On Peregrinella multicarinata (Lamarck) (Brachiopoda)

• Autorzy: Biernat G.

Warianty tytułu

PL

O Peregrinella multicarinata (Lamarck) (Brachiopoda)

RU

Peregrinella multicarinata (Lamarck) (Brachiopoda)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Numerous specimens of Peregrinella multicarinata (Lamarck) have been studiedon Polish and French material, with consideration to the ontogeny and individual variability of this form. The Polish material was collected from the vicinity of Wieliczka and abounds in young individuals, that from France was lent to the author from the collection of the Palaeontological Museum of the Humboldt University in Berlin .

PL

Praca dotyczy Peregrinella multicarinata (Lamarck) - brachiopoda dolno-kredowego ważnego z uwagi na znaczenie stratygraficzne, jego rozwoju ontogenetycznego i zmienności osobniczej. Badania oparto na obfitującym w osobniki młode materiale polskim, odkrytym przez dr J . Burtan w okolicach Wieliczki w postaci kilku luźnych bloków skały ilasto-wapiennej , oraz na okazach z Francji wypożyczonych przez autorkę z Muzeum Paleontologicznego Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie. Zbadany tu rodzaj, spotykany zarówno w facji czysto wapiennej jak i wapienno-piaszczystej , ma duże rozprzestrzenienie geograficzne . Notowany jest w płd- zachodniej Francji , we Włoszech (Monte Gargano) , na Morawach i na Śląsku Cieszyńskim, w Rumunii (Siedmiogród), na Kaukazie (płn.-zachodnia część Kubania) oraz - poza Europą - w Ameryce Północnej , w zachodniej części Kalifornii. Typowa Peregrinella została opisana po raz pierwszy z wapieni hoterywskich płd.- zachodniej Francji (okolice Chatillon) pod dwiema nazwami gatunkowymi: w 1819 r . jako Terebratula multicarinata Lamarck, a w 1835 r. jako T . peregrina. Buch. Nazwa gatunkowa- L. Bucha przyjęła się w literaturze późniejszej , chociaż prawo pierwszeństwa przysługuje bezsprzecznie nazwie Lamarcka. W 1847 r ,A. d'Orbigny zaliczył tę formę do wydzielonej już wówczas grupy rynchonel ,a w 1887 r . D. P . Oehlert ustanowił dla niej nowy rodzaj - Peregrinella. Z przeprowadzonych badań porównawczych wynika, że okazy polskie należy uznać za przynależne do gatunku P. multicarinata (Lamarck). Cechy, odróżniające polską formę od francuskiej typowej czy też od innych, pochodzących z Rumunii , Kaukazu itp. , nie są znaczne. Materiał osobników dorosłych , pochodzący z Polski, jest zresztą niewystarczający, aby ewentualnie występujące drobne różnice uznać za cechy mające znaczenie systematyczne. Możliwe, że zbadanie dużej ilości okazów różnego pochodzenia geograficznego pozwoliłoby na wyróżnienie, w obrębie rodzaju Peregrinella, gatunków czy też odmian zdefiniowanych dokładniej , niż to uczyniono dotychczas. Badania rozwoju ontogenetycznego przeprowadzone na okazach od 3,8 mm długości wykazały, że zmiany morfologiczne, jakim podlega muszla w ciągu jej rozwoju osobniczego, są bardzo znaczne. Okazy najmłodszych osobników mają wygląd niepodobny zupełnie do dorosłych . Odbiegają od nich w wielu cechach zewnętrznych tak, że dysponując tylko takimi okazami nie byłoby możliwe ich oznaczenie gatunkowe, a oznaczenie rodzajowe sprawiałoby wielką trudność, Dużym zmianom w ontogenezie podlegają następujące cechy: 1) zarys zewnętrzny muszli, zmieniający się od pięciobocznego poprzez trójkątny do okrągłego; 2) największa szerokość muszli , znajdująca się przy brzegu przednim - w najmłodszych stadiach rozwojowych , a przesuwająca się ku środkowi muszli w kierunku brzegu zawiasowego - u osobników dorastających ; 3) stosunek długości do szerokości, długość bowiem osobników młodocianych jest większa niż szerokość, u dorastających zaś różnica ta się wyrównuje i długość muszli równa się jej szerokości lub też w wielu przypadkach jest od niej mniejsza. Zmienia się, również urzeźbienie radialne na powierzchni muszli , począwszy od delikatnych prążków u okazów najmłodszych , poprzez fałdki, do grubych, wyraźnych fałdów. Urzeźbienie radialne we wszystkich stadiach rozwojowych jest na ogół bardzo prawidłowe. Nowe fałdy pojawiają się, niezależnie od grubości muszli , tylko na bocznych skłonach skorupek, zazwyczaj po 2 lub 4 na każdej. Zaobserwowana duża zmienność osobnicza Peregrinella dotyczy tylko cech zewnętrznych muszli. Elementy struktury wewnętrznej, jak septum dorsalne i krura, ulegają jak się zdaje tylko zmianom wzrostowym, powiększa się bowiem ich długość oraz nieco szerokość i grubość, Duża zmienność osobnicza świadczyć może o wielkiej plastyczności gatunku, zależnie od drobnych odchyleń środowiskowych. Zmienność ta dotyczy prawie wszystkich cech morfologii zewnętrznej, a w szczególności urzeźbienia, tj. liczby fałdów oraz ich grubości. Zmienność zarysu zewnętrznego u okazów dorosłych jest również dość duża , u młodszych - mniejsza. Z pomiarów, wykonanych na 16 okazach młodych o długości muszli dochodzącej do 13 mm oraz na 25 okazach dorosłych, wynika, że stosunek szerokości muszli do długości okazów młodych waha się w granicach od 0,8 do 0,9, przy czym najczęstszy jest 0,9. Stosunek grubości do szerokości mieści się w granicach 0,3-0,5, najwięcej zaś okazów grupuje się przy wskaźniku 0,4. U okazów dorosłych natomiast wskaźnik szerokość i znajduje się w granicach 0,9-1,4, najczęstszy jest 1,0. Wskaźnik grubości waha się od 0,4 do 0,7 i przy wskaźniku 0,5 grupuje się najwięcej osobników. Bardzo częste są przyżyciowe deformacje muszli. Dotyczą one jej zarysu zewnętrznego, wyrażonego niekiedy silną asymetrią. Zachodzi to głównie wśród okazów młodych, u których trwa jeszcze proces wzrostu muszli. Prócz tego obserwuje się je na powierzchni skorupek, bez wyraźnego zniekształcenia wyglądu zewnętrznego muszli , zarówno u osobników młodych jak też u dorosłych i starych. Deformacje te są wynikiem uszkodzeń zachodzących przeważnie w okolicach brzegów bocznych i przednich muszli, a wiec w częściach najmłodszych, a tym samym stosunkowo najcieńszych. Uszkodzenia te można ująć w trzy grupy: 1)w miejscu uszkodzenia widoczna jest na muszli blizn a w postaci niewielkiego zgrubienia (text-pl. II, fig . 4 a; text-pl. III, fig . 1 a, 3 a) . W dalszym tworzeniu radialnego urzeźbienia nastąpiło zaburzenie, przebieg więc fałdów jak i same fałdy są nieco inne, biegną bowiem faliście, są grubsze i mniej liczne; 2) na muszli widnieją ślady uszkodzenia w kształcie niekiedy mocno zaznaczonego zgrubienia (text- pl. II, fig. 2; text-pl. III, fig. 1 b). Prawdopodobnie w tym miejscu wydzielanie węglanu wapnia przez brzegi płaszcza było intensywniejsze. W dalszym tworzeniu się fałdów nie było jednak dłuższej przerwy i były one kontynuowane w sposób prawie zupełnie regularny; 3) krótkotrwałe zahamowanie w tworzeniu dalszego radialnego urzeźbienia, co zachodzi na niewielkiej przestrzeni (text - pl . II , fig .1). Na podstawie dokonanych obserwacji można twierdzić, że dalszy wzrost w uszkodzonej części muszli, w przypadku uszkodzeń w okolicach brzeżnych, odbywał się na ogół prawie normalnie. Działo się to być może dlatego, że zranienie przypadło na brzeżną część muszli , a wiec tam, gdzie brzeg płaszcza wydziela ciągle substancję skorupkową. Prócz wymienionych uszkodzeń, można zaobserwować dość liczne ślady wgnieceń skorupki w różnych miejscach na powierzchni okazów. Nie zawsze jednak można odróżnić wgniecenia przyżyciowe od tych , które powstały w procesie diagenezy. Wgniecenia przyżyciowe przypisać należy zapewne nadmiernemu zgęszczeniu osobników młodych w pewnych niszach ekologicznych.

RU

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1957
• Tom: 02
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.19-50,fig.,ref.

Twórcy

autor

Biernat G.

• Paleozoological Laboratory of the Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ANDERSON F. M. 1938. Lower Cretaceous deposits in California and Oregon . Geol. Soc. Amer., Spec. Pap. , 16. New York.
• ASCHER E. 1906. Die Gastropoden, Bivalven und Brachiopoden der Grodischter Sehichten, Beitr. Palaont . Geol. Oesterr . Ung. u . Orients, 19. Wien .
• BANCILA I. 1941. L'etude geologique dans les Monts Haghimas-Ciuc. Ann. Inst. Geol. , 21. Bucuresti.
• BUCH L. v. 1835. Uber Terebrateln . Phys. Abh. k . Akad. Wiss. f. 1833. Berlin . 1836. Essai d'une classification et d 'une description des Terebratules. Trad. par H. de Cocq. Mem. Soc. Geol. France, ser. 1, 3, 1. Paris .
• COQUAND H. M. 1868/69. Sur les relations qui existent entre la formation jurassique et la formation cretacee des cantons de Ganges (Herault) de Saint-Hippolyte et de Sumene (Gard). Bull. Soc. Geol. France, ser. 2, 26, Paris.
• DAVIDSON T. 1850. Note on examination of Lamarck' s species of fossil Terebratulae.Ann. Mag. Nat . Hist., 5. New York .
• DEECKE W. 1895. Viola C. et Cassetti M.: Contributo alla geologia del Gargano. (Crit. review). N. Jb. Min. etc., 1. Stuttgart.
• GABB W. M. 1869. Palaeontologia of California , 2: Miocene .Geol. Surv., Palaeont .Los Angeles .
• HAUG E. 1920. Traite de geologie, 2: Les periodes geologiques . P a r is.
• HEBERT E. 1871. Le Neocomien inferieur dans le Midi de la France (Drome et Basses -Alpes avec une coupe de la Bedoule ), Bull. Soc. Geol. France, 2 ser .. 28. Paris.
• HERTLEIN L. G. & GRANT U. S. 1944. The cenozoic Brachiopods of western North America . Publ. Math.-Phys. Sci. Univ. Calif. , 3. Los Angeles.
• HOHENEGGER L. 1861. Die geognostischen Verhaltnisse der Nordkarpathen in Schlesien und den angrenzenden Theilen von Mahren und Galizien. Gotha .
• KILIAN W. 1913. Handbuch der Erdgeschichte, 2: Das Mezozoicum, Bd. 3: Kreide, Abt. 1: Unterkreide (Palaeocretaceum). Lethea geognostica, Stuttgart.
• KSIĄŻKIEWICZ M. l951. Regionalna geologia Polski, 1: Karpaty. Fasc. 1: Stratygrafia . P. Tow. Geol. Kraków.
• LAMARCK J . B. 1819. Histoire naturelle des animaux sans vertebres , 3 ed . 1839.Paris.
• LORY P. & SAYN G. 1895. Sur la constitution du systeme cretace aux environs de Chatillon-en-Diois . Trav. Labor. Geol. Univ ., 3, 2. Grenoble .
• MACOVEI G. 1927. Apercu geologique sur les Carpathes orientales. Guides des excursions , 2- e Reunion de l'Association Carpathique. Bucuresti.
• MACOVEI G. & ATANASIU I. 1933. L'evolution geologique de la Roumanie. Cretace. Ann. Inst. Geol. , 16, 1- 218. Bucuresti.
• OEHLERT D. P . 1887. Brachiopodes. In : Fischer P ., Manuel de Conchyliologie. 1189-1334.Paris.
• ONCESCU N. 1943. Region ' de Piatra Craiului. Ann. Inst. Geol., 22. Bucuresti.
• ORBIGNY A. d '. 1847. Paleontologie Francaise (Terrains cretaces). Paris.
• QUENSTEDT F.A. 1871. Petrefaktenkunde Deutschlands, Abt. 1, Bd. 2: Die Brachiopoden. 1-748. Leipzig.
• RENNGARTEN V. 1924. Surles Peregrinelles de Caucase. Bull. Com. Geol. , 42. Leningrad..
• REMES M. 1903. Rhynchonella peregrina bei Freiberg in Mahren.Verh. geol. Reichsanst. Wien.
• ROMAN F. 1897. Sur la stratigraphie et la paleontologic du Bas-Languedoc (Montpellier) . Ann. Univ. Lyon. Paris.
• SARYCHEVA T. G. 1949. Morfologia, ekologia i evolucia podmoskovnych kamennougolnych produktid (rody Dictyoclostus , Pugilis i Antiquatonia) . Tr. Paleont.Inst. Akad. Nauk SSSR, 18, Moskva-Leningrad.
• STANTON T.W. 1895. Contribution to the Cretaceous paleontology of the Pacific Coast. The fauna of the Knoxville Beds. Bull. U. S. Geol. Surv., 133. Washington .
• TOULA F.1911. Uber Rhynchonella (Peregrinella Ohlert) multicarinata Lam. sp .,1819 = Terebratula peregrina L. v. Buch, 1838 von Zajzon bei Kronstadt. Abh. k . k . geol. Reichsanst ., 20, 5. Wien.
• UHLIG V. 1901. Uber die Cephalopoden fauna der Teschener und Grodischter Schichten. Denkschr. Akad. Wiss., 72. Wien.
• VIOLA C. & CASSETTI M. 1893. Contributo alla geologia del Gargano. Boll. Com.Geol. Ital. , 26. Roma.