Zmiany awifauny lęgowej Doliny Dolnej Skawy

• Autorzy: Wiehle D.

Warianty tytułu

EN

Changes in the breeding avifauna of Dolina Dolnej Skawy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia aktualny stan awifauny lęgowej Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 PLB120005 Dolina Dolnej Skawy (powierzchnia 7 081,88 ha) i jej zmiany w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Przedmiotami ochrony są tutaj 23 gatunki ptaków związane ze stawami rybnymi i akwenami poeksploatacyjnymi żwirowni. W latach 2008–2018, w porównaniu z okresem 1995–2002, u 28 gatunków odnotowano spadek liczebności, najbardziej widoczny w przypadku perkoza rdzawoszyjego Podiceps grisegena, śmieszki Chroicocephalus ridibundus, mewy czarnogłowej Ichthyaetus melanocephalus, rybitwy rzecznej Sterna hirundo, rycyka Limosa limosa, rokitniczki Acrocephalus schoenobaenus i trzcinniczka A. scirpaceus, lub brak kierunkowych zmian. U 23 gatunków odnotowano wzrost liczebności, w tym największy u mewy białogłowej Larus cachinnans, rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida, krakwy Mareca strepera, a 7 zaprzestało regularnie gniazdować (hełmiatka Netta rufina, podgorzałka Aythya nyroca, rybitwa czarna Ch. niger, mewy: siwa L. canus, romańska L. michahellis i czarnogłowa, oraz rycyk i kszyk G. gallinago). Odnotowano trzy nowe gatunki regularnie lęgowe (nurogęś Mergus merganser, żuraw Grus grus i pliszka górska Motacilla cinerea), dwa nieregularnie lęgowe (gęsiówka egipska Alopochen aegyptiaca i żołna Merops apiater) oraz pięć efemerycznie lęgowych (szczudłak Himantopus himantopus, czapla purpurowa Ardea purpurea, czapla nadobna Egretta garzetta, mewa romańska Larus michahellis i pliszka cytrynowa Motacilla citreola). Na zmiany w awifaunie lęgowej ostoi wpłynęły cztery główne czynniki. Pierwszym jest ograniczanie produkcji ryb konsumpcyjnych w kluczowych gospodarstwach rybackich (Spytkowice, Przeręb, Bugaj i Stawy Monowskie) i związany z tym brak napełniania wodą oraz zarybiania stawów w okresie wegetacyjnym (III–IX). Drugim są polowania zbiorowe na ptaki, które eksterminują gatunki zagrożone i negatywnie oddziałują na wszystkie gatunki stanowiące przedmiot ochrony; dotyczy to szczególnie blaszkodziobych, chruścieli, rybitw i perkozów. Trzecim czynnikiem jest drapieżnictwo ze strony lisa Vulpes vulpes i jenota Nyctereutes procyonoides. Ostatnim czynnikiem są zmiany klimatu, które manifestują się brakiem śnieżnym zim i deficytem wody dostępnej do napełniania stawów wczesną wiosną.

EN

This paper presents current breeding avifauna of the refugium located in the SPA Dolina Dolnej Skawy (PLB120005) in S Poland, and its changes across the last few decades. Dolina Dolnej Skawy hosts 23 bird species associated with fish ponds and former gravel pits. The refugium covers the area of 7,081.88 ha, and is located in Kotlina Oświęcimska (the Oświęcim Basin). In addition to systems of fish ponds, it encompasses a part of the lower Vistula River and its tributary, the Skawa, and some gravel pit reservoirs. The landscape is a forestless mosaic of intensively cultivated agrocenoses and ponds, dotted with villages and suburban infrastructure. The comparison of data from 2008–2018 and 1995–2002 revealed that populations of 28 species decreased or remained unchanged, while populations of 23 species increased between the two periods. The highest increase in population size has been observed for the Caspian Gull Larus cachinnans, the Whiskered Tern Chlidonias hybrida, and the Gadwall Mareca strepera. Seven species no longer regularly nest in the area, i.e. the Red-crested Pochard Netta rufina, Ferruginous Duck Aythya nyroca, Black Tern Ch. niger, Common Gull L. canus, Yellow-legged Gull L. michahellis, Mediterranean Gull Ichthyaetus melanocephalus, Black-tailed Godwit Limosa limosa, and Common Snipe Gallinago gallinago. New species have appeared in the area, including three species nesting regularly (the Goosander Mergus merganser, Common Crane Grus grus, and Grey Wagtail Motacilla cinerea), two species nesting irregularly (the Egyptian Goose Alopochen aegyptiaca and European Bee-eater Merops apiaster), and five species nesting occasionally (the Black-winged Stilt Himantopus himantopus, Purple Heron Ardea purpurea, Little Egret Egretta garzetta, Yellow-legged Gull Larus michahellis and Citrine Wagtail Motacilla citreola). Four factors causing the changes in the breeding avifauna of the refugium can be distinguished. The first factor is the limited production of fish for consumption in key local fisheries (Spytkowice, Przeręb, Bugaj, and Stawy Monowskie), resulting in the limited amount of available food during the breeding period (March–September). The second factor is the mass hunting of birds, which exterminates endangered species and negatively impacts all the protected species, especially Anseriformes, rails, terns and grebes. The third factor is the predation by the Red Fox Vulpes vulpes and the Raccoon Dog Nyctereutes procyonoides. The last factor is climate change resulting in the disappearance of snow cover and hence the shortage of water necessary for filling the ponds in early spring.

Słowa kluczowe

PL

ptaki wodno-blotne; ptaki legowe; ptaki; liczebnosc; populacje; stawy rybne; zbiorniki wodne; zagrozenia zwierzat; ochrona zwierzat; Europejska Siec Ekologiczna Natura 2000; Dolina Dolnej Skawy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Ornis Polonica
• Rocznik: 2020
• Tom: 61
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.88-116,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wiehle D.

• Kamedulska 26, Kraków 30-252