Ewolucja i dynamika rzeźby okolic Pińczowa

• Autorzy: Tsermegas I. , Szwarczewski P. , Woronko B. , Recielski K. , Rojan E.

Warianty tytułu

EN

Evolution and dynamics of relief in the region of Pinczow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The major relief features of the Pińczów region (Ponidzie Pińczowskie) are the following: 1. Polygenetic nature of landforms, which are records of subsequent stages of the region’s geological development (both the youngest and the oldest landforms owe their contemporary shape not to one, but to many links in the evolution of the analysed relief). 2. Great importance of pre-Quaternary forms excavated from under younger deposits. ln this respect, Tertiary relief is the most significant. 3. Manifest dependence of morphology on tectonics and lithological differentiation of deposits (tectonics-based direction of relief, dependence of slope shapes from the substratum structure, occurrence of structural escarpments). 4. Presence and common occurrence of unique gypsum karst forms and their great diversity. 5. lnsignificance of glacial forms, whose remains can be found only locally, on hilltops of older elevations. 6. Considerable range of fluvoglacial cover. 7. Major significance of Holocene processes for the contemporary relief. 8. Important contemporary role of man in relief-forming processes, multitude and diversity of antropogenic forms. The graphic representation of relief (Fig. 2) manifests yet another important feature of the relief in the Pińczów region; it distinctly shows its division into horizons, relating to pre-Quaternary forms. Starting from the areas situated the highest, we can distinguish: • hilltop surface of the Pińczów Hummock at a level of approximately 260 metres a.s.l., with denudation mountains, partly covered with fluvioglacial sands, occasionally forming sand dunes. Culminations reach 270-290 metres above sea level. • Another level (230-250 metres a.s.l.) cuts through gypsum, limestone and marl of the Solec and Połaniec Basins. It is largely covered with denudated glacial forms and fluvioglacial sands. Above this level, gypsum and glacial relic mountains protrude. • In the western part of the Nida valley, the loess-covered spreads of the Wodzisław Hummock hilltop, occurring at the altitude of 280-330 metres, and lowering to approximately 250 metres on the slopes, correspond to the two surfaces described above. • At an altitude of approximately 230 metres starts the level of large, usually water-logged depressions, contemporarily used by rivers or intersected by a network of canals. Most probably, they are preQuaternary forms, possibly tectonic, transformed by glacial (and in some places karst) processes. • The remaining levels are distinctly related to the Nida valley and constitute its terraces -two Pleistocene and two Holocene, at altitudes ranging from 200 to 180 metres. The first three Ievels are autonomous in nature, with clearly marked slopes. The remaining levels are local erosion base levels and receive matter originating from the erosion of higher-situated areas.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2000
• Tom: 27
• Opis fizyczny: s.11-41,rys.,tab.,wykr.,fot.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Tsermegas I.

autor

Szwarczewski P.

autor

Woronko B.

autor

Recielski K.

autor

Rojan E.

Bibliografia

• Babiński Z., 1992, Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, Prace Geogr., 157, IGiPZ PAN, Zakład Narodowy Ossolińskich.
• Bieganowski J., 1983, Współczesne procesy morfogenetyczne w zachodniej części Garbu Pińczowskiego (praca magisterska), Archiwum Zakładu Geomorfologii WGiSR UW.
• Biegański L., 1964, Morfologia północno-zachodniej części Niecki Soleckiej (praca magisterska), Archiwum Zakładu Geoekologii WGiSR UW.
• Ciszewski D., 1997, Source of pollution as a factor controlling distribution of heavy metals in bottom sediments of Chechło River (south Poland), Environmental Geology, 29 (1/2) January 1997, s. 50-57, Springer-Verlag.
• Flis J., 1954, Kras gipsowy Niecki Nidziańskiej, Prace Geogr 1, Inst. Geogr. PAN, Warszawa, s. 1-73.
• Flis J., 1956, Szkic fizyczno-geograficzny Niecki Nidziańskiej, Czas. Geogr. 27, 2, s. 123-157.
• Gilewska S., 1972, Wyżyna Miechowska [W:] M. Klimaszewski (red.) Geomorfologia Polski, t. 1, s. 265-290, PWN, Warszawa.
• Hakenberg M., Lindner L., 1971, Stratygrafia osadów czwartorzędowych w dolinie środkowej Nidy. Acta. Geol. Pol., t. 21 , 2, s. 241-264.
• Helios-Rybicka E., 1986, Rola minerałów ilastych w wiązaniu metali ciężkich przez osady rzeczne górnej Wisły, Zeszyty Naukowe AGH, Geologia z. 32.
• Klimek K., 1996, Aluwia Rudy jako wskaźnik 1000-letniej degradacji Płaskowyżu Rybnickiego, [W:] A. Kostrzewski (red.), Geneza, Litologia i Stratygrafia Utworów Czwartorzędowych. Tom II. Wyd. UAM, s.155-166.
• Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
• Kosmowska-Suffczyńska O., Zgorzelski M., 1986, Współczesne przemiany rzeźby Garbu Pińczowskiego; [W:] I Sesja Naukowa Instytutu Nauk Fizycznogeograficznych. Wyniki badań 1977-1985, UW, Warszawa.
• Kowalski B. J., 1996, Młode uskoki tektoniczne w gipsach badeńskich rejonu Borkowa na Ponidziu Pińczowskim, Prace Inst. Geogr. WSP w Kielcach, 1, s. 129-146.
• Łyczewska J., 1968, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, ark. Jędrzejów, Inst. Geol., Warszawa.
• Łyczewska J., 1971a, Czwartorzęd regionu świętokrzyskiego, (w:) Stratygrafia kenozoiku Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia, Prace Inst. Geol., 64, s. 5-86, Wyd. Geol., Warszawa.
• Łyczewska J., 1971b, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, ark. Jędrzejów, Wyd. Geol., Warszawa.
• Łyczewska J., 1971c, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, I :50 000, ark. Busko Zdrój, Inst. Geol., Warszawa.
• Łyczewska J., 1972, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, ark. Busko Zdrój, Wyd. Geol., Warszawa.
• Łyczewska J., 1975a, Neotektonika Pasma Wójczo-Pińczowskiego, Mater. I. Kraj. Symp. „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce”, I, Wyd. Geol., Warszawa, s. 145-155.
• Łyczewska J., 1975b, Zarys budowy geologicznej pasma wójczo-pińczowskiego, Biul. Inst. Geol. 283, s. 151-188.
• Mycielska-Dowgiałło E., Woronko B. 1998, Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna, Przegląd Geologiczny, vol. 46, nr 12. str. 1275-1281.
• Nowak W. A., 1986, Zjawiska krasowe w Niecce Nidziańskiej, Studia Ośr. Dokum. Fizjogr. 14, s. 87-117.
• Radłowska C., 1966, Z geomorfologii okolic Pińczowa, Prace Geogr. 47, Inst. Geogr. PAN, Warszawa, s. 17-37.
• Rutkowski J., 1986, Budowa geologiczna Niecki Nidziańskiej, Studia Ośr. Dokum. Fizjogr. 14, s. 35-61.
• Senkowicz E., 1955, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, ark Pińczów, Inst. Geol., Warszawa.
• Sołtysik R., 2000a, Wpływ czynnika tektonicznego na formowanie zabagnień w strefach przedprzełomowych dolin rzecznych Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia [W:] B. Kowalski (red.) Geologia i geomorfologia Gór Świętokrzyskich - Kontrowersje i nowe spojrzenia, Prace Instytutu Geografii WSP w Kielcach 4, 209-222.
• Sołtysik R. 2000b, Współczesna aktywność tektoniczna starszego podłoża a holoceńskie przekształcenia dolin rzek świętokrzyskich w odcinkach przedprzełomowych [W:] Transformacje dolin plejstoceńskich w holocenie. Strefowość i piętrowość zjawiska, Materiały Sympozjum 13-14 kwietnia 2000, Katedra Paleogeografii i paleoekologii Czwartorzędu, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
• Starkel L. (red.), 1982, 1987, 1990, 1991 , Evolution of the Vistula River Valley during the last 15000 years, Parts I-IV, Geographical Studies, Special lssues 1,4,5,6, Ossolineum, Wrocław.
• Szwarczewski P., 1999, Zawartość metali ciężkich w osadach aluwialnych jako wskaźnik ewolucji dolin rzecznych, Maszynopis, Biblioteka WGiSR UW.
• Wardas M., Giełżecka-Mądry D., Helios-Rybicka E., Kowalik J., 1999, Analiza przyczyn kumulacji metali ciężkich w osadach dennych zlewni Nidy, Inżynieria Środowiska, t. 4, z. 1, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.
• Woiński J., 1986, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, ark. Działoszyce, P.I.G., Warszawa.
• Woiński J., 1991, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, ark Działoszyce, Wyd. Geol., Warszawa.
• Wołoszyn B.W., 1990, Jaskinie zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia, Studia Ośr. Dokum. Fizjogr. 18, s. 275-341.