EN
Based on plumage traits it is impossible to reliably identify the sex of Water Rail Rallus aquaticus and Spotted Crake Porzana porzana. In order to analyze their sexual size dimorphism we collected morphometric data and, for genetic control, feather pins as DNA source of 71 adult Water Rails and 31 Spotted Crakes during the breeding season 2008-2009. We determined the sex of each individual using PCR based molecular techniques taking into account the length polymorphism of the sex linked CHD1Z allele encountered in Water Rails. The polymorphism of this sex marker may have caused erroneous conclusions in previous studies using different approaches. In the present case, unawareness of the polymorphism would have lead to the misclassification of 50.8% of the individuals, which would result in problems with morphological comparison of the sexes. In general, males of both species were significantly larger than females. However, single measurements partly showed a high overlap of the sexes. Conducting a stepwise discriminant function analysis revealed bill, maximum wing chord and tarsus length as best discriminants for Water Rail. The resultant discriminant function, which allows assigning an individual to one of the sexes with a specific accuracy by its body measurements, correctly classified 98.6%. In Spotted Crakes the analysis included tarsus and wing length into the model and assigned the sex with an accuracy of 100%. The discriminant functions thus represent a simple and cost efficient way to determine the sex of these rallids for field ornithologists.
PL
U wielu gatunków ptaków, u których niemożliwe jest jednoznaczne oznaczenie płci na podstawie cech upierzenia, wykorzystuje się do tego celu różnice w wielkości ciała między samcami i samicami. W pracy określono dymorfizm płciowy w wielkości ciała u dwóch monomorficznych pod względem cech upierzenia gatunków z rodziny chruścieli: wodnika i kropiatki. W tym celu zmierzono podczas dwóch sezonów lęgowych (2008 i 2009) następujące cechy morfometryczne u 71 dorosłych wodników i 31 dorosłych kropiatek: długość dzioba, maksymalna długość skrzydła, długość 8-ej lotki pierwszorzędowej, długość skoku i masa ciała. Płeć ptaków oznaczono na podstawie analizy molekularnej wykorzystującej namnażanie fragmentu genu CHD zlokalizowanego na chromosomach płci. U większości gatunków ptaków stosowane powszechnie zestawy 2 starterów namnażają u samic, które są u ptaków płcią heterogametyczną (ZW), 2 różniące się długością fragmenty genu, a u samców (ZZ) — fragmenty o tej samej długości. Jednak u pewnych gatunków ptaków występuje polimorfizm w długości fragmentu genu CHD z chromosomu Z, co może prowadzić do błędnego oznaczania płci. W związku z tym, w niniejszej pracy wykorzystano zestaw 3 starterów: 1237L, 1272H i GWR2, który w porównaniu z powszechnie stosowanymi zestawami 2 starterów dodatkowo umożliwia namnożenie fragmentu genu CHD specyficznego dla chromosomu W. W przypadku kropiatki stwierdzono typowe dla większości ptaków namnażanie 2 fragmentów genu CHD u samic i 1 fragmentu u samców. Z kolei u wodnika namnażały się 2 fragmenty genu z chromosomu Z, które różniły się od siebie długością 20 par zasad (Tab. 1, Tab. 2). Wykorzystanie u wodnika zestawu tylko 2 starterów (1237L/ 1272H) prowadziłaby do błędnego oznaczenia płci u 50.8% osobników (Tab. 3). Zarówno u wodnika, jak i kropiatki samce były większe od samic. Pomiary wszystkich cech różniły się znacząco między samcami i samicami u obu gatunków za wyjątkiem masy ciała u kropiatki (Tab. 4). Ze względu na bardzo dużą zmienność masy ciała u obu gatunków, nie została ona uwzględniona w analizie funkcji dyskryminacyjnej. U wodnika model dyskryminacji zbudowany w oparciu o krokową analizę funkcji dyskryminacyjnej uwzględniał długość dzioba, skrzydła i skoku i umożliwiał poprawną identyfikację płci u 98.6% osobników (Fig. la). Natomiast u kropiatki model dyskryminacji uwzględniał tylko długość skoku i skrzydła i umożliwiał poprawną identyfikację płci u 100% osobników (Fig lb). Funkcja dyskryminacyjna stanowi więc prostą i tanią metodę oznaczania płci u chruścieli.