Zależności wewnątrzbiocenotyczne w fitocenozach zespołu krynicznicy tępej Nitellopsidetum obtusae na tle cech jakości wody w jeziorach Ziemi Lubuskiej

• Autorzy: Styperek L. , Pelechaty M. , Pukacz A.

Warianty tytułu

EN

Intrabiocoenotic relationships in phytocoenoses of Nitellopsidetum obtusae in relation to water quality in lakes of the Lubusz Land

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ramienice (Characeae), jako gatunki wrażliwe na zmiany środowiska wodnego, mogą być bardzo dobrymi wskaźnikami jego stanu, zwłaszcza gdy tworzą podwodne zbiorowiska, zwane łąkami ramienicowymi. Wykazują, ponadto, znaczący wpływ na jakość wód. W artykule przeanalizowano cechy wód 15 jezior Ziemi Lubuskiej, w których stwierdzono obecność fitocenoz zespołu krynicznicy tępej Nitellopsis obtusa (Desvaux) J. Groves. Analiza składowych głównych (PCA) wykazała, że stężenie azotu ogólnego, wapnia, magnezu, pH oraz morfologia najsilniej wpływają na zróżnicowanie badanych zbiorników. W sezonie letnim 2001–2005 zbadano łącznie 50 fitocenoz wykazując ich obecność w wodach mezotroficznych i mezoeutroficznych. Zależności wewnątrzbiocenotyczne pomiędzy poszczególnymi taksonami były istotne statystycznie. Analiza korelacji rang Spearmana uwidoczniła ujemne zależności pomiędzy dominującą krynicznicą tępą a pokryciem badanych powierzchni przez takie gatunki roślin, jak: rogatek sztywny Ceratophyllum demersum, moczarka kanadyjska Elodea canadensis i mech zdrojek Fontinalis antipyretica. Najsilniejszy negatywny wpływ odnotowano jednak w przypadku ramienicy kruchej Chara fragilis. Ponadto udokumentowano wewnętrzne zróżnicowanie florystyczne i strukturalne zespołu krynicznicy tępej – jednego z najczęściej występujących zbiorowisk ramienicowych, zarówno na badanym obszarze, jak i w całym kraju

EN

Charophytes (Characeae) as submerged macrophytes sensitive to water quality changes can be successfully used as good bioindicators, particularly when they build underwater communities. On the other hand, they affect the environmental conditions. During the summer seasons of 2001–2005, 50 phytocoenoses of the common charophyte community built of Nitellopsis obtusa (Desvaux) J. Groves were studied in 15 lakes of the Lubusz Land (western Poland). The lakes appeared to be mesotrophic or meso-eutrophic water bodies. As evidenced by the principal component analysis (PCA), total nitrogen, calcium and magnesium concentrations, pH and lakes’ morphology were the main factors responsible for the differences between the studied lakes. A total of 23 taxa were identified in the studied phytocoenoses, including nine charophyte species. The most frequent were Ceratophyllum demersum L., Myriophyllum spicatum L. and Chara fragilis Desvaux. Spearman’s rank correlation revealed negative correlation between the cover of dominant species and the cover of C. demersum, Elodea canadensis Michx (A. Rich.) and Fontinalis antipyretica (Hedw.). The most negative correlation occurred between N. obtusa and another charophyte, i.e. Chara fragilis (syn. C. globularis). Based on the internal floristic and structural differentiation, two main groups of phytocoenoses and five subgroups were distinguish

Słowa kluczowe

PL

ramienice; Characeae; krynicznica tepa; Nitellopsis obtusa; zespol Nitellopsidetum obtusae; biocenozy; fitocenozy; fitosocjologia; organizmy wskaznikowe; jakosc wody; jeziora; Ziemia Lubuska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.135-145,rys.,tab.,wykr.,bibliogr.

Twórcy

autor

Styperek L.

• Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Umultowska 89, 61-614 Poznań

autor

Pelechaty M.

• Zakład Hydrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Umultowska 89, 61-614 Poznań

autor

Pukacz A.

• Polsko-Niemiecki Instytut Badawczy, Collegium Polonicum, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Kościuszki 1 , 69-100 Słubice

Bibliografia

• Berg van den M.S., Scheffer M., Coops H., Simons J. 1998. The role of Characean algae in the management of eutrophic shallow lakes. J. Phycol. 34: 750-756.
• Berg van den M.S., Scheffer M., van Nes E., Coops H. 1999. Dynamics and stability of Chara sp. and Potamogetón pectinatus. Hydrobiol. 408/409: 335-342.
• Blindow 1.1988. Phosphorus toxicity in Chara. Short communication. Aquat. Bot. 32: 393-395.
• Blindow I. 1992a. Decline of charophytes during eutrophication; a comparison to angiosperms. Freshwater Biol. 28: 9-14.
• Blindow I. 1992b. Long and short term dynamics of submerged macrophytes in two shallow eutrophic lakes. Freshwater Biol. 28: 15-27.
• Carlson R.E. 1977. A trophic state index for lakes. Limnol. Oceanogr. 22: 361-369.
• Dąmbska I. 1962. Ramienice Ziemi Lubuskiej. Zielnik Ramienic Polski. Fasc. VIII. Nr 141-160, Wyd. PAN, Poznań.
• Dąmbska I. 1964. Charophyta - ramienice. PWN, Warszawa.
• Donk van E., van den Bund WJ. 2002. Impact of submerged macrophytes including charophytes on phyto- and zooplankton communities: allelopathy versus other mechanisms. Aquat. Bot. 72:261-274.
• Dyrektywa 1992. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 mają 1992 roku, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych i dzikiej fauny i flory [http:// natura2000.gdos.gov.pl/strona/nowy-element-2]; dostęp: 27.10.2012 r.
• Dyrektywa 2000. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (O.J.L 327, 22.12.2000) [http://eur-lex.europa.eu/LexUri- Serv/LexUriServ.do?uri=DD:15:05:32000L0060: PL:PDF], dostęp: 27.10.2012 r.
• Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Sorus, Poznań-Kraków: 13-18.
• Jermaczek A., Maciantowicz M. 2005. Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin: 29-31.
• Kawecka B., Eloranta P.V. 1994. Zarys ekologii glonów słodkowodnych i środowisk lądowych. PWN, Warszawa.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Kraska M. 2009. Roślinność wybranych jezior Pojezierza Lubuskiego i Pojezierza Sławskiego (stan z lat 1977-1981). Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 164-172.
• Krause W. 1997. Charales (Charophycae). Süsswasserflora von Mitteleuropa. B. 18. Gustav Fischer, Jena.
• Maarei van der E. 1979. Transformation of coverabundance values in phytosociology and its effect on community similarity. Vegetatio 39: 97-114.
• Matuszkiewicz W. 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Menendez M., Sanchez A. 1998. Seasonal variations in P-1 responses of Chara hispida L. and Potamogetón pectinatus L. from stream mediteranean ponds. Aquatic Bot. 61: 1-15.
• Middleboe A.L., Markager S. 1997. Depth limits and minimum light requirements of freshwater macrophytes. Freshwater Biol. 37: 553-568.
• OECD 1982. Eutrophication of waters: monitoring, assessment and control. OECD, Paris.
• OzimekT., Kowalczewski A. 1984. Long-term changes of the submerged macrophytes in eutrophic Lake Mikołajskie (North Poland). Aquatic Bot. 19: 1-11.
• Pełechata A., Pełechaty M., Pukacz A. 2006. Cyanoprokaryota of shallow lakes of Lubuskie Lakeland (mid-western Poland). Oceanol. Hydrobiol. Stud. 15 (1): 3-14.
• Pełechaty M., Gąbka M. 2006. Środowiskotwórcza rola ramienic. Ekologia i Technika 14 (3): 93-97.
• Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A., 2005. Roślinność wód. W: Jermaczek A., Maciantowicz M. (red.). Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin: 85-100.
• Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A. 2007. Flora i roślinność ramienicowa na tle stanu trofii jezior Pojezierza Lubuskiego (środkowo-zachodnia Polska). Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Pełechaty M., Pukacz A. 2004. The contribution of Ricciocarpos natans (L.) Corda to the vegetation of a shallow Lake Bielawa (Lubuskie Lakeland). Bad. Fizjogr. Pol. Zach., Seria B - Botanika 53: 59-69.
• Pełechaty M., Pukacz A. 2006. Charophytes species and communities of different types of water ecosystems of the Ziemia Lubuska region (Western Poland). Biodiv. Conserv. 1-2: 138-142.
• Pełechaty M., Pukacz A. 2008. Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Bibl. Monitoringu Środowiska, Warszawa.
• Pieczyńska E. 1988. Rola makrofitów w kształtowaniu trofii jezior. Wiad. Ekol. 34: 376-404.
• Piotrowicz R. 2004. Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charatea. W: Herbich J. (red.). Wody słodkie i torfowiska. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 2. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 48-58.
• Podbielkowski Z., Tomaszewicz H. 1996. Zarys hydrobotaniki. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Siemińska J., Bąk M., Dziedzic J., Gąbka M., Gregorowicz R, Mrozińska T., Pełechaty M., Owsianny P.M., Pliński M., Witkowski A. 2006. Red list of the algea in Poland. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Red List of Plants and Fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, PAS, Kraków: 37-52.
• Tomaszewicz H. 1979. Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Wyd. UW, Warszawa.
• Żynda S. 1967. Geomorfologia przedpola moreny czołowej stadiału poznańskiego na obszarze Wysoczyzny Lubuskiej. PTPN, Wydz. Mat.-Przyr., Pr. Kom. Geogr.-Geol. VIII, 1.