Trudności wyznaczania granic mezoregionów fizycznogeograficznych w dolinach na przykładzie fragmentu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej

• Autorzy: Kot R.

Warianty tytułu

EN

Difficulties in delimiting the boundaries of physico-geographical mesoregions in valleys – an example from part of the Toruń-Eberswalde Ice-Marginal Valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia trudności wyznaczania granic mezoregionów fizycznogeograficznych w obrębie dolin. W pracy podkreślono, że rzeźba terenu jest jednym z najważniejszych kryteriów podczas delimitacji regionów fizycznogeograficznych. Na przykładzie mezoregionu Kotlina Toruńska przedyskutowano sposób prowadzenia granic regionów w obrębie dolin.

EN

The main aim of the study is to present and justify, using detailed maps, the boundary line of a selected physico-geographical valley mesoregion located within the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley. The Toruń Basin (315.35-36) is analysed in detail. The procedures for carrying out landscape audits as well as all planning related work require standardization and a set of principles for delimiting boundaries, particularly in physico-geographical mesoregions. In the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley, many different regional divisions have been proposed. The latest was performed by the author in 2014-2015 in the course of creating an online atlas for the Kujawsko-Pomorskie voivodeship. More recently, the physico-geographical regionalization of a selected part of the voivodship, as well as for the Toruń-Eberswalde ice-marginal valley, has been elaborated and verified. In delimiting and verifying the physico-geographical regions a deductive approach and leading factor method was adopted. Earlier work on classifying lowland areas brought to light certain difficulties in determining the course of physico-geographical regional boundaries within the valley (figs 1, 2). The study emphasizes that relief is one of the most important criteria in delimiting physico-geographical regions, including mesoregions. It also refers to the very definition of valleys commonly used in geomorphology. A valley is a depression of varying origins, featuring a floor and sides. River valley sides may be more or less diversified. The method of delimiting the boundaries of regions within the valley is discussed using the example of the Toruń Basin (315.35-36) mesoregion. The side of the valley or basin forms a part of the valley mesoregion, and its boundary is clearly delimited by the edge (figs 3a, 3b, 4a). In places where the valley is joined by subglacial channels or valleys of greater or lesser size, the boundary of the mesoregion is determined by the characteristic narrowing of the channel or valley mouth (figs 3a, 3b, 3c, 4a, 4b, 4c ). Subglacial channels or valleys joining the Toruń Basin either belong to neighbouring mesoregions (e.g. moraine plateau), or different regions of various grade. In areas of dunes and windblown sands which extend beyond the valley into moraine plateaus, the borders of the mesoregion should be delimited according to the relief (the line of the valley edge), as well as lithology (the extent of the presence of tills) (fig. 4c). The solutions presented may provide an important guide to delimiting boundaries not only in physico-geographical mesoregions, but equally in other regions of varying grade.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2018
• Tom: 63
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.45-57,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kot R.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń

Bibliografia

• Andrzejewski L., Kot R., 2006, O położeniu Torunia, [w:] L. Andrzejewski, P. Weckwerth, Sz. Burak (red.), Toruń i jego okolice. Monografia przyrodnicza, Wydawnictwo UMK, Toruń, 27-33 .
• Andrzejewski L., Weckwerth P., 2010, Dunes of the Toruń Basin against paleogeographical conditions of the Late Glacial and Holocene, Ecological Questions 12, Special Issue, 9-15.
• Armand D.L., 1980, Nauka o krajobrazie, PWN, Warszawa.
• Bartkowski T., 1970, Opis regionalny, [w:] Wielkopolska i środkowe Nadodrze, PWN, Warszawa, 264-369.
• Chmielewski T.J., 2012, Systemy krajobrazowe struktura-funkcjonowanie-planowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Churska Z., 1969, Fazy rozwoju wydmy w Czernikowie-Witowężu, [w:] R. Galon (red.), Procesy i formy wydmowe w Polsce, Prace Geograficzne, 75, Warszawa, 181-207.
• Dysarz R., 1996, Położenie miasta na tle regionów fizyczno-geograficznych, [w:] J. Banaszak (red.), Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy Środowisko - Przyroda- Zdrowie, Wydawnictwo TANAN, Bydgoszcz, 11-38.
• Gacki T., Szukalski J., 1982, Morfostruktura krajobrazu i zróżnicowanie regionalne, [w:] B. Augustowski (red.), Dolina dolnej Wisły, Zakład Narodowy Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, 219-238.
• Galon R., 1973, Regiony naturalne, [w:] Województwo bydgoskie. Krajobraz, dzieje, kultura, gospodarka, PWN, Poznań, 71-76.
• Galon R., 1984, Typy krajobrazu naturalnego i regiony fizycznogeograficzne, [w:] R. Galon (red.), Województwo toruńskie przyroda-ludność i osadnictwo-gospodarka, PWN, Poznań, 251-259.
• Geoportal 2, http://www.geoportal.gov.pl/uslugi/usluga-przegladania-wms.
• Giętkowski T., 2008, Problem wyznaczania granicy regionu na przykładzie Borów Tucholskich, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, 209-217.
• Karczewski A., 2007, Numeryczna mapa geomorfologiczna, [w:] Krygowski B. (red.), Mapa geomorfologiczna Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej 1:300 000, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Kistowski M., Szydłowski J., 2014, Problem zastosowania GIS w regionalizacji fizycznogeograficznej Niżu Polskiego na przykładzie wybranych obszarów Pomorza, Problemy Ekologii Krajobrazu, 38, 77-94.
• Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia, PWN, Warszawa.
• Klimaszewski M., 2002, Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kondracki J., 1977, Regiony fizycznogeograficzne Polski, Wydawnictwo UW, Warszawa.
• Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kordowski J., 2001a, Litologia osadów pozakorytowych równiny zalewowej dolnej Wisły między Górskiem i Chełmnem, Przegląd Geograficzny, 73 (3), 351-369.
• Kordowski J., 2001b, Rola martwego lodu w kształtowaniu rzeźby basenu unisławskiego, Przegląd Geologiczny, 49 (10/1), 918-922.
• Kordowski J., 2014, Zapis procesów sedymentacji fluwialnej i biogenicznej w osadach-dna Doliny Dolnej Wisły, Landform Analysis, 25, 77-93.
• Kot R., 2008, Problem delimitacji mikroregionów fizycznogeograficznych w krajobrazach dolin i nizin, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20, 197-207.
• Kot R., 2009, Próba ujednolicenia rangi jednostek rzeźby terenu dla delimitacji geokompleksów wybranych krajobrazów nizinnych, Problemy Ekologii Krajobrazu 23, 167-179.
• Kot R., 2011, Propozycja weryfikacji regionalizacji fizycznogeograficznej Polski na przykładzie wybranych regionów Niżu Polskiego, Problemy Ekologii Krajobrazu, 29, 29-39.
• Kot R., 2015a, Makroregiony fizycznogeograficzne 1:1 000 000, [w:] Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego (http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#).
• Kot R., 2015b, Mezoregiony fizycznogeograficzne 1: 1 000 000, [w:] Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego (http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#).
• Kot R., 2015c, Mikroregiony fizycznogeograficzne 1:500 000, [w:] Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego (http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#).
• Kot R., 2016, Metodyka klasyfikacji fizycznogeograficznej obszaru województwa kujawsko-pomorskiego, Problemy Ekologii Krajobrazu, 41, 43-57.
• Kot R., 2017, Regionalizacja fizycznogeograficzna dolin na przykładzie fragmentu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, [w:] J. Nita, U. Myga-Piątek, K. Pukowiec-Kurda (red.), Nowe wyzwania wobec regionalizacji Polski, XXII Interdyscyplinarne Seminarium Krajobrazowe, Materiały konferencyjne, Komisja Krajobrazu Kulturowego, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Sosnowiec, 25.
• Kot R., 2018, Problemy i zasady delimitacji dolinnych mezoregionów fizycznogeograficznych na przykładzie odcinka Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej między Włocławkiem a Nakłem nad Notecią, [w:] U. Myga-Piątek, M.Kistowski, J. Solon (red.), Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski (w druku).
• Kozieł Z. (red. nacz.), 2015, Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Toruń. http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#. Dostęp 28.l0.2015.
• Krażewska A., 1963, Podział Powiatu Toruńskiego na jednostki geograficzno-fizyczne z uwzględnieniem ich kwalifikacji gospodarczej, Zeszyty Naukowe UMK, Geografia II, 79-90.
• Krygowski B., 1956, O dwóch nowych podziałach na regiony geograficzne Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 3, 75-112.
• Krygowski B., 1961, Geografia fizyczna Niziny Wielkopolskiej, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Malinowska E., Lewandowski W., Harasimiuk A. (red.), 2004, Geoekologia i ochrona krajobrazu. Leksykon, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Migoń P., 2009, Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Molewski P., Weckwerth P., Juśkiewicz W., 2015, Mapa geomorfologiczna 1:500 000, [w:] Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego, (http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#). Dostęp 28.10.2015.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2015, Polityka krajobrazowa Polski - u progu wdrożeń, Przegląd Geograficzny, 87 (1), 5-25.
• Niewiarowski W., Kot R., 2010, Delimitacja i charakterystyka gatunków i odmian krajobrazu naturalnego Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Równiny Urszulewskiej oraz przyległych dolin Wisły i Drwęcy, Przegląd Geograficzny, 83 (3), 335-365.
• Niewiarowski W., Kot R., 2011, Delimitation and characteristics of natural landscape of the Chełmno-Dobrzyń Lakeland, Urszulewo Plain and the neighbouring Vistula and Drwęca valleys, Geographia Polonica, 84 (1), 33-59.
• Niewiarowski W., Weckwerth P., 2006, Geneza i rozwój rzeźby terenu, [w:] L. Andrzejewski, P. Weckwerth, Sz. Burak (red.), Toruń i jego okolice. Monografia przyrodnicza, Wydawnictwo UMK, Toruń, 65-98.
• Ostaszewska K., 2002, Geografia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Pietrzak M. (red.), 2000, Granice krajobrazowe. Podstawy teoretyczne i znaczenie praktyczne, Problemy Ekologii Krajobrazu, 7, Poznań.
• Richling A., 1992, Kompleksowa geografia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Richling A., Dąbrowski A., 1995, Regiony fizycznogeograficzne 1:1 500 000, [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, PPWK, Warszawa.
• Richling A., Malinowska E., Lechnio J., 2005, Typologia i regionalizacja krajobrazu terenów w strefie oddziaływania Płockiego Zespołu Miejsko-Przemysłowego. [w:] A. Richling, J. Lechnio (red.), Z problematyki funkcjonowania krajobrazów nizinnych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, 29-54.
• Richling A., Solon J., 2011, Ekologia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 464 s.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland – verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, Geographia Polonica, (w druku).
• Szczepkowski J., 1977, Struktura przestrzenna Regionu Bydgosko-Toruńskiego. Ewolucja i dynamika, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 118, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk .
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. z 2015 r. poz. 774). http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20150000774.
• Weckwerth P., 2004, Morfogeneza wybranych obszarów Kotliny Toruńskiej a problem jej roli w układzie hydrograficznym podczas górnego plenivistulianu, Praca doktorska, UMK, Toruń.
• Weckwerth P., 2010, Evolution of the Toruń Basin in the Late Weichselian, Landform Analysis, 14, 57-84.
• Weckwerth P., 2013, Ewolucja fluwialnych systemów depozycyjnych i jej uwarunkowania paleośrodowiskowe w Kotlinie Toruńskiej podczas zlodowacenia wisły, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Weckwerth P., Molewski P., Wysota W., 2013, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie i Kotlina Toruńska, Cyfrowa mapa geomorfologiczna w skali 1:100 000, GUGiK, Warszawa.
• Widacki W., 1979, Typologia granic geokompleksów w Karpatach, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 47, 8-16.
• Widacki W., 1981, Klasyfikacja granic geokompleksów, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 52, 19-26.
• Wysota W., Sobiech W., Krawiec A., 2015, Mapa geologiczna utworów powierzchniowych 1:500 000, Internetowy Atlas Województwa Kujawsko-Pomorskiego (http://atlas.kujawsko-pomorskie.pl/maps/app/map#,). Dostęp 28.10.2015.
• Zgorzelski M., 1988, System klasyfikacyjny form ukształtowania powierzchni niżowych obszarów polodowcowych, Wydawnictwo UW, Warszawa.