EN
The influence of the inter-breed interactions between the bees of the Caucasian (CAU), Carnelian (CAR) and Buckfast (BC) genotypes on the results of their hoarding activity was studied. For the experiments three environments with the artificial nectar flow were created. The intensity of bee competition was different in each environment. The CAU were poor competitors, i.e. they were efficient only in the environment without competition (p < x; x 0.0001 - 0.004) whereas the CAR were good with that respect, i.e. they were better in the environments with competition (p < x; x 0.01 - 0.02 ). The competitiveness of the BC was medium or more similar to the CAR (differences between BC and CAU, as well as BC and CAR were statistically not significant; p > 0.05), i.e. they were insensitive to either competition or no competition, since theirs hoarding efficiency was relatively similar in each of the three experimental environments (p < x; x 0.07 - 0.33). The occurrence of the huge genotype-environment interactions (F001 = 5.09; p < 0.0013 and F001 = 6.01; p < 0.0004) and significant influences of the experimental environments (F001 = 14.7; p < 0.0001 and F001= 18.1 p < 0.0001) have been revealed. The genotype ranking was distinctly different in each of the environments due to the bee competition. Effects of genotypes (independently on environment) were insignificant (p > 0.23 and p > 0.98). Consequently, bees of some genotypes are more sensitive to bee competition whereas bees of other genotypes are less sensitive. The worker-bee competitive abilities should be considered by bee breeders, especially in the regions densely populated by various honeybee breeds (sub-species).
PL
Interakcje genetyczno-środowi-skowe spowodowane różną zdolnością do konkurowania robotnic pochodzących z różnych ras Apis Mellifera. Ważnym, potocznie niedocenianym czynnikiem środowiska naturalnego, jest konkurencja ze strony innych jego mieszkańców. U pszczół badana jest raczej konkurencja pomiędzy zbieraczkami różnych rodzin/rodzajów Apoidea/Apidae niż pomiędzy zbieraczkami różnych ras (podgatunków) Apis mellifera. By zbadać te ostatnią stworzono po 6 rodzinek doświadczanych (4 plastry Langstroth) pszczół o genotypach rasy Buckfast (BC), krainka (CAR) 1 kaukaska (CAU), co dało razem 18 rodzinek. Z pośród nich wybrano po dwie rodzinki BC, CAR i CAU i każdą umieszczono pod oddzielnym izolatorem (6 izolatorów) tworząc środowisko bez konkurencji. Następne 6 rodzinek, także po dwie BC, CAR i CAU, umieszczono razem pod jednym izolatorem, tworząc środowisko z konkurencją. Ostatnie 6, także po dwie każdej rasy, umieszczono na pasieczysku tworząc środowisko z konkurencją ale bez izolatora. Pszczoły miały dostęp do podkarmiaczek zewnętrznych z syropem 1:1 podawanym nieprzerwanie. Natężenie konkurencji było więc różne w każdym z tych środowisk. CAU okazały się słabymi (wydajne przy braku konkurencji; p < x; x 0,0001 - 0,004) a CAR dobrymi (wydajniejsze w warunkach konkurencji; p < x; x 0,01 - 0,02) w konkurowaniu o zasoby pożytkowe. BC Były jedynie nieco słabsze od CAR (p > 0,05) i gromadziły podobne ilości zapasów w każdym ze środowisk (p < x; x 0,07 - 0,33) będąc tym samym mało wrażliwe na brak/występowanie konkurencji. Uszeregowanie genotypów było różne w każdym ze środowisk, a wpływ środowiska, czyli konkurencji (F001 = = 14,7; p < 0,0001 i F001 = 18,1 p < 0.0001) oraz interakcji genetyczno środowiskowej (F001 = 5,09; p < 0.0013 i F001 = 6.01; p < 0,0004) były największymi i istotnymi źródłami zmienności. Natomiast wpływ genotypu (rasy), badany niezależnie od środowiska, okazał się nieistotny (p > 0,23 1 p > 0,98). Potwierdzono, że konkurencja pomiędzy zbieraczkami w znaczny sposób wpływa na wydajność jednych, a w nieznaczny, na wydajność innych ras pszczół. Dlatego wydajność danej rasy należy oceniać także biorąc pod uwagę jej zdolności do konkurowania o źródła wziątku. Hodowcy winni to brać pod uwagę.