PL
Celem badań było określenie zależności między zawartością fitodostępnych form Se, S i P w glebie oraz ich wpływu na kumulację selenu przez rośliny pszenicy ozimej w warunkach zróżnicowanego nawożenia obornikiem i azotem mineralnym. Materiał badawczy (gleba i rośliny pszenicy ozimej) pochodził z wieloletniego doświadczenia założonego w RZD w Grabowie nad Wisłą należącego do IUNG w Puławach. Nawożenie obornikiem istotnie zwiększyło zawartość fitoprzyswajalnych form selenu. Największą zawartość stwierdzono w glebie z obiektów, na których zastosowano obornik w ilości 20 t∙ha-1. Zastosowanie największej dawki azotu mineralnego spowodowało obniżenie zawartości tej frakcji Se w glebie. Nawożenie obornikiem istotnie zwiększyło zawartość PER, która wzrastała wraz ze wzrostem dawek. Stosowany w doświadczeniu azot mineralny zwiększył zawartość PER w glebie tylko do dawki 80 kg N∙ha-1. Najwyższą koncentrację S-SO4 stwierdzono w glebie, na której stosowano obornik w największej dawce, zaś nawożenie azotem istotnie obniżyło zawartość tej frakcji siarki. Wyliczone współczynniki korelacji wykazały istotne zależności między zawartością fitoprzyswajalnych frakcji Se a jego zawartością w pszenicy ozimej. Stwierdzono istotną ujemną korelację między zawartością Se w roślinach a zawartością S-SO4 w glebie. Zawartość PER i S-SO4 w glebie była istotnie dodatnio skorelowana z zawartością węgla związków organicznych, natomiast ujemnie z frakcją iłową.
EN
The aim of the present research was to estimate the interactions between phy-toavailable forms of selenium, sulphur and phosphorus in soil and its impact on the cum-mulation of selenium in winter wheat under differentiated farmyard manure and nitrogen fertilization. The experiment was carried out with the crop rotation system: potato - winter wheat + intercrop - spring barley + undersown and red clover with grasses. The soil and plant samples was collected in May 2002 from long-term static experiment design by IUNG in Pulawy. The soil was fertilized with manure under potato in the doses of 0, 20, 40, 60 t∙ha-1 and with nitrogen in the doses of 0, 40, 80 and 120 kg N∙ha-1 under winter wheat. Selenium content in soils and plants was determined by the method of Watkinson using a Hitachi F-2000 spectrofluorometer. Available to plants forms of selenium were extracted from the soil by the part of sequential extraction method recommended by Chao and Sanzolone with modification of Wang and Chen. The content of PER was estimated using Egner-Riehm's - DL method and the content of sulphate sulphur by Bardsley-Lancaster. The application of FYM increased the content of phytoavailable fractions of selenium in soil and the highest amounts of Se was obtained in soil fertilized with FYM in the dose of 20 t∙ha-1. Nitrogen fertilization affected the selenium content in the investigated soil in an unclear way, but applying the highest dose of nitrogen caused the decrease of this fraction of selenium in soil. We observed an increase of available phosphorus in the soil after application of FYM with increasing doses of farmyard manure. In the soil, where the highest dose of nitrogen was applied the significant decrease in its concentrations was observed. The highest concentration of sulphate sulphur was observed in soil after applying the highest dose of FYM in comparison to the control soil, but nitrogen fertilization decreased the content of sulphate sulphur in soil. Statistical analysis demonstrated a significant dependence between available selenium content in soil and the content of selenium in plants. Negative significant correlation was found between the selenium content in plants and the content of sulphate sulphur in soil. The content of available phosphorus and sulphur was positively highly correlated with organic carbon and total nitrogen and negatively correlated with clay content in soil.