Turkey oak (Quercus cerris L.) in Polish forests

• Autorzy: Danielewicz W. , Kicinski P. , Antosz L.

Warianty tytułu

PL

Dąb burgundzki (Quercus cerris L.) w polskich lasach

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Turkey oak (Quercus cerris L.) is one of the least known species of trees of alien origin introduced to forests in Poland. Its natural geographical range embraces southern Europe and Asia Minor. It started to be grown on the Polish lands in 1813, planted primarily in parks and gardens, mostly in the western part of the country. On the basis of the present authors’ own field search, the literature, and unpublished data, it was possible to collect information about 22 places of occurrence of the Turkey oak in the woodland areas of Poland. A map of the distribution of this species is presented and the characteristics of its most extensive localities in forests are given. The oldest and most robust tree stands comprising Quercus cerris, planted in the fertile riverside habitats of the Oder river valley, have reached the age of 130-150 years. In those conditions the Turkey oak attains a height of 37 m and a breast-height diameter of up to 120 cm. Because of frequent frost damage and a low quality of trunks, it is of no productive significance in forestry. Even so, it is an interesting example of an alien oak species which, like the well-known  Q. rubra, shows the ability to expand in a woodland environment.

PL

Do mało znanych drzew obcego pochodzenia introdukowanych do polskich lasów należy dąb burgundzki (Quercus cerris L.). Zainteresowanie jego uprawą, nawet w skali doświadczalnej, było tak niewielkie, że nie znalazł się on wśród kilkudziesięciu obcych gatunków, których rozwój i wzrost w środowisku leśnym był przedmiotem szczegółowych badań naukowych. Celem tej pracy jest podsumowanie wiedzy o stanowiskach dębu burgundzkiego w polskich lasach oraz określenie jego tendencji dynamicznych na podstawie własnych obserwacji terenowych. Rejestr dotychczas udokumentowanych miejsc introdukcji dębu burgundzkiego w Polsce obejmuje 116 stanowisk, z których prawie 100 było stwierdzonych poza lasami, głównie w starych parkach, założonych przed II wojną światową. W środowisku leśnym zinwentaryzowano 22 stanowiska tego gatunku. Większość miejsc uprawy Q. cerris znajduje się w zachodniej części kraju, a najwięcej – na Pomorzu Zachodnim, w Wielkopolsce, na ziemi lubuskiej i na Dolnym Śląsku. Najstarsze i najdorodniejsze drzewostany z jego udziałem, występujące na żyznych siedliskach nadrzecznych w dolinie Odry, osiągnęły wiek 130-150 lat. W tych warunkach dąb burgundzki dorasta do 37 m wysokości i osiąga pierśnicę do 120 cm. Ze względu na częste uszkodzenia wywołane mrozami i niską jakość pni nie ma znaczenia produkcyjnego  w leśnictwie. Przechodzi jednak pełny cykl rozwoju wegetatywnego i generatywnego, wykazuje zdolność do wytwarzania samosiewu, a niekiedy zdobywania nowych stanowisk i penetracji zbiorowisk leśnych. Optymalne warunki dla rozwoju młodego pokolenia znajduje przede wszystkim w antropogenicznych fitocenozach z sosną w drzewostanie,  na mezotroficznych i eutroficznych siedliskach porolnych. Na kilku stanowiskach jest trwale zadomowionym i licznym komponentem warstwy krzewów takich zbiorowisk. Zgodnie z przyjmowanymi w polskiej literaturze kryteriami klasyfikacji roślin synantropijnych dąb burgundzki należy zaliczyć do kenofitów, a na niższym poziomie podziału – do holoagriofitów. W świetle niektórych definicji związanych z ekologią inwazji dąb burgundzki może być uznany za roślinę inwazyjną, przynajmniej w skali lokalnej.

Słowa kluczowe

EN

Turkey oak; Quercus cerris; forest; Poland; tree; alien species; naturalization

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria
• Rocznik: 2014
• Tom: 13
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.5-22,fig.,ref.

Twórcy

autor

Danielewicz W.

• Department of Forest Botany, Poznan University of Life Sciences, Wojska Polskiego 71D, 60-625 Poznan, Poland

autor

Kicinski P.

• Department of Forest Botany, Poznan University of Life Sciences, Wojska Polskiego 71D, 60-625 Poznan, Poland

autor

Antosz L.

• Department of Forest Botany, Poznan University of Life Sciences, Wojska Polskiego 71D, 60-625 Poznan, Poland

Bibliografia

• Atlas Florae Europaeae. Distribution of Vascular Plants in Europe. Vol. 3. Salicaceae to Balanophoraceae. 1976. Eds J. Jalas, J. Suominen. The Committee for Mapping the Flora of Europe and Societas Biologica Fennica Vanamo Helsinki.
• Bellon S., Tumiłowicz J., Król S., 1977. Obce gatunki drzew w gospodarstwie leśnym [Alien tree species in forestry]. PWRiL Warszawa [in Polish].
• Blasi C., Di Pietro R., Filesi L., 2004. Syntaxonomical revision of Quercetalia pubescentipetraeae in the Italian Peninsula. Fitosociologia 41 (1), 87-164.
• Boratyński A., Boratyńska K., Filipiak M., 2006. Systematyka i rozmieszczenie [Systematics and geographical distribution]. In: Dęby. Ed. W. Bugała. Nasze Drzewa Leśne. Monografie Popularnonaukowe. Vol. 11. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań, 63-114 [in Polish].
• Browicz K., 1953. Dęby uprawiane w Polsce [The oaks cultivated in Poland]. Rocz. Dendr. 9, 71-122 [in Polish].
• Browicz K., 1982. Chorology of trees and shrubs in South-West Asia and adjacent regions. Vol. 1. Polish Scientific Publishers Warszawa.
• Bugała P., 2006. Naturalizacja dębu burgundzkiego (Quercus cerris L.) w Nadleśnictwie Kościan [Naturalization of Turkey oak (Quercus cerris L.) in Kościan Forest District]. Depart. For. Bot. August Cieszkowski Agr. Univ. Poznań [typescript; in Polish].
• Chytrý M., 1997. Thermophilous oak forests in Czech Republic: Syntaxonomical revision of the Quercetalia pubescenti-petraeae. Folia Geobot. Phytotax. 32, 221-258.
• Chytrý M., 2012. Vegetation of the Czech Republic: diversity, ecology, history and dynamics. Preslia 84, 427-504.
• Czarna A., 2009. Rośliny naczyniowe środkowej Wielkopolski [Vascular plants in central Wielkopolska]. Wyd. UP Poznań [in Polish].
• Danielewicz W., 2008. Ekologiczne uwarunkowania zasięgów drzew i krzewów na aluwialnych obszarach doliny Odry [Ecological determinants of the range of trees and shrubs in the alluvial areas of the Oder Valley]. Wyd. UP Poznań [in Polish].
• Danielewicz W., Maliński T., 2003. Alien tree and shrubs species in Poland regenerating by selfsowing. Rocz. Dendr. 51, 205-236.
• Danielewicz W., Pawlaczyk P., 2006. Rola dębów w strukturze i funkcjonowaniu fitocenoz [The role of oaks in the structure and functioning of phytocoenoses]. In: Dęby. Ed. W. Bugała. Nasze Drzewa Leśne. Monografie Popularnonaukowe. Vol. 11. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań, 474-564 [in Polish].
• Danihelka J., Chrtek J., Kaplan Z., 2012. Checklist of vascular plants of the Czech Republic. Preslia 84, 647-811.
• Domański R., Basałyga T., 1999. Dąb burgundzki (Quercus cerris L.) w Nadleśnictwie Wołów [Turkey oak (Quercus cerris L.) in the Wołów Forest District]. Depart. For. Bot. Agr. Univ. Poznań [typescript; in Polish].
• Ellenberg H., Weber H.E., Düll R., Wirth V., Werner W., Paulissen D., 1991. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica 18.
• Faliński J.B., 1968. Stadia neofityzmu i stosunek neofitów do innych komponentów zbiorowiska [Stages of neophytism and the relation of neophytes to other components of the community]. Mat. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25, 15-31 [in Polish].
• Faliński J.B., 1969. Neofity i neofityzm [Neophytes and neophytism]. Ekol. Pol. Ser. B, 15 (4), 337-355 [in Polish].
• Gazda A., 2013. Występowanie drzew obcego pochodzenia na tle zróżnicowania lasów Polski południowej [Distribution of alien tree species in various forest communities of southern Poland]. Zesz. Nauk. Uniw. Roln. Krak. 512, 389 [in Polish].
• Grulich V., 2012. Red list of vascular plants of the Czech Republic. Preslia 84, 631-645.
• Horvat I., Glavač V., Ellenberg H., 1974. Vegetation Südosteuropas. Gustav Fisher, Stuttgart.
• Juwa M.M., 1968. Dąb burgundzki (Quercus cerris L.) oraz inne gatunki drzew obcego pochodzenia w Leśnictwie Promno (Nadleśnictwo Czerniejewo) [Turkey oak and other alien tree species in the Promno Forest District (Czereniejewo Forest District)]. Depart. For. Bot. Agr. Univ. Poznań [typescript; in Polish].
• Kaplan Z., 2012. Flora and phytogeography of the Czech Republic. Preslia 84, 505-573.
• Kornaś J., 1968. Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych [A geographicalhistorical classification of synanthropic plants]. Mat. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 25, 33-41 [in Polish].
• Krotoska T., 1953. Zespoły leśne Parku Natury w Promnie pod Poznaniem [Forest associations of the Promno Nature Park near Poznań]. Pr. Kom. Biol. PTPN 14, 1-51 [in Polish].
• Kubiak M., Laurow Z., 1994. Surowiec drzewny [Raw wood material]. Fund. Rozwój SGGW Warszawa [in Polish].
• Lavisci P., Scalbert A., 1991. Quality of Turkey Oak (Quercus cerris L.) Wood. 1. Soluble and Insoluble Proanthocyanidins. Holzforschung 45, 291-296.
• Lonsdale W.M., 1999. Global patterns of plant invasions and the concept of invisibility. Ecology 80, 1522-1536.
• Mayer A., 1984. Die ökologischen und zönologischen Gegebenheiten der Zerreiche (Quercus cerris L.). Folia Dendrologica 11, 331-345.
• Mayer H., 1984. Wälder Europas. Gustav Fischer Stuttgart.
• Mączyński M., 1981. Drzewostany Puszczy Niepołomickiej [Stands of the Niepołomice Forest]. Stud. Ośr. Dokum. Fizjograf. 9, 197-204 [in Polish].
• Mediterranean Oak Networks. Reports of second meeting, 2-4 May 2002, Gozo, Malta. Eds M. Bozano, J. Turok. 2003. International Plant Genetic Resources Rome.
• Menitski Yu.L., 1984. Duby Azji [Asia’s oaks]. Nauka Leningrad [in Russian].
• Meusel H., Jäger E., Weinert E., 1965. Vergleichende chorology der zentraleuropäischen Flora. Gustav Fischer Jena.
• Nardini A., Lo-Gullo M., Salleo S., 1999. Competitive strategies for water availability in two Mediterranean Quercus species. Plant Cell Environ. 22 (1), 109-116.
• Pagan J., 1992. Lesnícka dendrológia [Forest dendrology]. Technická Univ. Zvolen [in Slovak].
• Požgaj J., Horváthová J., 1986. Variabilita a ekologia druhov rodu Quercus L. na Slovensku [A contribution towards the understanding of the variability and ecology of selected species of the genus Quercus L. in Slovakia]. Acta Dendrobiol. 1986 [in Slovak].
• Preston C.D., Pearman D.A., Dines T.D., 2002. New atlas of the British and Irish flora. Oxford Univ. Oxford.
• Pyšek P., Jarošik V., Pergl J., Randall R., Chytrý M., Kühn I., Tichý L., Danihelka J., Chrtek jun. J., Sádlo J., 2009. The global invasion success of Central European plants is related to distribution characteristics in their native range and species traits. Divers. Distrib. 15, 891-903.
• Reichenau S., 1911. Ausländische Holzarten in den Forsten des Reg.-Bez. Danzig. Mitt. Deustch. Dendr. Ges. 20, 109-114.
• Richardson D.M., Pyšek P., Rejmánek M., Barbour M.G., Panetta F.D, West C.J., 2000. Naturalization and invasion of alien plants: concepts and definition. Divers. Distrib. 6, 93-107.
• Roleček J., 2005. Vegetation types of dry-mesic oak forests in Slovakia. Preslia 77, 241-261.
• Schwarz O., 1964. Quercus L. In: Flora Europaea. Vol. 1. Eds T.G. Tutin, V.H. Heywood, N.A. Burges, D.H. Velentine, S.M. Walters, D.A. Webb. Cambridge Univ. Cambridge, 61-64.
• Taffetani F., Catorci A., Ciaschetti G., Cutini M., Martino L.D., Frattaroli A.R., Paura B., Pirone G., Rismondo M., Zitti S., 2012. The Quercus cerris woods of the alliance Carpinion orientalis Horvat 1958 in Italy. Plant Biosystems 146 (4), 1-36.
• Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C., 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych [Alien plants in Poland with particular reference to invasive species]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Warszawa [in Polish].