Nutrition of vegetarians in Poland - a review of research

• Autorzy: Skorek P. , Glibowski P. , Banach K.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The first mention of a vegetarian diet in Poland appeared in the 19th century. Since then, its popularity has been growing steadily year by year. Nevertheless, it remains a controversial topic. Many scientists try to explain what is the correct vegetarian diet and how its use can affect the health and proper human body functioning. Vegetarian diet is mainly based on the elimination of meat consumption. Depending on the type, it also involves the abandonment of fish, eggs as well as milk and their products. Such kind of nutrition based mainly on plant-derived products can effectively prevent diseases of civilization, reduce the risk of developing obesity, promote the maintenance of normal cholesterol and blood sugar, and lower blood pressure. However, an incorrectly balanced vegetarian diet may be associated with deficiencies of some vitamins and minerals. This paper reviews a few dozens of studies on people using a vegetarian diet in Poland. This review shows that vegetarians in Poland are not very well studied group and further research is needed.

PL

Pierwsze wzmianki dotyczące diety wegetariańskiej w Polsce ukazały się w XIX wieku. Od tamtej pory z roku na rok jej popularność stale rośnie. Pomimo to w dalszym ciągu pozostaje tematem kontrowersyjnym. Wielu polskich naukowców stara się wyjaśnić czym jest prawidłowa dieta wegetariańska oraz sprawdzić jak jej stosowanie może wpłynąć na stan zdrowia i rozwój człowieka. Dieta wegetariańska opiera się głównie na eliminacji spożycia mięsa. W zależności od rodzaju, wiąże się również z rezygnacją jedzenia ryb, jaj oraz mleka i jego przetworów. Sposób odżywiania opierający się głównie na produktach pochodzenia roślinnego w skuteczny sposób może stanowić profilaktykę chorób cywilizacyjnych, obniżać ryzyko rozwoju otyłości, sprzyjać utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu oraz cukru we krwi, a także obniżać ciśnienie tętnicze. Jednak nieprawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska może wiązać się z niedoborami witamin i składników mineralnych. W pracy dokonano przeglądu kilkudziesięciu badań dotyczących osób stosujących dietę wegetariańską w Polsce. Przegląd ten pokazuje, że wegetarianie w Polsce stanowią grupę, która nie została jeszcze dobrze zbadana i potrzebne są dalsze badania.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
• Rocznik: 2019
• Tom: 70
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.217-223,ref.

Twórcy

autor

Skorek P.

• Department of Biotechnology, Microbiology and Human Nutrition, University of Life Sciences in Lublin, ul.Skromna 8, 20-704 Lublin, Poland

autor

Glibowski P.

• Department of Biotechnology, Microbiology and Human Nutrition, University of Life Sciences in Lublin, ul.Skromna 8, 20-704 Lublin, Poland

autor

Banach K.

• Department of Biotechnology, Microbiology and Human Nutrition, University of Life Sciences in Lublin, ul.Skromna 8, 20-704 Lublin, Poland

Bibliografia

• 1. Ambroszkewicz J., Klemarczyk W., Gajewska J., Chełchowska M., Rawicak G., Ołtarzewski M., Laskowska-Klita T.: Serum concentration of adypocytokines in prepubertal vegetarian and omnivorous children. Med Wieku Rozw 2011;15(3): 326-334
• 2. Ambroszkiewicz J., Klemarczyk W., Chełchowska M., Gajewska J., Laskowska-Klita T.: Serum homocysteine, folate, vitamin B1 and Total antioxidant status in vegetarian children. Adv Med Sci 2006; 51:265-268.
• 3. Ambroszkiewicz J., Klemarczyk W., Gajewska J., Chełchowska M., Franek E., Laskowska- Klita T.: The influence of vegan diet on bone mineral density and biochemical bone turnover markers. Pediatr Edocrinol 2010;16(3):201-204.
• 4. Chabasińska M., Przysławski J., Lisowska A., Schlegel-Zawadzka M., Grzymisławski M., Walkowiak J.: Typ i czas stosowania diety wegetariańskiej a surowicze stężenie witaminy B12. Prz Gastroenterol 2008;3(2):63-66 (in Polish).
• 5. Chełchowska M., Ambroszkiewicz J., Klemarczyk W., Gajewska J., Ołtarzewski M., Laskowska- Klita T.: Wpływ stosowania diety wegetariańskiej na stężenie homocyteiny oraz całkowitą aktywność przeciwutleniająca w surowicy u dzieci. Pol Merk Lek 2010;29(171):171-180 (in Polish).
• 6. Cierniak-Piotrkowska M., Marciniak G., Stańczak J.: Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia. W: Strzelecki Z., J. Szymborski, red. Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa, 2015 (in Polish).
• 7. Czyżewska-Majchrzak Ł., Krzymińska-Siemaszko R., Pelczyńska M., Witmanowski H.: The benefits and risks of short-term diet changes on the example of the use a 5-week long lactoovovegetarian diet. Analysis of 7-day nutritional surveys of women – preliminary study. J Med Sci 2015;4(84):235- 243.
• 8. Drzycimska-Tatka B., Drab- Rybczyńska A., Kasprzak J.: Zespół Metaboliczny – Epidemia XXI wieku. Hygeia-Publ Health 2011;46(4):423–30 (in Polish).
• 9. Gibała M., Janowski G. J.: Znaczenie diety w prewencji oraz wyrównaniu nadciśnienia tętniczego. Chor Serca Naczyń, 2016; 13(4): 265-270 (in Polish).
• 10. Grzelak T., Suliga K., Pełczyńska M., Sperling M., Czyżewska K.: Ocena częstości stosowania suplementów diety wśród wegetarian oraz osób odżywiających się tradycyjnie. Probl Hig Epidemiolog 2017;98(2):170-176 (in Polish).
• 11. Herman K.: Influence od vegetarian diet on calcium, magnesium and carbonate level in saliva. Dent Med Robl 2007; 44(2):172- 176.
• 12. Herman K.: Wpływ diety wegetariańskiej na występowanie erozji zębów. Dent Med Probl 2005;42(3):457-463 (in Polish).
• 13. Historia wegetarianizmu i weganizmu. Available https://proveg.com/pl/blog/historia-wegetarianizmu-weganizmu/ (21.02.2019).
• 14. Jankowski P.: Zasady profilaktyki chorób układu krążenia w 2018 roku. Kardiol Inwazyjna 2017;12(6):42-48 (in Polish).
• 15. Jarosz M.: Odpowiedź na petycje w sprawie umożliwienia rodzicom wyboru diety wegetariańskiej lub wegańskiej w publicznych placówkach oświatowych. Instytut Żywności i Żywienia, pismo z 12.11.2012 r. (in Polish).
• 16. Jarosz M., Siuba M., Karwowska K.: Znaczenie diety wegetariańskiej w prewencji i leczeniu cukrzycy typu 2 u osób otyłych. Żyw Człow 2011;38(2):136- 143 (in Polish).
• 17. Jastrzębowski J.: Historja ruchu jarskiego w Polsce. Hygieia, 1912 (in Polish).
• 18. Król E., Sobiech M., Krejpcio Z.: Ocena spożycia składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych wybranej grupy wegetarian i niewegetarian. Żywn Nauka Technol Jakość 2005;2(43):114-120 (in Polish).
• 19. Mądry E., Lisowska A., Grebowiec P., Walkowiak J.: The impast of vegan diet on B-12 status in health omnivores: five- year prospective study. Acta Sci Pol Technl Aliment 2012;11(2):209-213.
• 20. Millenialsi lubą zdrowo jeść; rośnie liczba wegetarian, wegan i fleksiwegetarian. Available http://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/millenialsi-lubia-zdrowo-jesc-rosnie-liczba-wegetarian-wegan-i-fleksitarian, 140400.html (21.02.2019).
• 21. Nazarewicz R.: Wpływ stosowania diety wegetariańskiej na wybrane parametry morfologiczne i biochemiczne krwi. [The effect of vegetarian diet on selected biochemical and blood morphology parameters ]. Rocz Panstw Zakl Hig 2007;58(1):23-27 (in Polish).
• 22. Olejniczak-Nowakowska M., Krupa-Kotara K., Krasowski G., Grochowska Ż., Mazur M.: Vegetarian diet observed by pregnant women. Benefits and risks for mother and fetus. Ann Acad Med Siles 2018;72:45-52.
• 23. Olędzki R.: Potencjał antyoksydacyjny owoców i warzyw oraz jego wpływ na zdrowie człowieka. Nauki Inż Tech 2012,1(4):44-54 (in Polish).
• 24. Pacholczyk M., Ferenc T., Kowalski J.: Zespół metaboliczny. Część I : Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu. Postępy Hig Med Dosw 2008;62:530–542 (in Polish).
• 25. Panczenko-Krasowska B., Ziemlański Ś.: The effects of vegetarian mode of nutrition on plasma lipids and peroxidation processes. Plasma lipids in vegetarians. Part I. Żyw Człow 1995;22(3):207- 219.
• 26. Pawlak J., Derlacz R. A.: Mechanizm powstawania oporności na insulinę w tkankach obwodowych. Post Bioch 2011;57(2):200-206 (in Polish).
• 27. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018;4 (in Polish).
• 28. Przybylska D., Kurkowska M., Przybylski P.: Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej. Hygeia-Publ Health 2012;47(1):28-35 (in Polish).
• 29. Pyrzyńska E.: Dieta wegetariańska w świetle zasad prawidłowego odżywiania- postawy i zachowanie wegetarian w Polsce. Zesz Nauk UEK 2013;906:27-36 (in Polish).
• 30. Sicińska E., Cholewa M.: Ocena potrzeb i możliwości zwiększenia zawartości witaminy B12 w diecie. Rocz Państw Zakł Hig 2012;63(1):67-71 (in Polish).
• 31. Stolińska H., Czerwonogrodzka-Senczyna A.: Ocena diety wegetariańskiej stosowanej u dzieci za pomocą wskaźnika alternatice health heating index (AHEI). Żyw Człow 2011;38(5):326-339 (in Polish).
• 32. Stolińska H., Wolańska D.: Analiza składu ciała kobiet na diecie tradycyjnej i wegetariańskiej. Żyw Człow 2015; 42(2):13-21 (in Polish).
• 33. Suliburska I., Kuśnierek J.: Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności. Forum Zab Metabol 2010;1(3):177–183 (in Polish).
• 34. Szczuko M., Komorniak N., Hołowko J., Kinowska K., Jasińska A., Kowalska K.: Zmiana zawartości składników odżywczych, cholesterolu i błonnika w dietach eliminujących produkty pochodzenia zwierzęcego. Część I – makroskładniki. Pomeranian J Life Sci 2018;64(3):94-104 (in Polish).
• 35. Śliwińska A., Olszówka M., Pieszko M: Ocena wiedzy na temat diet wegetariańskich wśród populacji trójmiejskiej. Zesz Nauk Akad Morsk Gdyn 2014; 86:133-146 (in Polish).
• 36. Śliż D., Folga A.: Dieta wegetariańska – nowa moda czy przepis na leczenie nadciśnienia tętniczego? Kardiol Prakt 2014;8(1):31-33 (in Polish).
• 37. Śliż D., Mamcarz A.: Czy leczyć statynami wegetarian? Kardiol Dypl 2015;14: 15-18 (in Polish).
• 38. Śliż D., Zgliczyński W. S., Szeligowska J., Rostkowska O., Pinkas J.: Modyfikacja zwyczajów żywieniowych w prewencji chorób cywilizacyjnych. Post Nauk Med 2016;5:344-349 (in Polish).
• 39. Traczyk I., Ziemlański Ś.: Porównanie wartości odżywczej racji pokarmowych wegetarian i osób żywiących się tradycyjnie. Żyw Człow 2000;27(1):55-67 (in Polish).
• 40. Wesołowski P., Wańkowicz Z.: Insulinooporność – metody rozpoznawania i następstwa kliniczne. Nefrol Dial Pol 2010;15:243-246 (in Polish).
• 41. Winczewska-Wiktor A., Malendowicz-Major B., Steinborn B.: Rola homocysteiny w fizjologicznym rozwoju patofizjologii zaburzeń układu nerwowego u dzieci. Neurol Dziec 2012;21(42):11-21 (in Polish).
• 42. Włodarek D., Głąbska D.: Spożycie warzyw i owoców przez chorych na cukrzycę typu 2. Via Med 2010;11(6):221-229 (in Polish).
• 43. Wyniki badania Instytutu Badania Opinii Homo Homini dla Lightbox, wrzesień 2013. Available at: https://www.lightbox.pl/poradnik-lightbox/zdrowe-odzywianie/wyniki-badania-instytutu-badania-opinii-homo-homini-dla-lightbox-wrzesien-2013 (21.02.2019)

Identyfikatory

DOI

10.32394/rpzh.2019.0072