EN
The creation of species lists is a quick and relatively cheap method to evaluate the biodiversity value of some sites and as such they are used in various conservation actions. Species lists typically focus on recording rare and endangered species, usually by volunteers who watch birds during their free time, which may lead to an uneven distribution of observations during the week. We examine whether and to what extent a weekend bias exists in the recording by volunteers of rare bird species. We used a database summarizing 1679 records throughout Poland of 154 rare bird species represented by 2433 individual birds. The proportion of individual birds recorded during weekends was significantly higher than expected by chance. The proportion of records of rare birds that were made during weekends varied from 32.4% in July to 54.9% in November and the weekend bias was lowest during the summer holidays (i.e. July and August). Species varied in their weekend bias, however species size and conspicuousness scores did not explain species-specific weekend bias. Species richness as a function of sampled individuals did not differ between weekends and weekdays. We suggest that potential biases caused by increased weekend recording need to be considered when comparing abundances based on lists from different sites or seasons, e.g. in studies on the effect of weather on birds. Our results suggest that the weekend effect is not qualitative but only reflects changes in sampling effort across the week and therefore records from weekends and weekdays are comparable in term of species composition.
PL
Listy gatunków są powszechnie używane do oceny wartości biologicznej porównywanych terenów, także w kontekście wyznaczania lokalizacji do ochrony. Szczególnie istotne znaczenie ma obecność na listach gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Jednak listy gatunkowe najczęściej powstają w oparciu o obserwacje prowadzone przez wolontariuszy, którzy poświęcają swój wolny czas na obserwowanie ptaków, co może prowadzić do nierównomiernej wykrywalności gatunków rzadkich w ciągu tygodnia. W niniejszej pracy sprawdzaliśmy czy nierównomierny rozkład w wykrywalności rzadkich gatunków ptaków istnieje i jak jest duży. W tym celu wykorzystaliśmy raporty Komisji Faunistycznej Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego zawierające 1679 obserwacji w Polsce 154 rzadkich gatunków ptaków reprezentowanych przez 2433 osobniki. Proporcja osobników wykrywanych w weekendy była istotnie wyższa niż wynikałoby to z przypadku (dalej jako „efekt weekendu”). Proporcja obserwacji gatunków rzadkich, które miały miejsce w weekendy wahała się od 32,4% wszystkich obserwacji w lipcu do 54,9% w listopadzie (Fig. 4). Częstsze wykrywanie gatunków w weekendy było najmniejsze w czasie letnich wakacji (lipiec i sierpień). Poszczególne gatunki wykazywały zróżnicowany efekt weekendu — część była obserwowana wyraźnie częściej w weekendy, niektóre w dni robocze — jednak specyficzny gatunkowo efekt weekendy nie zależał od wielkości i wyglądu gatunków (to czy gatunek jest niepozorny, czy też rzucający się w oczy) (Fig. 1). Średnie liczby gatunków ptaków w przeliczeniu na liczbę osobników obserwowanych w dni powszednie i w weekendy nie różniły się od siebie, wskazując, że różnorodność gatunkowa tych dwóch zbiorów jest podobna (Fig. 2, 3). Wyniki pokazują wyraźny efekt weekendu w danych faunistycznych zbieranych przez amatorów i wskazują na konieczność uwzględnienia tego efektu przy porównaniach list gatunkowych z różnych lokalizacji i sezonów a także w badaniach fenologicznych i efektów pogodowych na liczebności gatunków. Ponadto, wyniki pokazują, że efekt weekendu nie ma charakteru jakościowego a jedynie ilościowy i z tego względu listy gatunków wykrywanych w weekendy i dni wolne wydają się być porównywalne.