Devonian bryozoans of the Holy Cross Mountains, Poland. Part 1. Ctenostomata

• Autorzy: Kiepura M.

Warianty tytułu

PL

Bryozoa dewońskie Gór Świętokrzyskich. Część 1. Ctenostomata

RU

Devonskie mshanki Sventokrzhiskikh Gor (Pol'sha). Chast' 1. Ctenostomata

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Nine species and 3 subspecies of the Couvinian and Givetian bryozoans of the order Ctenostomata Busk, belonging to 5 genera: Ropalonaria Miller, Vinella Ulrich, Allonema Ulrich & Bassler, Ascodictyon Nicholson & Etheridge, Jr, and Eliasopora Bassler are described. Two of the described species have not been given names (Vinella sp. and Ascodictyon sp.), one is a new subspecies (Allonema moniliforme parvum n. subsp.) and five - new species (Ropalonaria givetiana n. sp., Ascodictyon sparsiforme n. sp., Ascodictyon vinelliforme n. sp., Ascodictyon venustum n. sp. and Eliasopora devoniana n. sp.). The specimens in vestigated come from the localities Skały and Grzegorzowice, situated in the eastern part of the Bodzentyn syncline. The problems of age, stratigraphic and geographical range, as well as ecological conditions of the Ctenostomata assemblage investigated are discussed.

PL

Praca niniejsza jest pierwszym opracowaniem środkowo-dewońskich Ctenostomata z pasma łysogórskiego Gór Świętokrzyskich. Opisane tutaj mszywioły pochodzą z profilu Grzegorzowice-Skały, którego stratygrafia została opracowana ostatnio przez Pajchlową (1957). Pajchlowa wydzieliła dla utworów dolnego i środkowego dewonu tego profilu 28 litologiczno-faunistycznych kompleksów skalnych opierając się na przebadanych 135 przekopach, szybikach i odsłonięciach. Opisywane Ctenostomata pochodzą z dolno-kuwińskich warstw grzegorzowickich z Grzegorzowie (kompleks XIII, przekop 34) i z żyweckich warstw skalskich ze Skał (kompleks XIII, przekop 72; kompleks XIV, przekop 73; kompleks XV, przekop 76; kompleks XXII, przekop 119) (p. tekst angielski; Tabela 1, s. 13 i Fig. 1, s. 16). Zidentyfikowano 9 gatunków i 3 podgatunki należące do 5 rodzajów: Ropalonaria Miller, Vinella Ulrich, Allonema Ulrich & Bassler, Ascodictyon Nicholson & Etheridge Jr. i Eliasopora Bassler. Wśród opisanych gatunków dwa nie zostały nazwane (Vinella sp., Ascodictyon sp.), jeden jest podgatunkiem nowym (Allonema moniliforme parvum n. subsp.), a pięć gatunkami nowymi (Ropalonaria givetiana n. sp., Ascodictyon sparsiforme n. sp., A. vinelliforme n. sp., A. venustum n. sp., Eliasopora devoniana n. sp. (p. tekst angielski: Tabela 1, s. 13). Wszystkie rozpoznane gatunki jako formy epizoiczne porastały, poza zoariami mszywiołów innych rzędów, skorupki brachiopodów, łodygi liliowców i szkielety koralowców. Zbadane Ctenostomata, wśród których połowę stanowią gatunki nowe, są w przeważającej części formami endemicznymi. Mają one ograniczone rozprzestrzenienie czasowe i przestrzenne do środkowego dewonu Gór Świętokrzyskich (p. tekst angielski, Tabela 4, s. 20). Tylko 4 gatunki znane są z utworów paleozoicznych Europy i Ameryki Północnej. DIAGNOZY NOWYCH FORM. Rodzaj Ropalonaria Ulrich, 1879, Ropalonaria givetiana n. sp., (Pl. I, fig. 3; Tekst-fig. 2) Diagnoza. - Wrzecionowate lub maczugowate internodia nieliczne, o długości od 0,4 do 0,75 mm i szerokości od 0,07 do 0,1 mm; stolony stosunkowo długie; pierzasty układ zoarium niezbyt wyraźny. Rodzaj Allonema Ulrich & Bassler, 1904, Allonema moniliforme parvum n. subsp., (Pl. VI, fig. 4; Tekst-fig. 6) Diagnoza. - Internodia umiarkowanie nabrzmiałe, małych rozmiarów, w 2 mm od 12 do 18; tworzą paciorkowate jednowarstwowe szeregi. Rodzaj Ascodictyon Nicholson & Etheridge, Jr, 1877, Ascodictyon sparsiforme n. sp., (Pl. I, fig. 1; Pl. II, fig. 4; Tekst-fig. 7) Diagnoza. - Zoarium o silnie rozwiniętych pęcherzach, luźno rozmieszczonych, ustawionych pojedynczo lub parami po obydwu stronach cienkich stolonów. Ascodictyon vinellijorme n. sp., (Pl. III, fig. 1, 2; Tekst-fig. 8) Diagnoza. - Ugrupowania radialne najczęściej obejmują 7 do 8 bardzo wąskich i długich pęcherzy, nieznacznie poszerzonych i nabrzmiałych w okolicy centralnego jądra; wzdłuż pęcherzy zachowuje się jeden rząd porów. Ascodictyon venustum n. sp., (Pl. III, fig. 3, 4; Tekst-fig. 9) Diagnoza. - Zoarium o pęcherzach wrzecionowatych ułożonych w stelarne ugrupowania wokoło centralnego zagłębienia; w jednym ugrupowaniu od 8 do 13 pęcherzy; pęcherze o jednym rzędzie por ułożonych podłużnie; ugrupowania pęcherzy połączone systemem cienkich stolonów. Rodzaj Eliasopora Bassler, 1953, Eliasopora devoniana n. sp., (Pl. II, fig. 1; Pl. VI, fig. 2, 5; Tekst-fig. 12) Diagnoza. - Zoarium złożone z licznych, gęsto rozmieszczonych ugrupowań stelarnych, zawierających od 8 do 12 pęcherzy każde, wyjątkowo więcej; kształt, stopień nabrzmienia, długość i szerokość pęcherzy różne; stolony łączące cienkie, bardzo nieliczne.

RU

Настоящая работа является первым изучением средне-девонских Ctenostomata из лысогурского района Свентокржиских Гор. Описанные мшанки происходят из разреза Гржегоржовице-Скалы, стратиграфия которого установлена Пайхлевой (Pajchlowa, 1957). На основании исследования 135 перекопов, шурфов и обнажений, Пайхлева в образованиях нижнего и среднего девона выделила в этом разрезе 28 литолого-фаунистических комплексов. Описанные Ctenostomata происходят из гржегоржовицких слоев в местности Гржегоржо-вице (комплекс III, перекоп 34) и из скальских слоев живета в местности Скалы [комплекс XIII, перекоп 72; комплекс XIV, перекоп 73; комплекс XV, перекоп 76; комплекс XXII, перекоп 119) (см. английский текст: Таб. 1 и Фиг. 1, стр. 13 и 16). Определено 9 видов и 3 подвида принадлежащих к 5 родам: Ropalonaria Miller, Vinella Ulrich, Allonema Ulrich & Bassler, Ascodictyon Nicholson & Etheridge, Jr. и Eliasopora Bassler. Среди описанных видов, двум не дано названия (Vinella sp., Ascodictyon sp.), один это новый подвид (Allonema moniliforme parvum n. subsp.), а пять становят новые виды (Ropalonaria givetiana n. sp., Ascodictyon sparsiforme n. sp., A. vinelliforme n. sp., A. venustum n. sp., Eliasopora devoniana n. sp.) (см. английский текст: Таб. 1, стр. 13). Все изученные виды - это эпизоичные формы, которые поселялись на зоариях иных мшанок, на поверхности раковин брахиопод, стебелей морских лилий и на скелетах кораллов. Изученные Ctenostomata, среди которых половина это новые виды, становят преимущественно эндемичные формы. Их распространение по времени и пространству ограничено к среднему девону Свентокржиских Гор (см. английский текст: Таб. 4, стр. 20). Только четыре вида известны из палеозойских отложений Европы и Северной Америки. ДИАГНОЗЫ НОВЫХ ФОРМ Род Ropalonaria Ulrich, 1879, Ropalonaria givetiana n. sp., (Пл. I, фиг. 3; Текст-фиг. 2) Диагноз. - Интернодия немногие веретенообразные или же в виде палицы, длины 0,4 - 0,75 мм и ширины 0,07 - 0,1 мм; столоны довольно длинные; перистое расположение зоарии не очень четкое. Род Allonema Ulrich & Bassler, 1904, Allonema moniliforme parvum n. subsp., (Пл. VI, фиг. 4; Текст-фиг. 6) Диагноз. - Интернодия умеренно вздутые, малых размеров, в числе 12 - 18 в 2 мм; образуют однослойные ряды в виде бусов. Род Ascodictyon Nicholson & Etheridge, Jr. 1877, Ascodictyon sparsiforme n. sp., (Пл. I, фиг. 1; Пл. II, фиг. 4; Текст-фиг. 7) Диагноз. - Зоария с сильно развитыми пузырями, свободно расположенными поодиночке или парами по обеим сторонам тонких столонов. Ascodictyon vinelliforme n. sp., (Пл. III, фиг. 1, 2; Текст-фиг. 8) Диагноз. - Радиальные группировки по большей части вмещают 7 - 8 узких и длинных пузырей, незначительно поширенных и вздутых в области центрального ядра; вдоль пузырей сохраняется один ряд пор. Ascodistyon venustum n. sp., (Пл. III, фиг. 3, 4; Текст-фиг. 9) Диагноз. - Зоария с веретенообразными пузырями, составляющими стеляр-ные группировки вокруг центрального углубления; в одной группировке находится от 8 до 13 пузырей; пузыри имеют один ряд пор продольно расположенных; группировки пузырей соединены системой тонких столонов. Род Eliasopora Bassler, 1953, Eliasopora devoniana n. sp., (Пл. II, фиг. 1; Пл. VI, фиг. 2, 5; Текст-фиг. 12) Диагноз. - Зоария состоит из многих, густо расположенных стелярных группировок; каждая из них имеет 8 -12 пузырей и только исключительно может их быть больше; форма, степень вздутья, длина и ширина пузырей неодинаковые; соединяющие столоны немногие и тонкие.

Słowa kluczowe

EN

paleontology; Devonian; bryozoan; Holy Cross Mountains; Poland; Ctenostomata; age; stratigraphic distribution; geographic distribution

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1965
• Tom: 10
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.11-48,fig.,ref.

Twórcy

autor

Kiepura M.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BASSLER, R. S. 1906. The Bryozoan fauna of the Rochester shale. - U. S. Geol. Survey, 292, 1-137, Washington.
• - 1911. The early Paleozoic Bryozoa of the Baltic Provinces. - Smith. Inst. U. S. Nat. Mus., 77, 1-382, Washington.
• - 1934. Fossilium Catalogus, I: Animalia, Bryozoa (Generum et Genotyporum Index et Bibliographia). 1-229, Gravenhage.
• - 1952. Taxonomic notes on genera of fossil and recent Bryozoa. - J. Wash. Acad. Sci., 42, 12, 381-385, Washington.
• BASSLER, R. S. 1953. Bryozoa. In: Moore, R. C. Treatise on invertebrate paleontology. Part G. - Geol. Soc. Amer. Univ. Kansas Press, 1-13, G1-G253, Lawrence.
• BIERNAT, G. 1954. Ramienionogi z eiflu Grzegorzowie (Brachiopods from the Couvinian of Grzegorzowice). - Acta Geol. Pol., 4, 4, 485-533; Consp. 147-154, Warszawa.
• CONDRA, G. E. & ELIAS, M. K. 1944. Carboniferous and Permian ctenostomatous Bryozoa. - Bull. Geol. Soc. Amer., 55, 517-568, New York.
• FRITZ, M. A. 1944. Upper Devonian Bryozoa from New Mexico. - J. Paleont., 18, 1, 31-41, Menasha.
• GÜRICH, G. 1896. Das Palaeozoicum im Polnischen Mittelgebirge. - Verh. Russ. K. Min. Ges., Ser. 2, 32, 1-539, St. Petersburg.
• KIELAN, Z. 1954. Les Trilobites mésodévoniens des Monts de Sainte-Croix (Trylobity środkowo-dewońskie z Gór Świętokrzyskich). - Palaeont. Pol., 6, 1-50, Warszawa.
• NICHOLSON, H. A. & ETHERIDGE, R., Jr. 1877. On Ascodictyon, a new provisional and anomalous genus of Palaeozoic fossils. - Ann. Mag. Nat. Hist., 4, 19, 463-468, London.
• NICKLES, J. M. & BASSLER, R. S. 1900. A synopsis of American fossil Bryozoa including bibliography and synonymy. - Bull. U. S. Geol. Survey, 173, 1-663, Washington.
• PAJCHLOWA, M. 1957. Dewon w profilu Grzegorzowice-Skały. Z badań geologicznych Regionu Świętokrzyskiego, II, (The Devonian in the Grzegorzowice-Skały section). - Biul. Inst. Geol., 122, 2, 145-254, Warszawa.
• PREMIK, J. 1924. O bryozoach silurskich Podola polskiego (Sur les Bryozoaires du Silurien de la Podolie polonaise). - Prace P. Inst. Geol. (Trav. Serv. Géol. Pol.), 1, 157-197, Warszawa, 1921-1924.
• RÓŻKOWSKA, M. 1953. Pachyphyllinae et Phillipsastraea du Frasnien de Pologne (Pachyphyllinae i Phillipsastraea z franu Polski). - Palaeont. Pol., 5, 1-89, Warszawa.
• - 1954. Badania wstępne nad Tetracoralla z eiflu Grzegorzowie (Preliminary investigations of Couvinian Tetracoralla of Grzegorzowice). - Acta Geol. Pol., 4, 2, 207-248; Consp. 45-58, Warszawa.
• SIMPSON, G. B. 1897. A handbook of the genera of the North American Palaeozoic Bryozoa. - N. Y. State Geol. Ann. Rept., 14, 403-669, Albany.
• SOBOLEV, D. 1904. Devonskija otloženija profilja Grzegorzowice-Skały-Włochy.- Izv. Varš. Polit. Inst., 1-107, Warszawa.
• - 1909. Srednij devon Kelecko-Sandomirskogo krjaža (Mitteldevon des Kielce-Sandomir Gebirges). - Mat. Geol. Rossii, Izd. Imper. Min. Obšč., 24, 41-536, St. Petersburg.
• STASIŃSKA, A. 1954. Koralowce Tabulata z dewonu Grzegorzowie (Les Tabulés du Dévonien de Grzegorzowice). - Acta Geol. Pol., 4, 2, 267-290; Consp. 75-76, Warszawa.
• ULRICH. E. O. 1890a. New Lower Silurian Bryozoa. - J. Cincinnati Soc. Nat. Hist., 173-198.
• - 1890b. Palaeozoic Bryozoa. - Illinois Geol. Survey, 8, 283-688, Springfield.
• - 1893. On Lower Silurian Bryozoa of Minnesota. - Geol. Minnesota, 3, 1, 96-332, Minneapolis.
• ULRICH, E. O. & BASSLER, R. S. 1904. A revision of the Paleozoic Bryozoa, Part I: On genera and species of Ctenostomata. - Smith. Misc. Coll., 45, 256-294. Washington.
• VINE, G. R. 1881. Silurian uniserial Stomatoporae and Ascodictya. - Quart. J. Geol. Soc. London, 37, 613-619, London.
• VINE, G. R. 1882. Notes on the Polyzoa of the Wenlock shales, Wenlock limestone, and shales over Wenlock limestone. - Ibidem, 38, 44-68.
• - 1884. Notes on species of Ascodictyon and Rhopalonaria from the Wenlock Shales. - Ann. Mag. Nat. Hist., 5, 14, 80, 77-89, London.
• - 1892. British Palaeozoic ctenostomatous Polyzoa. - Proc. Yorkshire Geol. Polyt. Soc., N. S., 12, (1), 74-93, Halifax.