Abandoned cropland as a habitat of the Whinchat Saxicola rubetra in SW Poland

• Autorzy: Orlowski G.

Warianty tytułu

PL

Odłogowane pola uprawne jako biotop pokląskwy - badania w południowo-zachodniej Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The study was carried out on 94 abandoned arable fields (0.1-83.5 ha) comprising a total area of 400 ha in the intensively farmed region of the Wrocław plain (54.8 km², SW Poland). A total of 101 Whinchat territories were found in the study area, all of them in abandoned crop fields with a well-developed layer of dried perennials from the previous year (Tanacetum vulgare, Artemisia vulgaris, Solidago sp.). Whinchats occupied 56 (60%) of the 94 fields surveyed. The probability of a Whinchat occupying a particular field was closely related to its size: the probability of occupation was 50% in fields of about 1.8 ha, and rose to 100% in fields larger than 13 ha. Single males occupied thirty-eight territories (37.6%). The number of Whinchat territories per occupied abandoned field lay between 1 and 14. Thirty-three fields held only a single Whinchat territory. The density of Whinchat territories was negatively correlated with the size of an abandoned field. Single males inhabited the smallest fields.

PL

W Europie zachodniej jednym z gatunków ptaków wykazujących silny spadek liczebności jest pokląskwa. Głównym środowiskiem występowania tego gatunku w Europie środkowej są żyzne i wilgotne łąki oraz pastwiska, niewiele natomiast wiadomo o występowaniu pokląskwy w odłogowanych połach uprawnych. Celem pracy było określenie: 1) wpływu odłogowania gruntów rolniczych na liczebność i rozmieszczenie populacji pokląskwy; 2) udziału samotnych samców w badanej populacji oraz 3) sformułowanie wstępnych zaleceń i sposobów ochrony pokląskwy w rejonach intensywnego rolnictwa. Badaniami objęto (54.8 km²) zachodnią i południową część gminy Święta Katarzyna, graniczącą z obszarem miasta Wrocławia. Za odłóg uznawano pole, które nie było użytkowane rolniczo od co najmniej 2 lat. Ogółem na badanym obszarze stwierdzono 94 odłogi o łącznej powierzchni 400 ha (Fig. 1). Odłogi zajmowały 7.3% całkowitej powierzchni badań. Pod względem ilości przeważały odłogi poniżej 3 ha powierzchni (Tab. 1). Średnia wielkość odłogu wynosiła 4.2 ha ± 9.3 ha. Zbiorowska roślinne odłogowanych pól uprawnych charakteryzował wysoki udział gatunków ruderalnych (wrotycz pospolity Tanacetum vulgare, bylica pospolita Artemisia vulgaris oraz nawłocie Solidago spp.). Pokląskwa występowała na obszarze 56 (60%) spośród 94 skontrolowanych odłogów. Prawdopodobieństwo wystąpienia pokląskwy było silnie uzależnione od wielkości odłogu i przy odłogach o powierzchni około 13 ha osiągało 100% (Fig. 2). Ogółem stwierdzono 101 terytoriów pokląskwy (Fig. 3). W pojedynczym odłogu zlokalizowanych było od 1 do 14 terytoriów pokląskwy. W 33 (59% wszystkich zajętych) odłogach stwierdzono pojedyncze terytoria. W 17 (30%) odłogach zlokalizowanych było po dwa terytoria. Większą liczbę terytoriów (3-14) stwierdzono tylko w 6 (10.7%) odłogach. Liczba terytoriów pokląskwy zlokalizowanych w jednym odłogu była pozytywnie skorelowana z jego powierzchnią (Fig. 4). Zagęszczenie ekologiczne obliczone na obszarze wszystkich odłogów wyniosło 2.5 terytorium/10 ha (Tab. 2). Ogółem w najmniejszych odłogach o powierzchni poniżej 5 ha (n = 77), zajmujących łącznie 151.8 ha (38% powierzchni wszystkich) zlokalizowanych było 53 (64.3%) terytoriów. Spośród 101 stwierdzonych terytoriów pokląskwy, aż 38 zajętych było przez samotne samce, które występowały w 26, spośród 56 zajętych odłogów. Samotne samce zajmowały najmniejsze odłogi. Średnia wielkość odłogu zajętego przez terytorialnego samca (n = 12) była mniejsza w porównaniu z odłogiem pojedynczej pary (Tab. 3 i 4). Zagęszczenie terytoriów pokląskwy było negatywnie skorelowane z powierzchnią odłogu (Fig. 5). Do skutecznych form ochrony pokląskwy na obszarach intensywnego rolnictwa powinny należeć: wyłączenie części areału gruntów z produkcji rolniczej na okres co najmniej kilku lat oraz wprowadzenie zmian w zabiegach agrotechnicznych podczas odłogowania pól uprawnych (prowadzonych z procedurami Set-Aside Land Option) umożliwiających wytworzenie się wysokiej, okrywy roślinnej (> 1 m) z wieloletnich bylin (wrotycz, bylica pospolita, nawłocie).

Słowa kluczowe

EN

abandoned cropland; habitat; Whinchat; Saxicola rubetra; Poland; bird; nature conservation; agriculture; land use; habitat island

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 2004
• Tom: 39
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.59-66,fig.,ref.

Twórcy

autor

Orlowski G.

• Department of Agricultural Bases for Environmental Management, Agricultural University of Wroclaw, pl.Grunwaldzki 24, 50-363 Wroclaw, Poland

Bibliografia

• Atkinson P. W., Fuller R., Vickery J. 2002. Large-scale patterns of summer and winter bird distribution in relation to farmland type in England and Wales. Ecography 25: 466-480.
• Bastian A., Bastian H. 1996. [The Whinchat], Alula-Verlag, Wiesbaden.
• Berg A., Pärt T. 1994. Abundance of breeding farmaland birds on arable and set-aside fields at forest edges. Ecography 17:147-152.
• Bezzel E., Stiel K. 1975. [Distribution and ecology of Whinchat in north upland of German Alpine]. Ardeola 21: 841-859.
• Brandl R., Walberer E. 1982. [On ornitological importance of fallows]. Anz. Ornithol. Ges. Bayern 21: 21-41.
• Chamberlain D. E., Fuller R. 2000. Local extinction and changes in species richness of lowland farmland birds in England and Wales in relation to recent changes in agricultural land-use. Agr. Ecosyst. Environ. 78: 1-17.
• Cramp S. (ed.). 1996. The Birds of the Western Palearctic. Vol. V. Oxford Univ. Press.
• Dombrowski A., Goławski A. 2002. Changes in numbers of breeding birds in an agricultural landscape of east-central Poland. Vogelwelt 123: 79-87.
• Dyrcz A., Grabiński W., Stawarczyk T., Witkowski J. 1991. [Birds of Silesia — monograph on fauna], Univ. Wroc., Wrocław, pp. 345-346.
• Gates S., Donald P. 2000. Local extinction of British farmland birds and the prediction of further loss. J. Appl. Ecol. 37: 806-820.
• Glutz U. N., Bauer K. 1988. [Handbook of Birds of Central Europe]. 11/1. Alula-Verlag, Wiesbaden.
• Henderson I. G., Cooper J., Fuller R., Vickery J. 2000. The relative abundance of birds on set-aside and neighbouring fields in summer. J. Appl. Ecol. 37: 335-347.
• Kleinschmidt L. 2003. [Territorial preferences of the Whinchat]. Mat. Conf. Polish Zool. Soc., UMK, Toruń, pp. 40-41.
• Kujawa K. 2000. [Birds of the Dezydery Chłapowski Landscape Park]. Wielkopolskie Prace Ornitol., Poznań. 9: 89-121.
• Kuźniak S. 2000. [Saxicola rubetra (L., 1758) — Whinchat]. In: Bednorz J., Kupczyk M., Kuźniak S., Winiecki A. (eds). [The Birds of Wielkopolska. Monograph on fauna]. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, pp. 544-546.
• Lorgé P. 1998. [Comparison study of Yellow Wagtail Motacilla flava, Meadow Pipit Anthus pratensis and Whinchat Saxícola rubetra in three grasslad areas in Luxemburg], Regulus Wiss. Ber. 17: 68-86.
• Ławniczak D. 1980. [Breeding bird communities in different types of agricultural landscapes of Silesia]. Ph. D. Thesis, Univ. Wrocław.
• Oppermann R. 1999. [Food availability and habitat requirements of the Whinchat Saxcola rubetra], Vogelwelt 120: 7-25.
• Orłowski G. 2003. [Ecological impact of land use changes in agricultural landscape]. Zesz. Nauk. A. R. Wrocław, Geodezja i Urządzenia Rolne XXI: 189-209.
• Osieck E., Hustings F. 1994. [Red list of threatened and vulnerable birds species in the Netherlands]. Technisch rapport 12. Vogelbescherming Nederland, Zeist.
• Ossterveld E. B. 1999. [Reproductive succes and immigration of Whinchat Saxicola rubetra in Gellbroek (Drenthe): keys to increase and decreas?]. Limosa 72: 143-150.
• Pudil M. 2001. [Breeding biology of the Whinchat (Saxícola rubetra)]. Sylvia 37: 133-140.
• Robinson R. A., Sutherland W. 2002. Post-war changes in arable farming and biodiversity in Great Britain. J. Appl. Ecol. 39: 157-176.
• Schifferli L. 2001. Birds breeding in a changing farmland. Acta Ornithol. 36: 37-51.
• Smart S. M., Firbank L., Bunce R., Watkins J. 2000. Quantifying changes in abundance of food plants for butterfly larvae and farmland birds. J. Appl. Ecol. 37: 398-414.
• Theiss N. 1993. [High breeding densities of Bluethroat Luscinia svecica cyanecula, Whinchat Saxícola rubetra and Stonechat Saxicola torquata in the same habitat], Ornithol. Anzeiger 3: 1-9.
• Tryjanowski P. 1995. Is the Polish population of the Whinchat, Saxicola rubetra, stable? A view from the situation in a farmland area. Bird Census News 8: 72-74.
• Tryjanowski P. 1996. [Breeding bird community of set-aside fields near Poznań]. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., Ser. Zoologia 43: 37-45.
• Tucker G., Heath M. (eds). 1994. Birds in Europe: their conservation status. BirdLife International, Cambridge.