Lower Famennian brachiopods from the Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Biernat G.

Warianty tytułu

PL

Dolno-farmeńskie brachiopoda z Gór Świętokrzyskich

RU

Nizhnefamenskie brakhiopody Sbentokshiskikh Gor

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Lower Famennian brachiopods from the southern part of the Holy Cross Mountains (Góry Świętokrzyskie) are described. Two new species: Orbiculoidea kadzielniensis and Tenuisinurostrum subcrenulatum are proposed, the latter taxon considered as an index fossil. Remarks on the shell exterior and interior, growth changes and individual variations are included.

PL

Zbadane w niniejszej pracy brachiopody (około 1000 okazów) pochodzą z kilku odsłonięć w Górach Świętokrzyskich: Kielce - kamieniołom Kadzielnia, Jabłonna, Zaręby, z warstw dolnego famenu odpowiadających poziomowi “quadrantinodosa". Fauna brachiopodowa jest na ogół słabo zróżnicowana taksonomicznie, gatunki są niejednakowo licznie reprezentowane; kilka form reprezentowanych jest przez nieliczne fragmenty pojedynczych skorupek lub pojedyncze ośródki, co uniemożliwiło ich identyfikację gatunkową. Ogółem opisano 4 gatunki: 3 należące do Inarticulata i 1 do Articulata, w tym 2 nowe. Z Inarticulata stosunkowo licznie występują orbikuloidy (kamieniołom Kadzielnia w Kielcach), reprezentowane przez jeden gatunek - Orbiculoidea kadzielniensis n.sp. Są one zachowane jako oddzielne skorupki muszli, najczęściej połamane lub pogniecione. Mimo tego stanu zachowania, udało się częściowo zbadać ich budowę wewnętrzną. Do rzadkich należą okazy rodzajów Lingulipora Girty i Lingula Burguière. Z Articulata opisano jeden gatunek - Tenuisinurostrum subcrenulatum n.sp. Na uwagę zasługuje fakt, że gatunek ten: 1) występuje masowo w kamieniołomie Kadzielnia w Kielcach i w Jabłonnej, 2) ma wąski zasięg stratygraficzny (dolny famen - poziom “quadrantinodosa”) i ograniczony jest do niewielkiej miąższości warstw, np. w kamieniołomie Kadzielnia do warstwy 42, którą stanowią szare margliste łupki; sporadycznie występuje też w wapieniach pozostałej części profilu; w Jabłonnej znajduje się w marglach o czerwonawym zabarwieniu; 3) został uznany za gatunek przewodni dla dolnego famenu Gór Świętokrzyskich. Analogicznie, w Belgii, typowy gatunek tego rodzaju - Tenuisinurostrum crenulatum (Goss.) ograniczony jest w swym zasięgu pionowym do dolnego famenu, w obrębie którego wydzielony został nawet poziom “crenulatus”, jako wyraźne ogniwo stratygraficzne. Należy dodać, że Tenuisinurostrum subcrenulatum n.sp. charakteryzuje się zaawansowaną symplifikacją morfologiczną w stadium dorosłym, co stanowi jedną z jego cech gatunkowych. Występowanie okazów powyższego gatunku różnego wieku osobniczego pozwoliło na poczynienie pewnych obserwacji dotyczących zmian wzrostowych. Na podstawie pojawiania się kilku cech morfologicznych (np. wentralna zatoka, dorsalny fałd, formowanie się linii komisury przedniej) wyróżniono 3 kolejne stadia wzrostowe, z których najbardziej charakterystycznym okazało się stadium młodociane o spłaszczonym profilu bocznym i gładkiej powierzchni.

RU

Работа посвящена результатам исследования брахиопод (около 1000 экземпляров), происходящих из слоев нижнего фамена, эквивалентных горизонту ,,quadrantinodosa", из следующих обнажений в Свентокшиских горах: карьер Кадзельня в г. Кельце, Яблонна и Зарембы. Брахиоподовая фауна таксономически довольно однообразна, отдельные виды представлены в весьма неравном количестве. Некоторые формы представлены лишь в виде единичных створок или редких ядер, что не позволило определить их до вида. Всего описано 4 вида, три из которых относятся к Inarticulate, а один к Articulate; два вида новые. Среди Inarticulate в довольно большом количестве встречены орбикулоиды (карьер Кадзельня в Кельце), принадлежащие одному виду - Orbiculoidea kadzielniensis n. sp. Они представлены обычно раздробленными или раздавленными отдельными створками раковин. Несмотря на плохую сохранность удалось частично изучить их внутреннее строение. Редко встречаются экземпляры рода Lingulipora Girty и рода Lingula Burguière. Из Articulata описан один вид - Тenuisinurostrum subcrenulatum n. sp. В отношении этого вида необходимо отметить следующее: 1) он представлен в массовом количестве в карьере Кадзельня и в обнажении Яблонна; 2) характеризуется узким стратиграфическим распространением (нижний фамен - горизонт „quadrantinodosa”) и приурочен к слоям небольшой мощности. В карьере Кадзельня его распространение ограничивается слоем 42, сложенным серыми мергелистыми сланцами; спорадически он встречается и в известняках остальной части разреза. В обнажении Яблонна этот вид приурочен к мергелям красноватого цвета; 3) этот вид признан руководящим для нижнего фамена Свенто-кшиских гор. В Бельгии типовой вид этого рода - Tenuisinurostrum crenulatum (Goss.) - в своем вертикальном распространении также ограничен нижним фаменом, в пределах которого даже выделен в качестве отчетливой стратиграфической единицы горизонт „crenulatus". Следует отметить, что Tenuisinurostrum subcrenulalufn n. sp. характеризуется сильным морфологическим упрощением в зрелой стадии, что является одним из его видовых признаков. Благодаря наличию экземпляров этого вида в разных стадиях развития можно было проследить некоторые закономерности в эволюции этого рода. На основании появления ряда морфологических признаков, таких как вентральный синус, дорсальная складка, формирование линии передней комиссуры, выделяются 3 последовательных стадии роста, из которых наиболее характерной оказалась юношеская стадия, отличающаяся сплюснутым боковым профилем и гладкой поверхностью.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1970
• Tom: 15
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.33-56,fig.,ref.

Twórcy

autor

Biernat G.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BIERNAT, G. 1957. On Peregrinella multicarinata (Lamarck) (Brachiopoda). - Acta Palaeont. Pol., 2, 1, 19-50, Warszawa.
• CZARNOCKI, J. 1928. Przegląd stratygrafii famenu i karbonu dolnego (kulmu) w zachodniej i środkowej części Gór Świętokrzyskich (Aperçu de la stratigraphie du Famenien et du Carbonifère inférieur dans les parties occidentale et centrale du Massif de St.-Croix). - Pos. Nauk. P. Inst. Geol., 21, 55-61, Warszawa.
• DAVIDSON, Th. 1864-1865. A monograph of the British fossil Brachiopoda. VI. The Devonian Brachiopoda. 1-397, London.
• DEMANET, F. 1954. Les Brachiopodes du Dinantien de la Belgique. - Mém. Mus. Roy. Hist. Nat. Belgique, 61, 1 (Atremata, Neotremata, Protremata (pars), 1-116, Bruxelles.
• DROT, J. 1964. Rhynchonelloidea et Spiriferoidea Siluro-Dévoniens du Maroc Pré-Saharien.- Notes Mém. Serv. Géol. Maroc, 178, 1-287, Rabat.
• GORJANSKY, V. 1960. Klas Inarticulata, bezzamkovye. In: J. A. Orlov (red.), Osnovy Paleontologii: Mšanki, Brachiopody, 172-182, Moskva.
• GÜRICH, G. 1896. Das Paläozoicum im Polnischen Mittelgebirge. - Verh. Russ. Kais. Min. Ges. St.-Petersburg, 2, 32, 1-539 St.-Petersburg.
• - 1900. Nachträge zum Palaeozoicum im polnischen Mittelgebirge. - N. Jb. Min. Beil.-B., 13, Berlin.
• HALL, J. & CLARKE, J. M. 1892. An introduction to the study of the genera of Palaeozoic Brachiopoda. - Paleontology, 8, 1, 1-367, Albany.
• KOŚCIELNIAKOWSKA, O. 1956. Dewon górny w północnej części Gór Świętokrzyskich (The Upper Devonian in the northern part of the Święty Krzyż Mts.). - Biul. Geol. U.W., 18, 52-118, Warszawa.
• KOZŁOWSKI, R. 1929. Les Brachiopodes gothlandiens de la Podolie Polonaise (Ramienionogi gotlandzkie Polskiego Podola). - Palaeont. Pol., 1, 1-254, Warszawa.
• OSMÓLSKA, H. 1958. Famennian Phacopidae from the Holy Cross Mountains, Poland (Phacopidae fameńskie z Gór Świętokrzyskich). - Acta Palaeont. Pol., 2, 1, 119-146, Warszawa.
• - 1962. Famennian and Lower Carboniferous Cyrtosymbolinae (Trilobita) from the Holy Cross Mountains, Poland (Cyrtosymbolinae (Trilobita) famenu i dolnego karbonu Gór Świętokrzyskich). - Ibidem, 7, 1-2, 53-197.
• PAECKELMANN, W. 1913. Das Oberdevon des Bergischen Landes. - Abh. Preuss. Geol. Landesanst., N.F., 70, 1-356, Berlin.
• ROWELL, A. J. 1965a. Inarticulata. In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, Part H, Brachiopoda, 2. - Geol. Soc. Amer. Univ. Kansas, 2, H260-297, Kansas.
• - 1965b. Inarticulate Brachiopoda from Lower Devonian fauna of the Horlick Formation, Ohio Range, Antarctica. Antarctic Research Series. - Geol. Paleont. Antarctic, 6, 241-281.
• RÓŻKOWSKA, M. 1969. Famennian tetracoralloid and heterocoralloid fauna from the Holy Cross Mountains, Poland (Fameńskie Tetracoralla i Heterocorallia z Gór Świętokrzyskich). - Acta Palaeont. Pol, 14, 1, 1-187, Warszawa.
• RUDWICK, M. J. S. 1964. The function of zigzag deflections in the commissures ol fossil brachiopods. - Palaeontology, 7, 1, 135-171, London.
• SARTENAER, P. 1967. De l’importance stratigraphique des Rhynchonelles Fameniennes situées sous la zone à Ptychomaletoechia omaliusi (J. Gosselet, 1877) Quatrième note: Tenuisinurostrum n.gen. (T. crenulatum) (Gosselet, J. 1877) = espèce-type) (1). - Bull. Inst. Roy. Sci. Nat. Belg., 32, 1-24, Bruxelles.
• SCHNUR, J. 1854. Zusammenstellung und Beschreibung sammtlicher in Übergangsgebirge der Eifel vorkommenden Brachiopoden nebst Abbildungen derselben.- Palaeontographica, 3, 4/6, 169-247, Cassel.
• SOBOLEV, D. 1909. Srednij devon kelecko-sandomirskogo kriaža. - Mat. Geol. Ros., 24, 1-537, St. Peterburg.
• - 1911. O famenskom jaruse Kelecko-sandomirskogo kriaža. - Ann. Géol. Russie, 13, 1/2, 34-41, Nova Aleksandrija.
• - 1912a. O verchnem neodevone okrestnostej Kielc. - Izv. Varš. Politechn. Inst., 1-14, Varšava.
• - 1912b. O verchnem neodevone Łagova. - Ibidem, 1-20.
• TORLEY, K. 1934. Die Brachiopoden des Massenkalkes der Oberen-Givet-Stufe von Bilveringsen bei Iserlohn. - Abh. Senckenb. Naturf. Ges., 43, 3, 69-148, Frankfurt a.M.
• WOLSKA, Z. 1967. Górno-dewońskie konodonty z południowo-zachodniego regionu Gór Świętokrzyskich (Upper Devonian conodonts from the south-west region of the Holy Cross Mountains, Poland). - Acta Palaeont. Pol., 12, 4, 363-435, Warszawa.