow clones from sewage sludge treated soil: the potential for phytoremediation. International Journal of Phytoremediation 4 (1), 59-72.
• Randerson P. F., Jordan G., Williams H. G. 2007. The role of willow roots in subsurface oxygenation of vegetation filter beds – mass spectrometer investigations in Wales, U.K. Ecohydrology and Hydrobiology 7 (3-4), 255-260.
• Reddy K. R., Angelo E. M. D. 1997. Biogeochemical indicators to evaluate pollutant removal efficiency in constructed wetlands. Water Sci. Technol. 35, 1–10.
• Reeb G., Werckmann M. 2003. Looking at the outlet zone of three constructed wetlands treating wastewaters of small communities. In: Vymazal, J. (Ed.), Wetlands—Nutrientrs, Metals and Msss Cycling. Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands, 191-199.
• Reeb G., Werckmann M. 2005. First performance data on the use of two pilot-constructed wetlands for highly loaded non-domestic sewage. In Natural and Constructed Wetlands: Nutrients, Metals and Management; Vymazal J. Ed., Backhuys Publishers: Leiden, The Netherlands, 43-51.
• Renman A., Renman G. 2010. Long-term phosphate removal by the calcium-silicate material Polonite in wastewater filtration systems. Chemosphere 79 (6), 659-664.
• Revitt D.M., Shutes R.B.E., Jones R.H., Forshaw M., Winter B. 2004. The performance of vegetative treatment systems for highway runoff during dry and wet conditions. Sci. Tot. Environ. 334-335, 261-270.
• Roman M. 1986. Kanalizacja t.2. Oczyszczanie ścieków. Arkady, Warszawa.
• Roman M., Tabernacki J. 1995. Ilość pobieranej wody wodociągowej jako podstawa do ustalania opłat za odprowadzenie ścieków z gospodarstw domowych. GWiTS, 4/1995, 118–120.
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8, poz. 70).
• Rozporządzenie MŚ z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Dz. U nr 137, poz. 984.
• Röthlisberger F. 1996. Kickuth reed bed technology - the situation in Switzerland with a comparison between technical wastewater treatment and Kickuth reed bed technology. In: Proc. 5th Int. Conf. on Wetland Systems for Water Pollution Control, Universität für Bodenkultur: Vienna, Austria.
• Rytter R. M. 2001. Biomass production and allocation, including fine-root turnover, and annual N uptake in lysimeter- grown basket willows. Forest Ecology and Management, 140 (2–3), 177–192.
• Sadecka Z. 2001. Sezonowa redukcja i ucieczka fosforu na oczyszczalniach hydrobotanicznych. W: (Materiały) Bewachsene Bodenfilter Grenzőbergreifender Informationstransfer. Internationales Begengnungszentrum. Umwelt Stiftung St. Marienthal – Ostritz 2001, 40.
• Sadecka Z. 2003. Ocena efektywności pracy wybranych oczyszczalni hydrobotanicznych. Ochrona Środowiska, 25 (1), 13-16.
• Sadecka Z. 2008. Oczyszczanie ścieków z małych miejscowości. Oczyszczanie ścieków i przeróbka osadów ściekowych. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 5-14.
• Samecka-Cymerman A., Stepien D., Kempers A.J. 2004. Efficiency in removing pollutants by constructed wetland purification systems in Poland. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A, 67 (4), 265-275.
• Sands Z., Gill L.S., Rust R. 2000. Effluent treatment reed beds: Results after ten years of operation. In: Wetlands and Remediation; Means J.F., Hinchee R.E. Eds., Battelle Press: Columbus, OH, USA, 273-279.
• Schierup H. H., Brix H., Lorenzen B. 1990. Wastewater treatment in constructed reed beds in Denmark - state of the art. In: Cooper P.F., Findlater B.C. (Eds.), Constructed wetlands in water pollution control, Oxford: Pergamon Press, 495-504.
• Schönborn A., Züst B., Underwood E. 1997. Long term performance of the sand-plant-filter Schattweid (Switzerland). Wat. Sci. Tech., 35 (5), 307–314.
• Schulz C., Gelbrecht J., Rennert B. 2003. Treatment of rainbow trout farm effluents in constructed wetland with emergent plants and subsurface horizontal water flow. Aquaculture 217, 207-221.
• Seabloom R.W., Bounds T.R, Loudon T.L. 2005. Septic tanks text. In: (M.A. Gross and N.E. Deal, eds.) University Curriculum Development for Decentralized Wastewater Management. National Decentralized Water Resources Capacity Development Project. University of Arkansas, Fayetteville, AR, 68.
• Seidel K. 1955. Die Flechtbinse Scirpus lacustris. Ökologie, Morphologie und Entwicklung, ihre Stellung bei den Volkern und ihre wirtschaftliche Bedeutung. Schweizerbart􀓿sche Verlagsbuchnadlung, Stuttgart, Germany, 37–52.
• Seidel K. 1965. Neue Wege zur Grundwasseranreicherung in Krefeld, vol. II. Hydrobotanische Reinigungsmethode. GWF Wasser/Abwasser, 831–833.
• Seo D.C., DeLaune R.D., Park W.Y., Lim J.S., Seo J.Y., Lee do J. Cho, J.S., Heo J.S. 2009. Evaluation of a hybrid constructed wetland for treating domestic sewage from individual housing units surrounding agricultural villages in South Korea. J Environ Monit. 11 (1), 134-144.
• Seo D.C., Hwang S.H., Kim H.J., Cho J.S., Lee H.J., DeLaune R.D., Jugsujinda A., Lee S.T., Seo J.Y., Heo J.S. 2008. Evaluation of 2- and 3-stage combinations of vertical and horizontal flow constructed wetlands treating greenhouse wastewater. Ecol. Eng. 32, 121–132.
• Seo B. S., Park C. M., Song U., Park W. J. 2010. Nitrate and phosphate removal potentials of three willow species and a bald cypress from eutrophic aquatic environment. Landscape and Ecological Engineering 6 (2), 211-217.
• Sharma P.K., Inoue T., Kato K., Ietsugu H., Tomita K., Nagasawa T. 2010. Potential of hybrid constructed wetland system in treating milking parlor wastewater under cold climatic conditions in northern Hokkaido, Japan. 12th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control. October 4 – 8, 2010, San Servolo Island, Venice, Italy, 929 – 938.
• Shutes R.B.E., Revitt D.M., Lagerberg I.M., Barraud V.C.E. 1999. The design of vegetative constructed wetlands for the treatment of highway runoff. Sci. Total Environ. 235, 189–197.
• Sikorski M. 1994. Charakterystyka ścieków wiejskich i sposobów ich unieszkodliwiania. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, Numer specjalny, 9-16.
• Singh S., Haberl R., Moog O., Shrestha R.R. 2009. Performance of an anaerobic baffled reactor and hybrid constructed wetland treating high strength wastewater in Nepal – A model for DEWATS. Ecological Engineering 35, 654-660.
• Skarbek R. 1996. Wpływ hydraulicznych parametrów zagrodowych oczyszczalni gruntowo-roślinnych na ich skuteczność. AR we Wrocławiu, maszynopis (rozprawa doktorska).
• Smyłła A. 2002. Analiza sanitarna wody. Wyd. WSP, Częstochowa.
• Smyłła A., Karpińska K., Bawor M. 2003. Zmiany liczebności bakterii mezofilnych w trakcie oczyszczania ścieków. Zeszyty Naukowe WSP. Seria Chemia i Ochrona Środowiska, z. 7, 159-170.
• Snyder R.L. 2003. Selected Hydrophyte Species of New York. Aquatic Ecology. http://people.morrisville.edu/~snyderw/courses/Natr250/hydrophytes.PDF
• Soroko M. 1996. Oczyszczanie ścieków bytowo-gospodarczych w złożach gruntowo-korzeniowych z przepływem podpowierzchniowym i pionowym. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Konf. 13, 1, 243-251.
• Soroko M. 1997. Seasonal changes in removal efficiency of horizontal subsurface flow reed bed. Sewage treatment by means of pine, willow, reed and grass vegetation filters. (Ed) K. Perttu & H. Obarska-Pempkowiak In: Proceedings of a joint Polish–Swedish workshop in Starbienino, Poland May 1997, 99-105.
• Soroko M. 2005. Treatment of wastewater from small slaughterhouse in hybrid constructed wetlands system. In: Proceedings of the Workshop Wastewater Treatment in Wetlands. Theoretical and Practical Aspects; Toczyłowska I., Guzowska G. Eds., Gdańsk University of Technology Printing Office: Gdansk, Poland, 171-176.
• Steer D., Fraser L. , Boddy J., Seibert B. 2002. Efficiency of small constructed wetlands for subsurface treatment of single-family domestic effluent. Ecological Engineering 18 (4), 429-440.
• Stein O.R., Hook P.B. 2005. Temperature, plants, and oxygen: How does season affect constructed wetland performance? Journal of Environmental Science and Health, Part A, 40 (6-7), 1331-1342.
• Strusevičius Z., Strusevičiene S.M. 2003. Investigations of wastewater produced on cattlebreeding farms and its treatment in constructed wetlands. In: Proceedings of the International Conference on Constructed and Riverine Wetlands for Optimal Control of Wastewater at Catchment Scale. Mander Ü., Vohla C., Poom A., Eds. University of Tartu, Institute of Geography: Tartu, Estonia, 317-324.
• Swiontek-Brzezinska M., Lalke-Porczyk E., Donderski W. 2007. The bacteriological and sanitary state of sewage in an on-site willow wastewater treatment facility. Pol. J. Natural Sci., 2, 284-293.
• Szpindor A., Wierzbicki K., Obarska-Pempkowiak H. 1999. Gruntowo-roślinne oczyszczalnie ścieków. Wyd. IBMER Warszawa, 94.
• Szumilas T., Michalska M., Bartoszewicz M. 2001. Charakterystyka bakteryjnego zanieczyszczenia ścieków komunalnych z dużej aglomeracji miejskiej i ocena stopnia redukcji tego zanieczyszczenia w procesie biologicznego oczyszczania ścieków. Roczniki PZH. 52/2, 155-165.
• Ślizowski R., Chmielowski K. 2008. Skuteczność zmniejszenia zanieczyszczeń ścieków w oczyszczalni „Kujawy”. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich Nr 2/2008, PAN Oddział w Krakowie, 195–204.
• Tabernacki J., Heidrich Z., Sikorski M., Kuczewski K., Łomotowski J., Jasiński P., Lipowski K. 1990. Album wzorcowych rozwiązań odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków bytowo-gospodarczych z wiejskich gospodarstw zagrodowych. IMUZ Falenty.
• Talarko T. 2003. Technologia i montaż przydomowych oczyszczalni ścieków. Przegląd Komunalny 139, 4, 53-54.
• Tanner C.C. 1992. Treatment of dairy farm wastewaters in horizontal and up-flow gravel-bed constructed wetlands. In: Proc. 3rd Internat. Conf. Wetland Systems in Water Pollution Control. IAWQ and Australian Water and Wastewater Association: Sydney, NSW, Australia.
• Tanner C. C. 2000. Plants as ecosystem engineers in subsurface – flow treatment wetlands. Materials of 7th International Conference on Wetland Systems for Water Pollution Control, Florida, November 2000, vol. 2, 805-812.
• Tanner C. C., Kloosterman V. C. 1997. Guidelines for constructed wetland treatment of farm dairy wastewaters in New Zealand. NIWA Science and Technology Series No. 48, 68.
• Tanner C.C., Kadlec R.H., Gibbs M.M., Sukias J.P.S., Nguyen M.L. 2002. Nitrogen processing gradients in subsurface-flow treatment wetlands: Influence of wastewater characteristics. Ecological Engineering 18: 499-520.
• Thut R.N. 1993. Feasibility of treating pulp mill effluent with a constructed wetland. In: Constructed Wetlands for Water Quality Improvement. Moshiri G.A. Ed., Lewis Publishers: Boca Raton, FL, USA, 441-447.
• Tiner R.W. 1991. The concept of a hydrophyte for wetland identification. Bioscience 41, (4), 236-241.
• Tomlinson T. G., Williams L. L. 1975. Fungi. Academic Press. London, 93-152.
• Tuszyńska A., Obarska-Pempkowiak H. 2007. Influence of oxygenation of constructed wetlands for effectiveness of contaminants removal. Pol. J. Environm. Stud. 16, 2A, 433-436.
• Tuszyńska A., Obarska-Pempkowiak H., Worst W. 2004. Efektywność usuwania zanieczyszczeń w filtrach hydrofitowych z sekwencyjnym pionowym i poziomym przepływem ścieków. Rocznik Ochrony Środowiska, tom 6, 115-129.
• Ulfig K. 1986. Grzyby keratynofilne w ściekach i wodach. Ochrona Środowiska, Wyd. PZITS. 48, 3, 29.
• Urbanc-Ber􀃾i􀃾 O. 1997. Constructed wetlands for the treatment of landfill leachates: the Slovenian experience. Wetlands Ecol. Manage. 4, 189–197.
• Urbanc-Berčič O., Bulc T. 1994. Integrated constructed wetland for small communities. In: Proceedings of Fourth International Conference Wetland Systems for Water Pollution Control. ICWSi94 Secretariat, Guangzhou, PR China, 138–146.
• U.S. EPA 1980. Design Manual: Onsite Wastewater Treatment and Disposal Systems, 410.
• U.S. EPA 1988. Design manual: Constructed wetlands and aquatic plant systems for municipal wastewater treatment, EPA 625/1-88/022, U.S. EPA Office of Water: Cincinnati, Ohio, 92.
• U.S. EPA 1993a. Constructed wetlands for wastewater treatment and wild life habitat. 17 case studies, 832-R-93-005, 219.
• U.S. EPA 1993b. Subsurface flow constructed wetlands for waste water treatment. A technology assessment. Office of water 4204. 832-R-93-008.
• U.S. EPA 1994. A handbook of constructed wetlands. A guide to creating wetlands for agricultural wastewater, domestic wastewater, coal mine drainage, storm water in the Mid- Atlantic Region. United States. Environmental Protection Agency. Office of Water.
• U.S. EPA 2000a. Constructed wetlands treatment of municipal wastewaters, EPA 625/R-99/010, U.S. EPA Office of Research and Development: Washington, D.C.
• U.S. EPA 2000b. Guiding principles for constructed treatment wetlands: Providing water quality and wildlife habitat, EPA 843/B-00/003, U.S. EPA Office of Wetlands, Oceans, and Watersheds.
• U.S. EPA 2002. Onsite wastewater treatment systems design manual, EPA/625/R-00/008. Office of Water, Office of Research and Development. Washington, D.C. February 2002.
• Veenstra S. 1998. The Netherlands. In: Constructed Wetlands for Wastewater Treatment in Europe. Vymazal J., Brix H., Cooper P. F., Green M. B., Haberl R. Eds. Backhuys Publishers: Leiden, The Netherlands, 289-314.
• Venglovsky, Placha I., Vargova M., Sasakova N. 1997. Viability of Salmonella typhimurium in the solid fraction of slurry from agricultural wastewater treatment plant stored at two different temperatures. 9th Int. Cong. Anim. Hyg., Helsinki, 2, 805-810.
• Vohla Ch., Kőiv M, Bavor H. J., Chazarencc F., Mandera Ü. 2011. Filter materials for phosphorus removal from wastewater in treatment wetlands – A review. Ecological Engineering 37, 70–89.
• Vrhovšek D., Kukanja V., Bulc T. 1996. Constructed wetland (CW) for industrial waste water treatment. Water Res. 30, 2287-2292.
• Vymazal J. 2001a. Constructed wetlands for wastewater treatment in the Czech Republic. Water Science and Technology 44 (11–12), 369–374.
• Vymazal J. 2001b. Types of constructed wetlands for wastewater treatment: their potential for nutrient removal. In: Vymazal, J. (Ed.), Transformations on Nutrients in Natural and Constructed Wetlands. Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands, 1–93.
• Vymazal J. 2004. Removal of phosphorus in constructed wetlands with horizontal sub-surface flow in the Czech Republic. Water, Air, & Soil Pollution: Focus, 4 (2-3), 657-670.
• Vymazal J. 2005. Horizontal sub-surface flow and hybrid constructed wetlands systems for wastewater treatment. Ecological Engineering 25 (5), 478–490.
• Vymazal J. 2007. Removal of nutrients in various types of constructed wetlands. Sci. Tot. Environ. 380, 48-65.
• Vymazal J. 2010. Constructed Wetlands for Wastewater Treatment. Water 2 (3), 530-549.
• Vymazal J. 2011. Constructed Wetlands for Wastewater Treatment: Five Decades of Experience. Environ. Sci. Technol. 45, 61–69.
• Vymazal J., Brix H., Cooper P.F., Haberl R., Perfler R., Laber J. 1998. Removal mechanisms and types of constructed wetlands. In: Vymazal J., Brix H., Cooper P.F., Green M.B., Haberl R. (Eds.), Constructed Wetlands for Wastewater Treatment in Europe. Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands, 17–66.
• Vymazal J., Dušek J., Kvĕt J. 1999. Nutrient uptake and storage by plants in constructed wetlands with horizontal sub-surface flow: a comparative study. In: Vymazal J, editor. Nutrient cycling and retention in natural and constructed wetlands. Leiden, The Netherlands: Backhuys Publishers, 85–100.
• Vymazal J. Kröpfelová L. 2005. Growth of Phragmites australis and Phalaris arundinacea in constructed wetlands for wastewater treatment in the Czech Republic. Ecological Engineering 25 (5), 606-621.
• Vymazal J. Kröpfelová L. 2008a. Wastewater treatment in constructed wetlands with horizontal sub-surface flow. Environmental pollution 14, 556.
• Vymazal J., Kröpfelová L. 2008b. Is concentration of dissolved oxygen a good indicator of processes in filtration beds of horizontal-flow constructed wetlands? In: Wastewater Treatment, Plant Dynamics and Management; Vymazal, J., Ed.; Springer: Dordrecht, The Netherlands, 311-317.
• Vymazal J. Kröpfelová L. 2009. Removal of organics in constructed wetlands with horizontal subsurface flow: A review of the field experience. Science of the Total Environment 407, 3911–3922.
• Vymazal J., Kröpfelová L. 2011. A three-stage experimental constructed wetland for treatment of domestic sewage: First 2 years of operations. Ecological Engineering 37, 90–98.
• Wallace S.D. 2002. On-site remediation of petroleum contact wastes using subsurface-flow wetlands. In: Wetlands and Remediation II; Nehring K.W., Brauning S.E., Eds.; Battelle Press: Columbus, OH, USA, 125-132.
• Wallace S.D., Knight R.L. 2006. Small-scale constructed wetland treatment systems: Feasibility, design criteria, and O&M requirements, Final Report, Project 01-CTS-5, Water Environment Research Foundation: Alexandria, Virginia.
• Wierzbicki J. 1958. Rolnicze wykorzystanie ścieków. PWN, Wrocław, 164.
• Wilkinson A.G. 1999. Poplars and willows for soil erosion control in New Zealand. Biomass & Bioenergy 16 (4), 263-274.
• Wojciechowska E., Obarska-Pempkowiak H. 2008. Performance of reed beds supplied with municipal landfill leachate. In: Wastewater Treatment, Plant Dynamics and Management. Vymazal J. Ed., Springer: Dordrecht, The Netherlands, 251-265.
• Wittgren H. B., Maehlum T. 1997. Wastewater treatment wetlands in cold climates. Water Science Technology 35 (5), 45-53.
• Wood A., Hensman L.C. 1989. Research to develop engineering guidelines for implementation of constructed wetlands for wastewater treatment in Southern Africa. In: Constructed Wetlands for Wastewater Treatment. Hammer D.A. Ed., Lewis Publishers: Chelsea, MI.
• Wood R.B., McAtamney C.F. 1996. Constructed wetlands for waste water treatment: the use of laterite in the bed medium in phosphorus and heavy metal removal. Hydrobiol. 340, 323–331.
• Wytyczna ATV-DVWK-A131P. Wymiarowanie jednostopniowych oczyszczalni ścieków z osadem czynnym. Wyd. Seidel-Przywecki, Warszawa 2000.
• Ye F., Li Y. 2009. Enhancement of nitrogen removal in towery hybrid constructed wetland to treat domestic wastewater for small rural communities. Ecological Engineering 35, 1043-1050.
• Zachritz W. H. II, Jacquez R. B. 1993. Treating intensive aquaculture recycled water with a constructed wetlands filter system. In: Constructed Wetlands for Water Quality Improvement. Moshiri G.A. Ed. CRC Press: Boca Raton, FL.
• Zamorska J. 2007. Organizmy patogenne w osadach ściekowych. Zeszyty Naukowe Połud.-Wsch. Oddziału Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej i Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego, Oddział w Rzeszowie. 9, 91-98.
• Zaremba M. L., Borowski J. 1997. Mikrobiologia lekarska. Wyd. Lekarskie PZWL Warszawa.
• Zhou M., Li Y. 2001. Phosphorus-sorption characteristics of calcareous soils and limestone from the southern Everglades and Adjacent Farmlands. Soil Sci. Soc. Am. J., 65:1404-1412.
• Zhu T., Jenssen P.D., M􀃼hlum T., Krogstad T. 1997. Phosphorus sorption and chemical characteristics of lightweight aggregates (LWA) – potential filter media in treatment wetlands. Wat. Sci. Tech. 35 (5), 103–108.
• Zinkiewicz W., Zinkiewicz A. 1973. Stosunki klimatyczne województwa lubelskiego. Annales UMCS,s. B, vol. 28, Lublin.
• Zinkiewicz W., Zinkiewicz A. 1975. Atlas klimatyczny województwa lubelskiego. Wyd. UMCS, Lublin.