Kartograficzny i fotointerpretacyjny obraz zmian biegu koryta Słupi

• Autorzy: Florek E.

Warianty tytułu

EN

A cartographic and photointerpretative picture of changes in the course of the Slupia-channel

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The cartographic study included numerous maps of the investigated area, to begin with the map drawn by Eilhard Lubin in 1618. For detailed analysis nineteenth - and twentieth-century maps were used, scaled 1:100 000 at least. Photointerpretative analysis were based on black-an-white, panchromatic air pictures taken in 1967, in the scale of 1:10 000. Those pictures do not include the lower part of the river valley. Besides, much archival material was examined. The lower and the middle part of the Słupia river is characterized by two terraced fluvial levels-a flood plain with numerous traces of meandering and a terrace situated above, bearing marks of the activity of braided beds and showing aeolian forms. The higher morphologic levels in the valley have a fluvioglacial character but a detailed evaluation of the photointerpretative features of their surface is difficult owing to large forests. Along the whole valley there frequently occur sectors which have the character of glacier troughs or of depressions of another origin, which can hardly be drained because they are surrounded by morainic deposits. This appears in the pictures as a darker phototone (field investigations show a higher level of ground water and large quantities of organogenic deposits) and a greater concentration of meander forms. Maps of the ninetieth and twentieth century have helped to date some of the more recent oxbows in a rather precise way. Most of them were cut offdduring flood-control work. The analysis of the maps has also helped to determine the side-movement rate of some meanders. In some cases, at the beginning of the twentieth century, it reached several metres yearly. It has also been stated that meanders neighbouring a fast developing bend frequently remain stabile. It proves that different sections of the river have adapted themselves individually to hydrologic conditions which changed naturally or artificially (flood-control and drainage work, hydrotechnical constructions). The comparison of information obtained through the analysis of cartographic material with the contents of air pictures and field investigations shows a curious fact: many meanders cut off in the latest 150 years have been hardly preserved. They can be hardly observed both on the ground and in the air pictures. They are usually not deeply filled and the deposits are the same as in the flood plain surrounding the palaeomeander. Only the forms which undercut higher morphoIogic levels are readable.

Słowa kluczowe

PL

rzeka Slupia; koryta rzeczne; analiza kartograficzna; fotointerpretacja; ocena; wykorzystanie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 1988
• Tom: 09
• Opis fizyczny: s.177-197,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Florek E.

Bibliografia

• Augustowski B., 1977, Pomorze, PWN, Warszawa, 350 s.
• Bieluch A., 1982, Tendencje rozwojowe koryt rzecznych niektórych rzek Przymorza w obrazie zmian minimów rocznych, Praca magist., maszynopis w Zakładzie Geografii WSP w Słupsku, Słupsk, 62 s.
• Duda L., Friedrich M., Melon Z., 1979, Analiza wskaźników naturalnego bilansu wodnego rzeki Słupi za lata 1950/51-1974/75. Analysis of the factors of natural water balance of the Słupia river basin in the years 1950/51-1974/75), Zesz. Nauk. Akad. Roln. w Szczecinie, nr 77, Rolnictwo XXII, Szczecin, s. 65-76.
• Falkowski E., 1970, Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski (History and prognosis for the development of bed configuration of selected sections of Polish lowlands rivers), Biul. Geol., t. 12, Warszawa, s. 5-121.
• Florek W., 1988, Cechy sedymentologiczne i wiek osadów równiny zalewowej Słupi, Prace i Studia Geogr., t. 9, Warszawa.
• Florek W., Nadaczna E., w druku, Zmiany biegu Parsęty i Wieprzy w ciągu ostatnich dwustu lat w świetle analizy materiałów kartograficznych, Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., s. A. Warszawa - Poznań.
• Koc L., 1972, Zmiany koryta Wisły w XIX i XX wieku między Płockiem a Toruniem (19th and 20th centuries changes in Vistula channel between Płock and Toruń), Przegl. Geogr., t. 44, z. 4, Warszawa, s. 703-719.
• Kondracki J., 1977, Regiony fizycznogeograficzne Polski, Wyd. UW, Warszawa, 178 s.
• Mojski J . E., Orłowski A., 1978, Plejstoceńska forma rynnowa okolic Słupska (Pleistocene sub-glacial channel from the vicinities of Słupsk), Kwart. Geol., t. 20, z. 1, Warszawa, s. 171-179.
• Ostrowski J., 1969, Mapy hipsometryczne Polski. Przegląd historyczno-bibliograficzny, Dok. Geogr. IG PAN, z. 1, Warszawa, 175 s.
• Rosa B., 1964, O utworach aluwialnych i biogenicznych wyścielających dna dolin rzek nadbałtyckich, ich związek z transgresją południowego Bałtyku i znaczenie dla badań nad neotektoniką obszaru, Zesz. Nauk. UMK, Geogr. III, z. 10, Toruń, s. 85-108.
• Ruszczycka-Mizera M., 1978, Fotointerpretacja jako metoda analizy rozwoju rzeźby dna doliny dużej rzeki na przykładzie doliny Odry (Interpretation of aerial photographs as a method of analysis of river valley bottom relief development in larger rivers such as the Odra river), Acta Univ. Wrat., No 340, Prace Inst. Geogr., S. A, Wrocław, s. 115-151.
• Sylwestrzak J., 1973, Rozwój sieci dolinnej na tle recesji lądolodu w północno-wschodniej części Pomorza, Uniw. Gdański, Gdańsk, 204 s.
• Sylwestrzak J., 1978, Rozwój sieci dolinnej na Pomorzu pod koniec plejstocenu (The development of the valley system in Pomorze towards the close of the pleistocene), Gdańskie Tow. Nauk., Gdańsk, 161 s.
• Szeliga J., 1967, Dokładność szesnastowiecznych map wybrzeża polskiego, Zesz. Geogr. WSP w Gdańsku, R. 9, Gdańsk.
• Szumański A., 1977, Zmiany układu koryta dolnego Sanu w XIX i XX wieku oraz ich wpływ na morfogenezę tarasu lęgowego (Changes in the course of the lower San river channel in XIX and XX centuries and their influence on the morphogenesis of its flood-plain), Studia Geomorph. Carp.-Balc., t. 11, Kraków, s. 139-153.
• Szumański A., 1981, Holoceńska i współczesna ewolucja Wieprza pod Kockiem (The Holocene and present-day evolution of the Wieprz river in the vicinity of Kock), Przegl. Geogr., t. 53, z. 1, Warszawa, s. 33-42.
• Trafas K., 1975, Zmiany biegu koryta Wisły na wschód od Krakowa w świetle map archiwalnych i fotointerpretacji (Changes of the Vistula river bed east of Cracow in the light of archival maps and photointerpretation), Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., z. 40, Kraków, 85 s.
• MATERIAŁY KARTOGRAFICZNE
• Nova Illustrissimi Arincipatus Pommeraniae Descriptis, skala 1:227 000, Eilhardt Lubin, 1618, Muzeum Okręgowe w Koszalinie.
• Karte des Königl. Preuss. Herzogtums vor - und Hinter Pommern nach specielen Vermessungen entworfen von D. Gilly, skala 1:176 000, 1789 rok, Bibl. Główna PAN w Gdańsku.
• Generalstabskarte vom Preußen, skala 1:100 000 (inna nazwa: Topographische Karte vom Preußischen Staate), lata 1836-37, Bibl. Główna UAM w Poznaniu.
• Generalstabskarte vom Preußen, wyd. II, skala 1:100 000, lata 1873-1879, Bibl. Główna UAM w Poznaniu.
• Königlichen Preußischen Landes - Aufnahme (Meßtischblätter vom Preußischen Staate), skala 1:25 000, wyd. 1891, Bibl. Główna UAM w Poznaniu.
• Preußischen Landes, skala 1:25 000, rok 1919, Bibl. Główna UAM w Poznaniu.
• Karte vom Preußischen Staate (Reichskarte), skala 1:100 000, lata 1932-1939, Bibl. Główna UAM w Poznaniu.
• Topograficzna mapa Polski, 1970, skala 1 :25 000.