Charakterystyka geomorfologiczna zlewni wąwozu lessowego w aspekcie potrzeb projektów melioracji przeciwerozyjnych

• Autorzy: Repelewska-Pekalowa J. , Pekala K.

Warianty tytułu

EN

Geomorphologic characteristics of the loess gully basin for needs of the antierosion reclamation projects

RU

Geomorfologicheskaja kharakteristika bassejjna ljossovogo ovraga dlja nuzhd proektov protivoehrozionnykh melioracijj

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper deals with the results of five year observations and measurements of contemporaneous morphologenetical processes, modelling a group of loess gullies and their basins situated on the Nałęczów Plateau in NW part of Lublin Upland. The re­lief has been shown on the background of general physicogeographical characteristics (fig. 1-5). The modelling of the gullies and their basins is the result of mor- phogenetic processes which are both destroying (linear erosion, superfical wash­ing, suffosion, mass movements) and constructing (accumulation on the bottom and on the forested slopes). Quantitative measurements showed that the lowering of the slope surfaces as a result of washing out equalled to 6.8 - 11.3 mm per year, erosional thresholds of the bottom removed with velocity 1.0 - 4.5 mm per year, while creeping of the cover of the slopes was with velocity 5-10 mm per year. The bottom material has been accumulated in the shape cones, the accumulation rate being here 4.3 - 14,7 mm per year. The figures presented give mean value of some years of observation. They may be considerably larger under the extreme conditions (e.g. after storms). Differentiation of physicogeographical conditions of the basins enabled eli­mination of the zones characteristic by the domination of the process or groups of processes (fig. 6). There has been distinguished: -the area of loess top surface and gently slopes, denudational valleys, slopes of main gully and its branches, bottom of the main gully and its branches. Erosional risk of distroying of the basin is not uniform and this must be taken into consideration when is projecting antierosional.

RU

В работе представлены результаты 5-летних наблюдений и измерений современных рельефообразующих процессов моделирующих комплекс лес­совых оврагов и их бассейны, расположенных на Наленчовском плато в СЗ -части Люблинской возвышенности. Рельеф в морфодинамическом по­нимании (рис. 5) представлен на фоне общей физикогеографической ха­рактеристики (рис. 1-5). Моделирование оврагов и их бассейнов - эффект деятельности рельефообразующих процессов как разрушающих (ли­нейная эрозия, смыв, суффозия, оползни) так и создающих (аккумуля­ция на дне и на облесенных склонах). Количественные исследования показали, что понижение поверхности склонов в результате смыва достигало 6,8 - 11,3 мм/год; эрозионные пороги во днах оврагов отступали со скоростью 1,0 - 4,5 мм/год, а спалзывание покровов со склонов происходило со скоростью 5-10 мм/год. Материал отлагался на дне в виде конусов выноса, а темп аккумуляции достигал здесь 4,3 - 14,7 мм/год. Эти величины являются средними не­скольких лет наблюдений. Они могут быть значительно больше в экстре­мальных условиях (напр. после внезапных обильных атмосферных осад­ков). Дифференциация физикогеографических условий бассейнов позволило выделить зоны характеризующиеся доминацией определенного процесса к ли комплекса процессов (рис. 6). Выделены: приводораздельные лессовые поверхности и пологие склоны, денудационные мульды, склоны главного оврага и его ответвлений, дно главного оврага и его ответвлений. Угроза эрозии бассейна неодинакова, что следует иметь в виду при проектах противоэрозионных мелиорации.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1988
• Tom: 357
• Opis fizyczny: s.17-35,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Repelewska-Pekalowa J.

• Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin

autor

Pekala K.

• Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin

Bibliografia

• 1. Вас. S.: Erozja gleb a melioracje rolne. Prz. Melior., nr 2, 1939.
• 2. Bury-Zaleska J., Pięta J.: Przebieg procesów przemieszczania materiału ziem­nego w wąwozie lessowym. Pam. Puł., z. 34, 1968.
• 3. Buraczyński J.: Erozja wąwozowa na Roztoczu - międzyrzecze Gorajca i Wieprza. Fol. Soc. Sc. Lubi., vol. 17, Geogr. 1/2, 1975.
• 4. Buraczyński J.: Natężenie erozji wąwozowej i erozji gleb na Roztoczu Gorajskim. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 193, 1977.
• 5. Buraczyński J., Wojtanowicz J.: Rozwój wąwozów lessowych w okolicy Dzierzko­wic na Wyżynie Lubelskiej pod wpływem gwałtownej ulewy. Ann. UMCS, sect. В, vol. 26, 1971.
• 6. Chałubińska A., Wilgat Т.: Podział fizjograficzny województwa lubelskiego. Przew. V Zjazdu PTG, Lublin 1954.
• 7. Chałubińska A., Przesmycka E.: Wskaźnik urzeźbienia województwa lubelskiego. Ann. UMCS, sect. В, vol. 18, 1963.
• 8. Harasimiuk M., Henkiel A.: Osobliwości pokrywy lessowej zachodniej części Pła­skowyżu Nałęczowskiego. Ann. UMCS, sect. В, vol. 30/31, 1976.
• 9. Jahn A.: Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Pr. Geogr. IG PAN, 7, 1956.
• 10. Józefaciuk A., Józefatiuk C.: Erozja w wąwozach lessowych oraz sposoby ich biologicznej zabudowy. Wiad. IMUZ, t. 8, z. 2, 1969.
• 11. Józefaciuk C.: Struktura przestrzenna erozji wąwozowej na Lubelszczyźnie oraz zagospodarowanie wybranych wąwozów. IUNG, r. 41, Puławy 1972.
• 12. Kęsik A.: Valleés des terrains loesiques de la partie Quest du Plateau de Na­łęczów. Ann. UMCS, sect. В, vol. 15, 1961.
• 13. Konecka-Betley K., Maruszczak H.: Profil lessowy na Kwaskowej Górze w Kazimie­rzu nad Wisłą. Przew. Symp. Kraj. „Litologia i stratygrafia lessów w Pol­sce", Lublin 1972.
• 14. Kudasiewicz Z.: Stan i przebieg erozji liniowej w kilku suchych dolinach les­sowych okolic Lublina. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 130, 1972.
• 15. Liszkowski J.: Filtracyjne deformacje utworów lessowych. Biul. Geol. UW, t. 13, 1971.
• 16. Maruszczak H.: Stan i zmiany lesistości województwa lubelskiego w latach 1830- 1930. Ann. UMCS, sect. В, vol. 5, 1952.
• 17. Maruszczak H.: Erozja wąwozowa we wschodniej części pasa wyżyn południowopol- skich. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 151, 1973.
• 18. Mozoła R.: Charakterystyka i próba oceny melioracji przeciwerozyjnych wykona­nych w wąwozach Wyżyny Lubelskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 130, 1972.
• 19. Mozoła R., Turski R., Paluszek J.: Geomorfologiczno-glebowe podstawy leśnego zagospodarowania wąwozów lessowych. Mater. Międzyn. Symp. „Ochrona gleb przed erozją", cz. I, Puławy 1977.
• 20. Muchowski J.: Młode wcięcia erozyjne południowej strefy krawędziowej Wyżyny Lubelskiej, ich geneza, wiek i dynamika rozwoju. Biul. Geol. UW, t. 22, 1977.
• 21. Nakonieczny S.: Niektóre sposoby przeciwdziałania rozwojowi -form erozji wod­nej (na przykładzie okolic Kazimierza Dolnego). Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.. z. 170, 1975.
• 22. Pożaryska K., Pożaryski W.: Przewodnik geologiczny po Kazimierzu i okolicy. Muzeum Ziemi. 1951.
• 23. Pożaryski W.: Zachodni brzeg Wyżyny Lubelskiej. Geologia Regionalna Polski, t. II, Region Lubelski, 1956.
• 24. Repelewska-Pękalowa J., Pękala K.: Charakterystyka geomorfologiczna wybranych terenów w aspekcie potrzeb projektów melioracji przeciwerozyjnych. Sprawozda­nie końcowe: Problem resortowy MNSzWiT. Maszynopis. Arch. INoZ UMCS, 1980.
• 25. Rodzik J.: Natężenie współczesnej denudacji w silnie urzeźbionym terenie les­sowym w okolicy Kazimierza Dolnego. Przew. Ogóln. Zjazdu PTG, cz. II, Lublin 1984.
• 26. Ziemnicki S.: Zastosowanie stopnia skrzynkowego do umacniania wąwozów na przy­kładzie Opoki Dużej. Wiad. IMUZ, t. 5, z. 4, 1966.
• 27. Ziemnicki S.: Melioracje przeciwerozyjne. PWRiL, Warszawa 1968.
• 28. Ziemnicki S.: Ochrona gleb przed erozję. PWRiL, Warszawa 1978.
• 29. Ziemnicki S., Naklicki J.: Stan i rozwój trzech wąwozów na Wyżynie Lubelskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 119, 1971.
• 30. Ziemnicki S., Mazur Z., Pałys S.: Rozwój wąwozu lessowego na Kwaskowej Górze. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 170, 1975.
• 31. Ziemnicki S., Repelewska-Pękalowa 3.: Studium geomorfologiczne zlewni wąwozu lessowego (Dzierzkowice-Góry, Wyżyna Lubelska). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., z. 170, 1975.
• 32. Zinkiewicz W., Zinkiewicz A.: Atlas klimatyczny województwa lubelskiego 1951- 1960, 1975.