The ontogeny and evolution of Kozłowskiella (Pribyl) (Ostracoda)

• Autorzy: Adamczak F.

Warianty tytułu

PL

Ontogeneza i ewolucja rodzaju Kozłowskiella (Pribyl) (Ostracoda)

RU

Ontogenez i ehvoljucija roda Kozłowskiella (Pribyl) (Ostracoda)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Nine species of the Famennian phacopid trilobites are described from the southern part of the Holy Cross Mts. In addition to forms already recorded from this area the writer describes some species never before found in Poland, as well as two quite new species, namely: Trimerocephalus polonicus and Dianops? trifolius.

PL

Phacopidae fameńskie, opisane w niniejszej pracy, zostały zebrane przez Dr Z. Kielan w następujących miejscowościach: Kadzielnia , Psiarnia , Herby (dzielnice Kielc), oraz Łagów , Gałęzice, Kowala i Jabłonna koło Borkowa (fig.1) i przekazane autorce do opracowania. Wszystkie te punkty położone są na południe od nasunięcia Świętokrzyskiego i zgrupowane w dwóch odrębnych faunistycznie i litologicznie regionach: I. synklinorium centralne (kielecko-łagowskie), II. Synklina gałezicko-daleszycka. Famen w synklinorium centralnym wykształcony jest w postaci ponad 100-metrowej serii osadów łupkowo-wapiennych o szaro-żółtawym zabarwieniu. Fauna trylobitowa jest dość obfita; są to wylącznie trylobity ślepe z rodziny Phacopidae : Trimerocephalus caecus (Gurich), Trim. mastophtalmus (Reinh. Richter), Trim.polonicus n. sp ., Dianops typhlops (Gurich ), Dianops? trifolius n. sp.,Ductina ductifrons R. & E. Richter. Charakterystyczny tu jest zupełny brak trylobitów z rodziny Proetidae. Osady tego typu wykształcone są w następujących punktach: Kadzielnia - Famen spoczywa tu na wapieniach franu ; są to łupki margliste przewarstwiane wapieniami. Tworzą one gruby kompleks z fauną trylobitów i małżów oraz źle zachowanych klimenii. Według J . Czarnockiego ( 1948 ) są tu reprezentowane warstwy cheilocerasowe i klimeniowe. Spośród Phacopidae wystepują: Trimerocephalus caecus (Gurich), Trim. mastophtalmus (Reinh. Richter), Trim. polonicus n.sp ., Dianops? trifolius n. sp . Psiarnia-Famen jest tu wykształcony również w postaci łupków marglistych przewarstwionych wapieniami. Phacopidae reprezentowane są przez : Phacops granulatus (Munster ), Dianops typhiops (Gurich), Ductina ductifrons (R. & E. Richter). Herby - W drodze prowadzącej do Czarnowa odslaniają się czarne wapienie,w których spotyka się Dianops typhlops (Gurich). Łagów- Odsłonięcia famenu wystepują na północnym krańcu miasteczka, w zboczu doliny rzeczki Łagowicy. Są to silnie bitumiczne osady łupkowo-wapienne.W ciemnoszarych wapieniach klimeniowych znajduje się niekiedy wielkie nagromadzenie pancerzy Trimerocephalus caecus (Gurich) i nieliczne Trim. mastophtalmus:(Reinh. Richter). Z innych Phacopidae cytowano tu Dianops typhlops (Gurich). Wykształcenie famenu w Łagowie odbiega nieco od typowego łupkowo -wapiennego,gdyż przeważają tu wapienie, łupków zaś jest mniej . Zespół faunistyczny jest tu także odmienny: oprócz bardzo licznych Phacopidae, są tu trylobity z rodziny Proetidae. Famen w synklinie gałęzicko - daleszyckiej wykształcony jest w facji wapiennej. Są to wapienie szare, często o zabarwieniu czerwonym, o miąższosci nie przekraczającej 30m. Fauna ich jest bardzo bogata i dobrze zachowana. Spośród Phacopidae występują tu tylko dwa gatunki; są to formy mające oczy: Phacops granulatus (Munster) i Ph.wedekindi wedekindi R. & E. Richter; natomiast Proetidae,których niemal zupełnie brak w synklinorium centralnym, są tu bardzo liczne. Osady fameńskie typu wapiennego występują w następujących punktach: Gałęzice - Brak tu franu, famen zaś spoczywa bezpośrednio i prawie zgodnie na wapieniach amfiporowych żywetu. Jest on wykształcony w postaci twardych wapieni o zabarwieniu ciemnoszarym, różowym, czekoladowym i zielonkawym. Według Czarnockiego (1928) brak tu poziomu cheilocerasowego, a górny famen obejmuje wszystkie poziomy klimeniowe, łącznie z woklumeriowym oraz gattendorfiowym,należącym już do dolnego karbonu. Fauna jest bardzo bogata i doskonale zachowana; zawiera ona goniatyty, klimenie, ortocerasy, brachiopody, małże, trylobity,szczątki ryb. Spośród Phacopidae występuje Phacops granulatus (Munster). Wskutek wyklinowania się pewnych warstw miaższość w poszczególnych odkrywkach w samych Gałęzicach waha się od 3 do 7 m. Kowala - Famen wykształcony tu jest także w postaci wapieni, często czerwono zabarwionych , gruzłowatych, leżących na wapieniach franu. Według Czarnockiego (1957) występują tu wszystkie poziomy klimeniowe. Spośród Phacopidae występują: Dianops typhlops (Gurich) i Ph. wedekindi wedekindi R. & E. Richter. Wyżej leżą łupki dolnego karbonu. Jablonna k.Borkowa - Famen został tu odkryty przez Czarnockiego po II wojnie światowej. W roku 1949 prowadził on tu prace geologiczne, których wyniki nie zostały jednak opublikowane. Famen zalega tu na wapieniach franu; jest to, podobnie jak i w Kowali, kompletna seria, zaczynająca się od warstw cheilocerasowych i prawdopodobnie ze wszystkimi poziomami klimeniowymi. Są to wapienie o czerwonym, szarym- a w warstwach interpretowanych przez Czarnockiego jako woklumeriowe - seledynowym zabarwieniu. Fauna bardzo bogata. Miąższość około 30 m. Spośród Phacopidae występuje tylko Phacops granulatus (Munster). Przedstawiciele tego gatunku, występujący w niższych poziomach klimeniowych, to osobniki o małych, kilkumilimetrowych cefalonach. Ten sam gatunek z seledynowych wapieni woklumeriowych osiąga rozmiary cefalonu dochodzące do 18 mm. Nad osadami famenu leżą łupki dolnego karbonu. Wśród opisanych przez autorkę Phacopidae famenskich w wymienionych wyżej punktach wystepują trzy gatunki, znane już przedtem z Gór Świętokrzyskich : Phacops granulatus (Munster) Trimerocephalus caecus (Gurich) Dianops typhlops (Gurich) a także dotychczas w Polsce nie znajdowane: Phacops wedekindi wedekindi R. & E. Richter Trimerocephalus mastophtalmus (Reinh. Richter) Ductina ductifrons (R. & E. Richter). Do tego dochodzą dwa nowe gatunki: Trimerocephalus polonicus n. sp, Dianops? trifolius n. sp. Poniżej przytoczone są krótkie diagnozy gatunków nowych. Trimerocephalus polonicus n. sp, (fig.5; pl. III, fig. 1, 2 a-c) Holotypus: I. G. 169. II. 12, cefalon, fig. 5 i pl. III, fig . 2 a-c. Stratum typicum: famen, warstwy klimeniowe. Locus typicus: Kadzielnia , Góry Świętokrzyskie, Polska. Derivatio nominis: polonicus - opisany z Polski. Diagnoza. - Zarys cefalonu węższy niż półkole; glabella z przodu silnie zaostrzona; bruzdy grzbietowe lekko wygięte, wklęsłe na zewnątrz, kąt ich bardzo zmienny (51- 80° ); na pól- ksieżycowatym limbusie przednim podłużne wgłębienie ; szew twarzowy przecina policzek przy przednim jego kącie ; ornamentacja cefalonu w postaci dość dużych w stosunku do wymiarów cefalonu guzków, rzadko rozmieszczonych: po bokach międzypierścienia dwa guzki. Toraks i pygidium nieznane. Dianops ? trifolius n.sp. (fig.6 ; pl. IV, fig.2, 3) Holotypus: I. G. 169. II . 106, cefalon, fig. 6 i pl. IV, fig.2. Stratum typicum: famen, warstwy cheilocerasowe. Locus typicus: Kadzielnia, Góry Świętokrzyskie, Polska. Derivatio nominis: trifolius - cefalon ma kształt liścia koniczyny (Trifolium). Diagnoza.- Zarys cefalonu przypominający trójpłatowy liść koniczyny; glabella z przodu spłaszczona, dwa razy szersza niż u podstawy, jej boczne kąty lekko ścięte ; limbus przy tylnym kącie policzkowym przeszło dwa razy szerszy niż przy przednim, przy ujściu bruzd grzbietowych wgięty do wnętrza . Toraks i pygidium nieznane.

RU

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1958
• Tom: 03
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.119-148,fig.,ref.

Twórcy

autor

Adamczak F.

• Paleozoological Laboratory, University of Warsaw, Warsaw, Poland

Bibliografia

• CZARNOCKI, J . 1928. Przegląd stratygrafii famenu i karbonu dolnego w zachodniej i środkowej części Gór Świętokrzyskich. - Pas. Nauk, P. Inst. Geol.,21, 55-61, Warszawa. -1948. Przewodnik XX zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Górach Świętokrzysktch w 1947 r. - Roczn. P . T. Geol. (Ann. Soc. Geol, de Pologne), (1947) 17, 237-299, Kraków. -1957. Geologia regionu łysogórskiego (Geology of the Łysogóry Region). Prace Geol., 2, 3, 34-35, Warszawa.
• DELO, M. D. 1940. Phacopid Trilobites of North America.- Geol. Soc. Amer.,Spec. Papers, 29, p.15, New York.
• DREVERMANN, F. 1901. Die Fauna der oberdevonischen Tuffbreccie von Landenaubach bei Haiger. - Jb. preuss. geol. Landesanst ., (1900) , p. 114, Berlin.
• GURICH, G. 1896. Das Palaozoicum im polnische Mittelgebirge. - Verh. Russ. Kais. Min . Ges., 2, 32, 359-356, St.Petersburg.
• HUPE, P. 1953-1955 . Classification des Trilobites. - Ann. Paleont., 39, 41, 249-263, Paris.
• JAANUSSON, V. 1956. On the Trilobite genus Celmus Angelin, 1854.- Bull , Geol.Inst. Univ. Uppsala, 36, 36-37 , Uppsala.
• MAKSIMOVA, Z. A. 1955. Trilobity srednego i verchnego devona Urala i severnych Mugodzar. 136-142, 155-160, 186-188, Moskva.
• RICHTER, R. & E. 1919. Uber Phacops laevis und andere Phacopiden des vogtlandischen Oberdevons. - Senckenbergiana, 1 , 4, 131-140, Frankfurt a . M. -1923. Uber Phacopidella Reed.- Ibidem, 5, 3/4, 134-142. -1926. Die Trilobiten des Oberdevons. - Abh . preuss. geol. Landesanst., N.F.,99, 126- 211, 236-245, Berlin. -1931. Unterlagen zum Fossilium Catalogus, Trilobitae: 5. - Senckenbergiana,13, 2, Frankfurt a. M.
• ROEMER, C. F. 1186,6 . Geognostigsche Beobachtungen im Polnischen Mittelgebirge. Ztschr; deutsch. geol. Ges., 18, Berlin.
• SALTER , J.W. 1864. A Monograph of British Trilobites.- Monogr. Paleontogr.Soc., 16-17, London.
• SAMSONOWICZ, J . 1917. Utwory dewońskie wschodniej części Gór Świętokrzyskich. - Prace Tow. Nauk.Warsz., III Wydz., 20, Warszawa.
• SOBOLEV, D. 1911. O famenskom jaruse Kelecko -sandomerskogo krjaza.- Eżeg. geol. miner. Rossii, 13, 1/2 , 34-41, Novo-Aleksandria.