Rzeźba podczwartorzędowa okolic Szydłowca. Rola litologii i tektoniki

• Autorzy: Kosmowska-Suffczynska D.

Warianty tytułu

EN

Sub-quaternary relief in the region of Szydlowiec. The role of tectonics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The present article is an analysis of the relief of the Quaternary substratum, this relief being a background for further geomorphologic studies, particularly concerning the way of glaciation and deglaciation of the Riss Glaciation. The investigated area lies on the NE border of the Holy Cross Mts between Skarżysko-Kamienna and Szydłowiec (Fig. 1). On the SW it adjoins the Goleniów Ridge of the Końskie Hills, on the NE it passes into the Quaternary Radom Plain. Such a situation of the area determines certain features of its relief - namely the occurrence side by side, or the overlap-of two relief types of different age – rock relief and Quaternary relief. The rock relief is here much differentiated depending on the lithology; it is different within the Lower Jurassic, the Middle Jurassic and the Upper Jurassic (Fig. 3). Tectonics have also strongly influenced the relief (Fig. 5). In the Quaternary relief a prevailing feature is the occurrence of a number of irregularly scattered glacial hills. They owe their origin to the Riss ice-sheet at the time of its maximum extent. That glacier invaded the rock relief devoid (except valleys) of older glacial deposits. Basing on the map of the Sub-Quaternary relief which she has drawn (Fig. 8) and on cross-sections (Figs 7, 9), the author considers the question to what extent this relief depends on the tectonics of that area and to what extent it is conditioned by its lithology, i.e. what is the share of endogenous and exogenous factors. The sub-Quaternary relief, the same as that of today, generally slopes down from SW to NE, from a maximum altitude of 260 m to 200 m above sea level. The investigated area is cut by the valleys of the Szabasówka and the Iłżanka rivers the bottoms of which descend to 160 m above sea level. The smallest differences of altitude between the fossil sub-Quaternary surface and the present-day relief occur within the Lias rocks, i.e. in the SW part of the area, while the greatest ones - within the Malm rocks in its NE part. In the sub-Quaternary relief some units may be distinguished. The highest part of the area is occupied by a Lias plateau, mainly built of sandstone and mudstone, reaching 260-230 m of altitude. It is relatively flat and vast, with its edges cut by radially parting valleys, on the South it is limited by the valley of the Oleśnica (tributary of the Kamienna). The next element of the relief is a distinct slope of the Lias surface running in accordance with the line of a large dislocation, stretching far and called the Lubień-Mnichów dislocation (Fig. 6). The slope falls towards the valleys of the Szabasówka and the Iłżanka. Those valleys lie in the Dogger clays. Their rocky bottoms lie 30 m below the present-day bottoms. The valley of the Szabasówka is lengthened to the North by a sub-questa valley described by S. Z. Różycki (1972). Another distinct unit in the sub-Quaternary relief is a surface built of much differentiated Dogger rocks, varying from resistant to easily dicayed. A characteristic feature here is the occurrence of elevated, isolated heights; their longer axis (NW-SE) runs conformably to the main tectonic directions. They are built of sandstone series and their relative height reaches ca 50 m. As can be seen on the geologic map (without the Quaternary) (Fig. 3) those hills are inscribed into the network of tectonic transversal and longitudinal lines. The less resistant, clayey strata of the Dogger constituted the foundation of valley. These valleys were deeply cut and avoided rocky hummocks, forming probably a picturesque scenery. The next relief unit is the area lying eastward of the Szabasówka valley. Here the Quaternary substratum is partly built by Tertiary deposits which mask the sub-Tertiary relief. They fill the depressions mainly situated between the outcrops of the ore-bearing horizons of Czerwona and Mikołaj (the Bathonian and the Callovian) and in the border zone of the Dogger and the Malm. The thickness of Tertiary deposit reaches 25 m, their top lies at 190-210 m of altitude and the deepest bottom occurs at 165 m above sea level. The depressions in the Dogger rocks were very narrow and deep, their direction follows the direction of longitudinal dislocation lines. This type of relief can be observed in the area near Mirów (Figs 10, 11, 12). Owing to a thick network of borings it was possible also here to find one of the transversal tectonic lines. It runs crosswise to the strike of strata and has a NE-SW direction conformable to the tectonic lines drawn by Karaszewski (1961, 1975). The thrust value is 22 m at least. The worst known is the sub-Quaternary relief within the last of the distinguished units, i.e. on the area built of Malm carbonate rocks which occupy the NE edge of the studied region. The altitudes of the rocky substratum range from 180 to 195 m above sea level. The area is a plain with an outline of a vast depression without outflow. Owing to its geological structure the area is waterless. In her investigations on the origin of the sub-Quaternary relief the author has paid attention to the age relation - between gradational processes, which resulted here in the formation of the levelling Palaeogene surface, and tectonic occurrences (continuous and discontinuous deformations). There is no visible influence, in the relief, of continuous tectonics (anticlines, synclines). Instead, these tectonics have influenced the direction of the lithologic features of the area. The influence of discontinuous tectonics appears mare directly. Conformably to the run of the Wierzbnik-Chlewiska dislocation the Holy Cross Mts end and the upland begins. Along the next longitudinal dislocation there occurs a distinct, though gradual lowering of the surface built of Lias. The share of transversal dislocations in shaping the sub-Quaternary relief has also been considerable. Through frequent shifting of different parts of the area in relation to one another the transversal dislocations broke the lithological continuity of the particular outcrops and prevented the formation, on a larger scale of erosive and denudative forms of the cuesta type, which are common on the NE border of the mountains. The style here is that of horst relief with characteristic fault blocks cut by dislocations on two or three sides. The influence of tectonics may be also seen in the valley directions in the investigated area (Fig. 2). The directions of even small valleys reflect the directions of faults lines both transversal and longitudinal. This often results in an anomalous system of valleys which are perpendicular to one another. The author considers the problem of tectonic conditioning of the valleys run to be of great importance as she thinks they could have decided on the directions of water drainage from the dying ice and thus on the deposition and extent of glacial forms. It is also worth noting that the system of major roads and villages, through adaptation to the line of hills and valleys, has maintained the directions of the tectonic lines (Figs 1, 3). In answer to the question put at the beginning of the present paper concerning the role of tectonics and lithology in the formation of the sub-Quaternary relief, it should be stated that in the author’s opinion tectonics were of decisive importance through: directing lithological features of the area, imposing places for valley formation, preventing the development of cuestas, the formation of horst relief. Instead, lithology found its expression and influenced the further development of the relief only in places designated by tectonics.

Słowa kluczowe

PL

Szydlowiec; rzezba podczwartorzedowa; litologia; tektonika; budowa geologiczna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 1988
• Tom: 09
• Opis fizyczny: s.13-52,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kosmowska-Suffczynska D.

Bibliografia

• Baraniecka M. D., 1971, Staroczwartorzędowe rowy tektoniczne i ich osady, Kwart. Geol., t. 15, Warszawa.
• Baraniecka M. D., 1975a, Fazy tektoniczne w czwartorzędzie środkowej części Niżu Polskiego, w: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1, I Krajowe Sympozjum, Warszawa listopad 1975.
• Baraniecka M. D., 1975b, Młodoczwartorzędowe ruchy wynoszące wypiętrzeń strukturalnych na Mazowszu, w: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1, I Krajowe Sympozjum, Warszawa listopad 1975.
• Baraniecka M. D., 1975c, Zależność wykształcenia osadów czwartorzędowych od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części Niżu Polskiego, Biul. Inst. Geol. 288, Warszawa.
• Baraniecka M. D., 1979, Quaternary dislocation zones along main structural tectonic borders of Polish Lowland, Quatern. Stud., Poland 1, Warszawa.
• Bartosik J., 1972, Geomorfologia obrzeżenia Gór świętokrzyskich w okolicach Iłży, Acta Geogr. Lodz. 29, Łódź.
• Bartosik J., 1978, Morfogeneza północnego przedpola Gór świętokrzyskich, Prace Geogr. WSP, Kielce.
• Błaszak M., Daniec J., Kozłowski S., Szelągowska-Skrzypczak E., 1976, Badania piasków formierskich w zwietrzałych utworach jury środkowej i osadach trzeciorzędu rejonu Zębca koło Iłży, Biul. Inst. Geol. 292, Warszawa.
• Chadryś J., Jakubowska B., 1956, Dokumentacja Geologiczna złoża piasków żelazistych Rogów-Jastrząb, Przeds. Geol. Rud Żelaznych Częstochowa. Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Cieśla E., Daniec J., 1956, Sprawozdanie z poszukiwań złóż piasków żelazistych między Inowłodzem a Rogowem, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Cieśliński S., Daniec J., Karaszewski W., Malinowska L., Pożaryski W., Senkowiczowa H., 1976, Mapa geologiczna odkryta mezozoiku obrzeżenia Gór świętokrzyskich, Załącznik do Przewodnika XLVIII Zjazdu PTG, Starachowice 1976 r.
• Czwartorzęd rejonu Bełchatowa, I Sympozjum, 1982, Wrocław-Warszawa.
• Daniec J., 1963, Dogger środkowej części północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Biul. Inst. Geol. 168, Warszawa.
• Daniec J., 1970, Jura środkowa. Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Prace Inst. Geol. t. 56, Warszawa.
• Daniec J., Karaszewski W., 1976, Wykształcenie, tektonika i surowce mineralne wybranych ogniw starszego mezozoiku północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Przewodnik XLVIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Starachowice 24-26 września, Warszawa.
• Dembowska J., 1953, Górna jura między Radomiem i Jastrzębiem, Biul. Inst. Geol. 124, Warszawa.
• Filonowicz P., 1979a. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1 :50 000, ark. Skarżysko-Kamienna, Warszawa.
• Filonowicz P., 1979b, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1 :100 000, ark. Skarżysko-Kamienna, Inst. Geol., Warszawa.
• Filonowicz P., 1980a, Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Kielce, Warszawa.
• Filonowicz P., 1980b, Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski w skali 1:200 000, ark. Kielce, Inst. Geol., Warszawa.
• Franczyk M., 1954, Zdjęcie geologiczno-techniczne terenów krasowych okolicy Koszar i Kątów Denkowskich koło Ostrowca Świętokrzyskiego, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Gilewska S., 1972, Wyżyny Śląsko-Małopolskie, w: Geomorfologia Polski, red M. Klimaszewski, Warszawa.
• Głazek J., Kutek J., 1970, The Holy Cross Mts. area in the Alpine diastrophic cycle, Bull. Acad. Pol. Sci. Ser. Sci. Geol. Geogr., vol. 18, no 4, Warszawa.
• Głazek J., Kutek J., 1971, Obszar Gór Świętokrzyskich w alpejskim cyklu diastroficznym, Przegl. Geol., nr 10, Warszawa.
• Głazek J., Kutek J., 1976, Powaryscyjski rozwój geotektoniczny obszaru świętokrzyskiego, Przewodnik XLVIII Zjazdu Pol. Tow. Geol., Starachowice 24-26 września 1976.
• Grad L., 1970, Dokumentacja geologiczno-inżynierska dla projektu technicznego pod budowę oczyszczalni ścieków - Szydłowiec, Arch. Przeds. Geol. Kielce.
• Janczewski E. W., 1932, Ruchy sejsmiczne zauważone w Polsce w lutym 1932 r., Pos. Nauk. PIG., 33, Warszawa.
• Jarmułowicz-Łozińska H., 1961, Czwartorzędowe ruchy tektoniczne w Lesie Czyżowskim w północno-wschodniej części Gór świętokrzyskich, Biul. Geol. UW, t. 1, Warszawa.
• Jaroszewski W., 1972, Drobnostrukturalne kryteria tektoniki obszarów nieorogenicznych na przykładzie północno-wschodniego obrzeżenia Gór świętokrzyskich, Studia Geol. Pol. 38, Warszawa.
• Jurkiewiczowa I., 1947, Uwagi na temat budowy geologicznej okolic Majkowa, na wschód od Skarżyska-Kamiennej, Biul. Państw. Inst. Geol. 31, Warszawa.
• Karaszewski W., b.d., Opis profili wierceń Bieszków Dolny 5, 6, 7, Komorniki Rogowskie 1, 4, Zbijów Duży.
• Karaszewski W., 1947, Sprawozdanie z badań nad utworami retyko-liasu w rejonie na zachód od Skarżyska w r. 1946, Biul. Państw. Inst. Geol. 31, Warszawa.
• Karaszewski W., 1948, Sprawozdanie z prac geologicznych wykonanych w r. 1948 w rejonie Szydłowca, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1949, Sprawozdanie z badań geologicznych na wschód od Skarżyska-Kamiennej w lecie 1947, Biul. Państw. Inst. Geol. 54, Warszawa.
• Karaszewski W., 1953, Trasa Szydłowiec-Skarżysko, Przewodnik wycieczki Narady Państwowej Służby Geologicznej, Centralny Urząd Geologii, Polskie Towarzystwo Geologiczne, Warszawa.
• Karaszewski W., 1960, Nowy podział liasu świętokrzyskiego, Kwart. Geol., 37, t. 4, nr 4, Warszawa.
• Karaszewski W., 1961, Iłża 1: 100 000 (Materiały do Przeglądowej Mapy Geologicznej Polski), wyd. A i B zaktualizowane, Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1962, Stratygrafia liasu w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, Prace Inst. Geol., t. 30, cz. 3, Warszawa.
• Karaszewski W., 1965, Tektonika liasu w Polsce środkowej, I. Rejon Skarżyska-Kamiennej, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1966, Budowa geologiczna strefy występowania liasu w okolicach Szydłowca, Skarżyska-Kamiennej i Starachowic, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1970, Rozprzestrzenienie utworów liasu, Kwart. Geol. t. 14, z. 2, Warszawa.
• Karaszewski W., 1971, Zarys budowy geologicznej tzw. siodła gielniowskiego, Kwart. Geol., t. 15, z. 3, Warszawa.
• Karaszewski W., 1974, Profile liasu w południowo-wschodniej części synkliny Starachowic-Szydłowca, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1975a, Mapa geologiczna odkryta liasu okolic Szydłowca, Skarżyska-Kamiennej i Starachowic 1: 100 000, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., 1975b, Profile liasu w północno-zachodniej części synkliny Starachowic-Szydłowca, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Karaszewski W., Kopik J., 1970, Jura dolna, w: Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Prace Inst. Geol., t. 56, Warszawa.
• Klajnert Z., 1978, Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu, Acta Geogr. Lodzi 38, Łódź.
• Klajnert Z., 1983, Znaczenie analizy plejstoceńskich kemów dla rekonstrukcji paleogeograficznych, Materiały Zjazdu Geografów Polskich, Toruń 16-18 września 1983.
• Klimaszewski M., 1958, Rozwój geomorfologiczny terytorium Polski w okresie przedczwartorzędowym, Przegl. Geogr., t. 30, z. 1, Warszawa.
• Klimaszewski M., 1972, Podział geomorfologiczny Polski Południowej, w: Geomorfologia Polski, red. M. Klimaszewski, Warszawa.
• Kobyłecki M., 1948, Jurajskie żelaziaki brunatne pasa tychowskiego między Rogowem i Ćmielowem, Biul. Państw. Inst. Geol. 41, Warszawa.
• Kondracki J., 1977, Regiony fizyczno-geograficzne Polski, Warszawa.
• Kopik J., 1970, Retyk, Prace Inst. Geol., t. 56, Warszawa.
• Kosmowska-Suffczyńska D., 1966, Rozwój rzeźby w trzeciorzędzie okolic Ostrowca Świętokrzyskiego i Ćmielowa, Prace Geogr., nr 54, Inst. Geogr. PAN, Warszawa.
• Kosmowska-Suffczyńska D., 1975, Rola procesów trzeciorzędowych w kształtowaniu rzeźby Gór Świętokrzyskich, Acta Univ. Carolinae, vol. 1-2, Praha.
• Kosmowska-Suffczyńska D., Szczepanek K., 1981, A new interglacial locality on the Sandomierz Upland, „Folia Quaternaria” 54, Kraków.
• Krajewski R., 1947, Złoża żelaziaków ilastych we wschodniej części powiatu koneckiego, Biul. Państw. Inst. Geol. 26, Warszawa.
• Kozłowski S., 1965, Dokumentacja geologiczna złoża piaskowca budowlanego „Śmiłów” - woj. kieleckie, pow. Radom, gmina Szydłowiec, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Kozydra Z., 1968, Złoża dolnojurajskich iłów ogniotrwałych na tle budowy geologicznej północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Biul. Inst. Geol. 216, Warszawa.
• Lencewicz S., 1926, Czwartorzędowe ruchy epejrogeniczne i zmiany sieci rzecznej w Polsce środkowej, Przegl, Geogr. t. 6, Warszawa.
• Lencewicz S., 1934, Le massif Hercynien des Łysogóry (Ste Croix) et ses enveloppes, Congr. Intern. de Geogr., Varsovie.
• Lencewicz S., 1936, Surface d’aplanissement tertiare dans Les monts Łysogóry, Comptes rendus du Congr. Intern. de Geogr., Varsovie.
• Lewandowski J., Romanek A., Studencki M., 1975, Formy akumulacji międzylobowej w rejonie Suchedniowa, Kwart. Geol. t. 19, nr 4, Warszawa.
• Lindner L., 1971, Stratygrafia plejstocenu i paleogeomorfologia północno-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Studia Geol. Pol. 35, Warszawa.
• Lindner L., 1977, Zlodowacenia plejstoceńskie w zachodniej części Gór Świętokrzyskich, Studia Geol. Pol. 53, Warszawa.
• Lindner L., 1978, Rozwój paleomorfologiczny zachodniej części regionu świętokrzyskiego, Rocznik Pol. Tow. Geol. nr 48, z. 3-4, Kraków.
• Lindner L., 1979, Pozycja stratygraficzna i rozprzestrzenienie glin zwałowych w środkowej części Wyżyny Małopolskiej, Biul. Geol. UW, t. 23, Warszawa.
• Lindner L., Grzybowski K., 1982, Middle Polish glaciations (Odranian, Wartian) in southern central Poland, Acta Geol. Pol., vol. 32, nr 3-4, Warszawa.
• Lindner L., Lamparski Z., Dąbrowski S., 1982, River valleys of the Mazovian Interglacial in eastern Central Europe, Acta Geol. Pol., vol. 32, nr 3-4, Warszawa.
• Łyczewska J., 1964, Deformacje utworów neogenu i plejstocenu Polski środkowej i zachodniej, Rocznik Pol. Tow. Geol., t. 34, z. 1-2, Kraków.
• Łyczewska J., 1971, Czwartorzęd regionu świętokrzyskiego, w: Stratygrafia kenozoiku Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia, Prace Inst. Geol., t. 44, Warszawa.
• Łyczewska J., 1975, Niektóre przejawy mineralizacji osadów w związku z neotektoniką, w: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1, I Krajowe Sympozjum, Warszawa.
• Malinowska L., 1970, Jura górna, Prace Inst. Geol., t. 56, Warszawa.
• Olędzki J. R., 1976, Wpływ zróżnicowania budowy geologicznej na rzeźbę w Górach Świętokrzyskich, Prace i Studia IG UW, z. 17, Geogr. Fiz. z. 6, Warszawa.
• Osika R., Kleczkowski A., 1953, Okolice Tychowa i Bliżyna, Przewodnik Wycieczkowy Narady Państwowej Służby Geologicznej, Centralny Urząd Geologii, Polskie Tow. Geol., Warszawa.
• Pożaryski W., 1948, Jura i kreda między Radomiem, Zawichostem i Kraśnikiem, Biul. Państw. Inst. Geol. 46, Warszawa.
• Pożaryski W., 1951, Odwapnione utwory kredowe na północno-wschodnim przedpolu Gór Świętokrzyskich, Biul. Państw. Inst. Geol. 75, Warszawa.
• Pożaryski W., 1953a, Budowa geologiczna dorzecza Kamiennej, Przegl. Geol. nr 7, Warszawa.
• Pożaryski W., 1953 b, Tektonika. Przewodnik wycieczkowy Narady Państwowej Służby Geologicznej, Centralny Urząd Geologii, Polskie Tow. Geol., Warszawa.
• Pożaryski W., 1953 c, Wycieczka C: do Annopola i Piotrowic, Przewodnik Wycieczkowy Narady Państwowej Służby Geologicznej 1953 r., Wyd. Geol. Warszawa.
• Pożaryski W., 1956, Tektonika. Region lubelski, w: Regionalna geologia Polski, t. 2, Pol. Tow. Geol., Warszawa.
• Pożaryski W., 1964, Zarys tektoniki paleozoiku i mezozoiku Niżu Polskiego, Kwart. Geol., t. 8, nr 1, Warszawa.
• Pożaryski W., 1969, Podział obszaru Polski na jednostki tektoniczne, Przegl. Geol., nr 2, Warszawa.
• Pożaryski W., 1974, Niż Polski, w: Budowa geologiczna Polski, t. IV, Tektonika, Warszawa.
• Pożaryski W., 1976, Ogólna charakterystyka tektoniczna mezozoiku świętokrzyskiego, Przewodnik XLVIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Starachowice 24-26 września 1976, Warszawa.
• Pożaryski W., 1979, O aulakogenie środkowopolskim, Kwart. Geol. t. 23, nr 2, Warszawa.
• Przewodnik III Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Bełchatów 11-14 września 1980, Warszawa.
• Radłowska C., 1957, Z badań, nad morfologią doliny Krępianki i Iłżanki, Przegl. Geogr. t. 29, z. 2, Warszawa.
• Radłowska C., 1963, Rzeźba północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Prace Geogr. nr 38, Inst. Geogr. PAN, Warszawa.
• Radłowska C., 1965, Fossil pleistocene relief in central Poland, Geogr., Pol. nr 6, Warszawa.
• Radłowska C., 1967, Elementy rzeźby przedczwartorzędowej w Górach Świętokrzyskich, Przegl. Geogr., t. 39, nr 5, Warszawa.
• Radłowska C., 1970, Morfotektonika w rozważaniach nad rozwojem rzeźby, Przegl. Geogr. t. 42, z. 3, Warszawa.
• Radłowska C., 1975, Poziome skutki ruchów neotektonicznych, w: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 2, Warszawa.
• Richling-Kondracka W., 1937, Z morfologii zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Warszawa.
• Różycki S., 1939, Badania geologiczne i roboty poszukiwawcze w 1938 w strefie występowania jury na północnym i wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, Biul. Państw. Inst. Geol. 15, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1950, Przyczynki do znajomości krasu Polski, II. „Zapadłe Doły” we wschodniej części Lasów Starachowickich, Przegl. Geogr. t. 22, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1955, Parkinsonie, garantiany i strenocerasy z doggeru obrzeżenia Gór Świętokrzyskich i ich znaczenie stratygraficzne, Acta Geol. Pol. vol. 5, nr 3, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1956, Nowy podział stratygraficzny doggeru obrzeżeń Gór Świętokrzyskich na podstawie fauny amonitowej, Przegl. Geol. nr 1, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1961 a, Middle Poland. Quide Book of Excursion. From the Baltic to the Tatras, part II, vol. 1, VI-th INQUA Congress, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1961 b, Stadiały Wielkiego Interglacjału, Prace o plejstocenie Polski środkowej, t. 1, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1964, Klimatostratygraficzne jednostki podziału plejstocenu, Acta Geol. Pol. vol. 14, nr 3, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1972, Plejstocen Polski środkowej, wyd. II, Warszawa.
• Różycki S. Z., 1978, Od „Mocht” do syntezy stratygrafii plejstocenu Polski, Rocznik Pol. Tow. Geol. nr 48, z. 3-4, Kraków.
• Rühle E., 1947, Iłża 1:100 000 (Materiały do Przeglądowej Mapy Geologicznej Polski), wyd. AiB, Inst. Geol., Warszawa.
• Rühle E., 1969, Sur le mouvements neotectoniques en Pologne, Geogr. Pol. 17, Warszawa.
• Rühle E., 1973, Ruchy neotektoniczne w Polsce, w: Metodyka badań osadów czwartorzędowych, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1923, Sprawozdanie z badań geologicznych na północnym zboczu Gór Świętokrzyskich, Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol. nr 6, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1924, Sprawozdanie z badań geologicznych między Wierzbnikiem a Ostrowcem nad Kamienną, Pos. Nauk Państw. Inst. Geol. nr 8, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1925, Budowa rowu starachowickiego, Pos. Nauk. Państw . Inst. Geol. nr 12, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1926, Uwagi nad tektoniką i paleogeografią wschodniej części masywu paleozoicznego Łysogór, Pos. Nauk. FIG 15, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1929, Cechsztyn, trias i lias na północnym zboczu Łysogór, Spraw. Państw. Inst. Geol. t. 5, z. 1/2, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1934 a, Przebieg i charakter granicy między jurą a kredą na płn.-wsch. zboczu Łysogór, Spraw. Państw. Inst. Geol. t. 7, z. 2, Warszawa.
• Samsonowicz J., 1934 b, Objaśnienie arkusza Opatów ogólnej mapy geologicznej Polski 1:100 000, Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• Sokolińska z., 1974, Inwentaryzacja złóż kopalin stałych powiatu Szydłowiec, Przeds. Geol. w Kielcach, Arch. Inst. Geol., Warszawa.
• Teofilak-Maliszewska A., 1968, Petrografia osadów liasu w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, Biul. Inst. Geol. 216, Warszawa.
• Tomalkiewicz J., 1975, Morfologiczne skutki tektoniki dysjunktywnej w rzeźbie Wyżyny Wieluńskiej, Przegl. Geogr. t. 47, z. 4, Warszawa.
• Tomczykowa E., 1954, Szkic geologiczny okolic Mirca i Jastrzębia, Arch. Inst. Geol., Kielce.
• Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1, I Krajowe Sympozjum, Warszawa listopad 1975.
• Znosko J., 1966, Jednostki geologiczne Polski i ich stanowisko w tektonice Europy, Kwart. Geol. t. 10, z. 3, Warszawa.