Miliolidae (Foraminiferida) from the Miocene of Poland part II. Biostratigraphy, palaeoecology and systematics

• Autorzy: Luczkowska E.

Warianty tytułu

PL

Miliolidae (Foraminiferida) z miocenu Polski część II. Stratygrafia, paleoekologia i opisy gatunków

RU

Miliolidae (Foraminiferida) iz miocena Pol'shi chast' II. Stratigrafija, paleoekologija i opisanija vidov.

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Descriptions are given of 103 species and subspecies of the Miliolidae from the Miocene of Poland, including 9 new species and 1 new name. A new genus, Articularia, and a new subfamily, Sigmoilinitinae, comprising species which show a sigmoiline initial stage and not a quinqueloculine or cryptoquinqueloculine one, have also been separated. The distribution and stratigraphic range of the species under study in the Tortonian and Sarmatian of Poland have been discussed and the hypothetical palaeoecologic conditions prevailing in the coastal facies of the Miocene sea reconstructed.

PL

Badane materiały pochodzą z odsłonięć i z wierceń, rozmieszczonych głównie w brzeżnych facjach Zapadliska Przedkarpackiego (Text-fig. 1). Wykaz miejscowości, z których zostały pobrane na obszarze Polski oraz pochodzenie materiałów porównawczych z miocenu innych krajów i z mórz współczesnych podano w rozdziale pt. „Materiał”. Przy określaniu rodzajów wzięto pod uwagę dwie cechy, jako główne kryteria taksonomiczne: budowę wewnętrzną i charakter ujścia. Ilość komór widocznych na zewnątrz okazała się cechą drugorzędną, często jednakową u przedstawicieli różnych rodzajów. Przy opisach gatunków ograniczono się do omówienia strony przedniej, posiadającej większą ilość widocznych komór oraz profilu, tj. zarysu od strony ujścia, mającego duże znaczenie dla odróżniania gatunków. Strona tylna, posiadająca mniejszą ilość widocznych komór, nie wnosi do opisu nic nowego w porównaniu z poprzednimi cechami. Terminologia użyta w opisach jest objaśniona na Text-fig. 2. Identyfikację gatunków starano się oprzeć na materiałach z miejscowości typowych lub z utworów równowiekowych sąsiednich obszarów. W związku z tym przy nazwach gatunków zastosowano następującą symbolikę: * - gatunek zidentyfikowany na podstawie porównania z holotypem. X - gatunek zidentyfikowany na podstawie porównania z okazami z tej samej miejscowości i poziomu co holotyp. + - gatunek zidentyfikowany na podstawie materiałów z innej miejscowości, z tego samego regionu i poziomu co holotyp. = - gatunek zidentyfikowany po konsultacji z autorem gatunku. Badania zmienności morfologicznej niektórych gatunków, ich ontogenezy, zróżnicowania generacji itp. były przeprowadzane na przekrojach poprzecznych, ukazujących komorę embrionalną i kolejne stadia rozwojowe (patrz część I). Przekroje (naszlify) sporządzano w zasadzie sposobem opisywanym przez Bogdanowicza (1952, str. 49), jednak z zastosowaniem pewnych usprawnień, umożliwiających obserwowanie przebiegu czynności pod binokularem. Wszystkie szlifowane okazy były rysowane w schematycznym zarysie przed rozpoczęciem szlifowania i następnie rysowano ich przekrój. STRATYGRAFIA Badane miliolidy pochodzą z utworów miocenu, należących do dwóch pięter: tortonu (badenianu) i sarmatu. Nazwa „badenian” została zaproponowana przez Pappa et al. (1968) dla utworów należących do tortonu w Basenie Wiedeńskim, lecz nie odpowiadających ściśle stratotypowi tortonu we Włoszech. W niniejszej pracy stosowana jest dawna nazwa „torton” dla ławiejszego nawiązania do poprzednich prac autorki i uniknięcia niejasności, z tym jednak zastrzeżeniem, że odnosi się ona do tortonu. s. I. Zespoły miliolidów z miocenu Polski różnią się w poszczególnych poziomach stratygraficznych. Ogólnie można stwierdzić, że w tortonie żyły zupełnie inne gatunki miliolidów aniżeli w sarmacie. Ich występowanie w typowych miejscowościach, reprezentujących różne wiekowo utwory, oraz zasięg stratygraficzny podano na Tabeli 1. Granica między tortonem i Sarmatem zaznacza się w miejscu prawie całkowitego zaniku licznych gatunków tortońskich miliolidów i pojawienia się nowego, sarmackiego gatunku Cycloforina stomata. Liczne występowanie tego gatunku w spągowych utworach sarmatu charakteryzuje okres pomiędzy nagłym wyginięciem mikrofauny górnotortońskiej a stopniowym rozwojem mikrofauny sarmackiej. PALEOEKOLOGIA Odtworzenie przypuszczalnych warunków paleoekologicznych w morzu mioceńskim jest możliwe na podstawie porównania z występowaniem miliolidów w morzach współczesnych. Typowymi przykładami dolnotortońskich zespołów miliolidów północnej strefy przybrzeżnej są zespoły z Kars i Korytnicy, a w południowej strefie - z Benczyna, Iwkowej, Żegociny, Przeciszowa, Brzozowej. Można przyjąć, że wskazują one na warunki wewnętrznego szelfu, na głębokość nie większą od 50-80 m oraz na ciepłe wody. Duża rozmaitość gatunków (38) mówi o normalnym zasoleniu. W Wieliczce występują utwory młodsze w porównaniu z Korytnicą. Spotykane w nich miliolidy wskazują na nieco odmienne środowisko, na wody głębsze, sięgające poniżej 100 m, być może do 200-250 m. Zmniejszenie ilości gatunków wskazuje na oddalenie od brzegów, albo na zmiany w składzie chemicznym wód. W górnym tortonie zasolenie morza nie odbiegało od normalnego, na co wskazuje duże bogactwo rodzajów i gatunków. W Gliwicach Starych, typowej miejscowości dla strefy przybrzeżnej w zachodniej części morza, występują zespoły mówiące o głębokości mniejszej aniżeli w Wieliczce, ale większej niż w Korytnicy. Przypuszczalnie można je określić w granicach około 100-150 m. Podobne warunki panowały również w południowej strefie przybrzeżnej, np. w Zgłobicach, Chełmie n/Rabą, Grabowcu, Brzeźnicy itd. W północno-wschodniej części pasa przybrzeżnego (np. w Węglinku, Bogorii, Gieraszowicach, Rybnicy) i w silnie na południe wysuniętej zatoce (w Niskowej) występują utwory przypuszczalnie tego samego wieku co w Gliwicach Starych, jednak wskazujące na inne warunki: na płytkie, ciepłe wody strefy infralitoralnej, posiadające normalne zasolenie i głębokość około 30-50 m. W dolnym sarmacie od początku występowały zespoły miliolidów wskazujące na niewielkie głębokości, przypuszczalnie około 30 m. W późniejszym okresie zespoły stawały się bardziej jednostajne, widoczne jest masowe występowanie pewnych gatunków, typowe dla faun przybrzeżnych barier i wysepek lub delt większych rzek. Warunki coraz bardziej się pogarszały, co widoczne jest w redukcji ilości gatunków, zmniejszeniu wielkości okazów i powstawaniu form zdegenerowanych. Zjawiska te być może oznaczały wysładzanie się wód pod koniec dolnego sarmatu na wschodnim obszarze morza sarmackiego w Polsce. MORFOLOGIA SKORUPEK Na różnorodność kształtów u miliolidów składają się trzy czynniki: zmienność morfologiczna, dimorfizm i ontogeneza. Nie wszystkie wchodzą w rachubę równocześnie u poszczególnych gatunków, jednak wszystkie są z sobą w pewnym stopniu powiązane. Np. różne wielkości skorupek mogą świadczyć o obecności osobników reprezentujących różne stadia ontogenetyczne, od młodocianych do starczych, lecz także mogą być wyrazem specyficznych warunków środowiska, powodujących mniejszy lub większy wzrost skorupek u tych samych gatunków. Również dimorfizm w pewnym stopniu wpływa na różnorodność kształtów. Mimo iż generacje mikro i mega I są nie do odróżnienia na podstawie wielkości i kształtu skorupek (część I, str. 348 oraz przekroje Quinqueloculina), jednak generacja mega II może się uwydatnić w postaci osobników małych pod względem wielkości, ale o wyższych skorupkach w porównaniu z innymi generacjami danego gatunku (np. u Quinqueloculina anagallis, Text-fig. 7/5 lub Q. buchiana, Pl. IV, Fig. 2). Zmienność morfologiczna jest wyrażona głównie jako zmienność kształtu skorupek, w różnym stopniu wydłużonego, rozszerzonego lub zaokrąglonego i jako zmienność ornamentacji, np. w ilości żeberek lub prążków, albo ich pojawieniu się tylko na pewnej ilości okazów danego gatunku. Na uwagę zasługuje również zmienność kształtu ujścia i zęba, szczególnie u takich rodzajów jak Cycloforina, Miliolinella, Pyrgo, Pyrgoella, Varidentella. Istnieją tylko nieliczne gatunki o mało zmiennych cechach morfologicznych. ONTOGENEZA Siedząc u różnych gatunków przekroje szeregów form od młodocianych do dorosłych lub starczych, względnie obserwując stadia rozwoju poszczególnych okazów można dojść do następujących wniosków: 1) Wielkość skorupki nie jest zależna od ilości komór lecz przede wszystkim od wielkości proloculus. Im większy proloculus tym mniej komór u osobników tej samej wielkości, czyli stadium juwenilne generacji mega I lub mega II może mieć tę samą wielkość co stadium dorosłe generacji mikro. 2) U rodzaju Quinqueloculina, wytwarzającego dorosłe (lub starcze?) stadium massilinowe, obserwuje się takie gatunki, u których jedynie stadium kwinkwelokulinowe decyduje o przynależności do danego gatunku, gdyż kształty tych massilinowych form mogą być bardzo podobne u różnych gatunków. Można to interpretować dwojako. Albo istnieje rodzaj Massilina, a różne kształty stadium juwenilnego widoczne na przekrojach podobnych form świadczą o ich polifiletycznym pochodzeniu albo rodzaj Massilina reprezentuje tylko stadium ontogenetyczne rodzaju Quinqueloculina, izomorficzne u różnych gatunków. W pracy przyjęto to drugie stanowisko (patrz część I). 3) U szeregu rodzajów można zaobserwować na przekrojach, że młodociane stadium niektórych gatunków może mieć podobną postać, a cechy indywidualne różnicują się dopiero po utworzeniu kilku początkowych komór (np. u rodzajów Cycloforina, Lachlanella, Triloculina). Wynika stąd, że poza rodzajem Quinqueloculina, stadium młodociane u innych rodzajów nie ma zróżnicowanych cech diagnostycznych. 4) W obrębie rodzaju Sinuloculina istnieją gatunki, których stadium juwenilne różni się tak od stadium dorosłego, że oba stadia bywają oznaczane jako odrębne gatunki. Jeżeli chodzi o rozwój kształtu ujścia i zęba, to u niektórych rodzajów, np. u Varidentella, Hauerina, Miliola, są one inne w stadium młodocianym aniżeli w dorosłym. FORMY POKREWNE Zaobserwowano, że wśród miliolidów z miocenu Polski można wyróżnić grupy form w obrębie jednego rodzaju, których pokrewieństwo zaznacza się zarówno w podobnej budowie stadium juwenilnego, jak i w pewnych cechach morfologicznych w stadium dorosłym oraz w podobnym charakterze ścianki. FORMY PRZEJŚCIOWE MIĘDZY RODZAJAMI Trudności w określeniu niektórych rodzajów miliolidów wynikają głównie z tego powodu, że istnieją gatunki posiadające cechy diagnostyczne „mieszane”, nastręczające wątpliwości co do zaliczenia ich do określonych rodzajów. Do takich cech należą głównie kształt ujścia i zęba oraz ilość komór widocznych na zewnątrz. Takie gatunki można traktować jako formy przejściowe między rodzajami, przy czym o przynależności do określonego rodzaju może zadecydować budowa wewnętrzna. Wśród mioceńskich miliolidów spotyka się formy o cechach przejściowych pomiędzy rodzajami Quinqueloculina i Varidentella, Varidentella i Cycloforina, Cycloforina i Sinuloculina, Miliolinella i Pyrgoella. Ich obecność świadczy o trudnościach w klasyfikacji i o konieczności dalszych badań nad rozwojem filogenetycznym wielu gatunków. CZĘŚĆ SYSTEMATYCZNA Część systematyczna zawiera opisy 103 gatunków i podgatunków, w tym 9 sp. n. i 1 n. nom. Został również wydzielony jeszcze jeden nowy rodzaj Articularia, w obrębie rodziny Quinqueloculininae, który różni się od Articulina tym, że posiada kwinkwelokulinową, nie płasko spiralną lub nieregularnie miliolinową budowę stadium juwenilnego. Wydzielono także nową podrodzinę Sigmoilinitinae, obejmującą gatunki z sigmoilinowym stadium początkowym, nie kwinkwelokulinowym jak u Quinqueloculininae ani kryptokwinkwelokulinowym jak u Miliolinellinae. Do nowych gatunków należą: Quinqueloculina alexandri, Q. anagallis, Q. lentica, Q. parakneriana, Q. pseudobuchiana, Articulina multibullata, Cycloforina stomata, Siphonaperta ovalis, Varidentella georgiana. Nową nazwę Miliolinella banatiana nadano gatunkowi Miliolinella dilatata (Karrer), który jest homonimem M. dilatata (d’Orbigny).

RU

Материалы для исследований были добыты в обнажениях и буровых скважинах, расположенных, в основном, в периферической части Предкарпатского прогиба (фиг. 1). Перечень местностей, в которых были взяты образцы на территории Польши, а также местонахождения использованного для сравнения материала из миоцена других стран и из современных морей, указаны в главе п.з. „Материал”. В определении родов в качестве осноеных таксономических критериев использовались два признака - внутреннее строение и характер устья. Количество наблюдаемых снаружи камер оказалось второстепенным признаком, часто одинаковым у представителей разных родов. Описания видов ограничиваются характеристикой передней стороны, отличающейся большим количеством заметных камер, и профиля, т.е. очертания со стороны устья, играющего роль важного признака в определении видов. Задняя сторона, характеризующаяся меньшим количеством заметных камер, не вносит ничего нового в описания, по сравнению с предыдущими признаками. Объяснение терминологии, применявшейся в описаниях, дано на фигуре. 2. Определения видов автор стремился основывать на материалах из характерных местонахождений или на одновозрастных образованиях смежных районов. В связи с этим названия видов снабжены следующими индексами: * - вид, определенный на основании сопоставления с голотипом. X - вид, определенный на основании сопоставления с экземплярами из того же местонахождения и того же горизонта, в которых был найден голотип. + - вид, определенный на основании материалов из другого местонахождения, но из того же региона и того же горизонта, в которых был найден голотип. = - вид, определенный на основании консультации с автором голотипа. Изучение морфологических особенностей некоторых видов, их онтогенеза, генерационных признаков и пр. проводилось на поперечных сечениях, вскрывающих эмбриональную камеру и последовательные стадии развития (см. часть I). Сечеиня (аншлифы) изготовлялись в принципе методом, описанным Богдановичем (1952, стр. 49), с некоторым усовершенствованием, позволяющим вести наблюдения по ходу действия под бинокуляром. Производилась схематическая зарисовка всех экземпляров до шлифовки и зарисовка сечений после шлифовки. СТРАТИГРАФИЯ Изученные милиолиды были добыты из двух ярусов миоцена - тортонского (баденского) и сарматского. Название „баденский ярус” было предложено Паппом и др. (1968) в отношении пород, относящихся к тортону Венского бассейна, но полностью не эквивалентных тортонскому стратотипу в Италии. В настоящей работе употребляется прежнее название „тортон” для большей четкости и прямой увязки с предыдущими работами автора, однако с оговоркой, что это название относится к тортону s. I. Сообщества милиолид, представленные в разных стратиграфических горизонтах миоцена Польши, отличаются друг от друга. В общем можно отметить, что милиолиды тортонского века коренным образом отличаются от видов, существовавших в сармате. Их распространение в типовых местонахождениях, представляющих разновозрастные образования, и стратиграфические интервалы приведены в таблице I. Граница между тортоном и сарматом намечается в месте почти полного исчезновения многочисленных тортонских милиолид и появления нового, сарматского вида Cycloforina stomata. Богатое распространение этого вида в подошвенных слоях сармата знаменует период между резким исчезновением верхнетортонской микрофауны и постепенным развитием сарматской микрофауны. ПАЛЕОЭКОЛОГИЯ Восстановление предполагаемых палеоэкологических условий миоценового моря возможно на основании сопоставления с условиями обитания милиолид в современных морях. Типичными примерами нижнетортонских сообществ милиолид северной прибрежной зоны являются сообщества из местонахождений Карсы и Корытница, для южной зоны - Бенчин, Ивкова, Жегоцина, Пшецишув и Бжозова. Можно предполагать, что они характеризуют условия внутреннего шельфа с теплыми водами и глубиной не более 50-80 м. Значительное разнообразие видов (38) является показателем нормальной солености. В Величке распространены более молодые отложения, по сравнению с Корыт-ницей. Встречающиеся в этих отложениях милиолиды характеризуют немного иную, более глубоководную среду, с глубинами порядка 100 и, возможно, даже 200-250 м. Сокращение количества видов свидетельствует об отдалении береговой линии или изменениях химизма морской воды. В верхнем тортоне соленость моря не отклонялась от нормальной солености, что доказывается обилием родов и видов. В Гливицах Старых - типичном местонахождении прибрежной зоны в западной части водоема представлены сообщества, характеризующие более мелководные условия по сравнению с Величкой, но более глубоководные, чем в Корытницы. По всей вероятности, глубины составляли 100-150 м. Сходные условия господствовали также в южной прибрежной зоне, например в местонахождениях Зглобице, Хелм-на-Рабе, Грабовец, Бжез-ница и др. В северо-восточной части прибрежной полосы (Венглинек, Богория, Герашовице, Рыбница) и в выступающем далеко на юг заливе (Нискова) залегают отложения одновозрастные, очевидно, с осадками местонахождения Гливице Старе, но определяющие другие условия - теплое, мелководное море инфралиторальной зоны, глубиной порядка 30-50 м, характеризующееся нормальной соленостью. В низах нижнего сармата распространены сообщества милиолид, характеризующие небольшие глубины, вероятно порядка 30 м. Выше появляются более однообразные сообщества, отмечается массовое распространение некоторых видов, которые характеризуют условия прибрежных барьеров, островов или дельт крупных рек. Условия все больше ухудшались, что выражено сокращением количества видов, уменьшением размеров особей и появлением дегенерированных форм. Эти явления знаменуют, возможно, опреснение моря в конце раннего сармата в восточной части сарматского водоема Польши. МОРФОЛОГИЯ РАКОВИН Разнообразие форм раковин милиолид обусловлено тремя факторами: морфологической изменчивостью, диморфизмом и онтогенезом. Эти факторы проявляются неодновременно у отдельных видов, однако все они до некоторой степени взаимосвязаны. Итак, разная величина раковин может отражать наличие особей, представляющих разные онтогенетические стадии, от младенческих до старческих, но также может быть следствием специфических условий среды обитания, обусловивших большее или меньшее развитие раковин у одних и тех же видов. Диморфизм тоже в определенной степени влияет на разнообразие форм. Несмотря на то, что генерации микро и мега I неразличимы на основании величины и формы раковин (часть I, стр. 348 и сечения Quinqueloculina), то, однако, генерация мега II может проявляться в виде особей небольшой величины, но обладающих более высокой раковинкой по сравнению с другими генерациями данного вида (например у Quinqueloculina anagallis, фиг. 7/5 или Q. buchiana, табл. IV, фиг. 2). Морфологические особенности выражены, главным образом, разными формами раковин (разным удлинением, шириной и округленностью) и скульптурными особенностями (разным количеством ребришек или рубцов или их нали-чием лишь у некоторых экземпляров данного вида). Важным признаком является также разная форма устья и зуба, особенно у таких родов как Cycloforina, Miliolinella, Рутдо, Pyrgoella, Varidentella. Очень редко встречаются виды, у которых морфологические признаки изменяются в незначительной степени. ОНТОГЕНЕЗ Наблюдения сечений ряда форм разных видов в порядке от младенческих стадий по взрослые или старческие, или же изучение стадий развития отдельных экземпляров позволяет сделать следующие заключения: 1) Величина раковины не зависит от количества камер и обусловлена, прежде всего, величиной начальной камеры. Чем больше начальная камера, тем меньше камер у особей одинаковой величины. Следовательно, младенческая стадия генерации мега I или мега II может иметь такую же величину, как и взрослая стадия генерации микро. 2) В составе рода Quinqueloculina, образующего взрослую (или старческую?) массилиновую стадию, наблюдаются такие виды, у которых единственно квинквелокулиновая стадия является решающим признаком принадлежности к данному виду, так как формы массилиновых стадий могут быть весьма сходны у разных видов. Это можно рассматривать двояко: либо существует род Massilina, а разные формы младенческой стадии, наблюдающиеся на сечениях сходных форм, свидетельствуют о их полифилетическом происхождении, либо же род Massilina представляет лишь онтогенетическую стадию рода Quinqueloculina, изоморфную у разных видов. В работе принята вторая точка зрения (см. часть I). 3) На сечениях экземпляров ряда родов можно наблюдать, что младенческая стадия некоторых видов имеет сходный облик, а индивидуальные признаки проявляются только лишь после сформирования нескольких начальных камер (например, роды Cycloforina, Lachlanella, Triloculina). Отсюда следует, что за исключением рода Quinqueloculina младенческая стадия других родов лишена индивидуальных диагностических признаков. 4) Внутри рода Sinuloculina присутствуют виды, младенческая стадия которых настолько отличается от взрослой стадии, что их принимают в качестве разных видов. Что касается формы устья и зуба, то у некоторых родов, например у Varidentella, Hauerina, Miliola они имеют разный вид в младенческой и взрослой стадиях. РОДСТВЕННЫЕ ФОРМЫ Наблюдения показали, что среди милиолид миоцена Польши можно заметить такие группы форм внутри одного рода, родственная связь которых выражена так сходным строением младенческой стадии, как и некоторыми морфологическими признаками взрослой стадии, а также сходным типом стенки. ПРОМЕЖУТОЧНЫЕ ФОРМЫ МЕЖДУ РОДАМИ Трудность определения некоторых родов милиолид обусловлена, в основном, тем, что существуют виды со „смешанными” диагностическими признаками, вызывающими неуверенность в отнесении их к определенному роду. К таким при-знакам относятся, прежде всего, форма устья и зуба и количество камер, наблюдающихся снаружи. Такие виды можно рассматривать в качестве промежуточных форм между отдельными родами, а решающее значение в определении принадлежности к определенному роду имеет внутреннее строение. Среди миоценовых милиолид встречаются промежуточные формы между родами Quinqueloculina и Varidentella, Varidentella и Cycloforina, Cycloforina и Sinuloculina, Miliolinella и Pyrgoella. Присутствие таких форм значительно затрудняет классификацию и требует дальнейшего изучения филогенетической эволюции многих видов. СИСТЕМАТИЧЕСКАЯ ЧАСТЬ В систематической части представлены описания 103 видов и их подвидов, в том числе 9 sp. п. и 1 п. пот. Определен также новый род Articularia внутри семейства Quinqueloculininae, отличающийся от Articulina тем, что имеет квин-квелокулиновое, не плоскоспиральное или нерегулярно милиолиновое строение младенческой стадии. Определено также новое подсемейство Sigmoilinitinae, охватывающее виды с сигмоилиновой начальной стадией, не квинквелокулино-вой, как у Quinqueloculininae и не криптоквинквелокулиновой, как у Miliolinellinae. К новым видам относятся: Quinqueloculina alexandri, Q. anagallis, Q. lentica, Q. parakneriana, Q. pseudobuchiana, Articulina multibullata, Cycloforina stomata, Siphonaperta ovalis, Varidentella georgiana. Новое название - Miliolinella banatiana присвоено виду Miliolinella dilatata (Karrer), который является гомонином M. dilatata (d’Orbigny).

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1974
• Tom: 19
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.3-176,fig.,ref.

Twórcy

autor

Luczkowska E.

• Department of Palaeontology and Stratigraphy, Institute of Regional Geology and Coal Deposits, Academy of Mining and Metallurgy, Al. Mickiewicza 30, Krakow, Poland

Bibliografia

• ADAMS, T. D. & HAYNES, J. 1965. Holocene Foraminifera from Wales. - Paleontology, 8, 1, 27-38, London.
• ALEXANDROWICZ, S. W. 1969. Pozycja geologiczna warstw kędzierzyńskich w zachodnim obrzeżeniu Zagłębia Górnośląskiego. - Spraw, pos. Kom. Oddz. PAN w Krakowie, 13/2, 569-573, Kraków.
• AREŃ, B. 1962. Miocen Roztocza Lubelskiego pómiędzy Sanną i Tanwią. - Prace Inst. Geol., 30, 3, 5-56, Warszawa.
• ATKINSON, K. 1971. The relationship of Recent foraminifera to the sedimentary facies in the turbulent zone, Cardigan Bay. - Journ. Nat. Hist., 5, 385-439.
• BAŁUK, W. 1970. Dolny torton Niskowej koło Nowego Sącza. - Acta Geol. Pol., 20, 1, 101-157, Warszawa.
• BANDY, O. L. 1961. Distribution of foraminifera, radiolaria and diatoms in sediments of the Gulf of California. - Micropaleontology, 7, 1, 1-26, New York.
• - 1964a. Foraminiferal biofacies in sediments of Gulf of Batabano, Cuba, and their geologic significance - Bull. Amer. Assoc. Petrol. Geol., 48, 10, 1666-1679, Tulsa, Oklahoma.
• - 1964b. General correlation of foraminiferal structure with environment. In: IMBRIE, J., NEWELL, N., Approaches to Paleoecology, 75-90, U.S.A.
• - & ARNAL, R. E. 1957. Distribution of Recent foraminifera off West Coast of Central America. - Bull. Amer. Assoc. Petrol. Geol., 41, 9, 2037-2053, Tulsa, Oklahoma.
• - & -1960. Concepts of foraminiferal paleoecology. - Ibidem, 44, 12, 1921-1932.
• BARKER, R. W. 1960. Taxonomic notes on the species figured by H. B. BRADY in his Report on the Foraminifera dredged by H. M. S. Challenger during the years 1873-1876. - Spec. Publ. Soc. Econ. Paleont. Miner., 9, 1-24, Tulsa, Oklahoma.
• BIELECKA, M. 1959. Główne problemy trzeciorzędu okolic Zaklikowa. - Kwart. Geol., 3, 3, 638-661, Warszawa.
• BLANC-VERNET, L. 1969. Contribution a l’étude des Foraminifères de Méditerranée.- Rec. Trav. Stat. Mar. d’Endoume, 64-48, 5-281, Marseille.
• BOGDANOWICH, A. K. 1947. O rezultatach izučenija foraminifer miocena Krymsko-Kavkazkoj oblasti. In: Mikrofauna neftianych mestoroždenij Kavkaza, Emby i Srednej Azii. - Trudy VNIGRI, 5-33, Leningrad-Moskva.
• - 1950a. Tarchanskije otloženija Kubani v svete izučenija mikrofauny. - Ibidem, 51, 113-128.
• - 1950b. Čokrakskije foraminifery Zapadnogo Predkavkazja. - Ibidem, 51,129-176.
• - 1952. Miliolidy i Peneroplidy. Iskopaemye foraminifery. SSSR. Ibidem, 64,1-338.
• - 1960. O novych i maloizvestnych foraminiferach iz miocena Zapadnogo Predkavkazja. - Trudy KF VNII, Geol. Sb., 3, 241-263, Moskva.
• - 1965. Novye dannye o konkskich Miliolidea Zapadnogo Predkavkazja. - Ibidem, 16, 34-49.
• - 1967. Novyj vid artikulin iz meotisa Kubani. - Paleont. Žur. 1, 131-132. Moskva.
• - 1969a. To the revision of Miliolidae with quinqueloculine and triloculine structure of tests. - Roczn. Pol. Tow. Geol., 39, 1/3, 351-360, Kraków.
• - 1969b. Meotičeskije Miliolida Zapadnogo Predkavkazja. - Trudy KF VNIIneft, 19, 64-133, Moskva.
• - & VOLOSHINOVA, N. A. 1959. Otrjad Miliolida. In: J. A. ORLOV (edit.), Osnovy Paleontologii, Prostejšie, 233-246, Moskva.
• BOLTOVSKOY, E. 1965. Los Foraminiferos recientes. - Ed. Universaria de Buenos Aires, 1-510, Buenos Aires.
• BRADY, H. B. 1884. Report on the Foraminifera. H. M. S. Challenger, 1873-1876, Zoology, 9, 1-814, Edinburgh.
• CARMAN, K. W. 1933. Dentostommina, a new genus of the Miliolidae. - Contr. Cushm. Lab. Foram. Res., 9, 2, 31-32, Sharon, Mass.
• CHAPMAN, F. & PARR, W. J. 1936. A classification of the Foraminifera. - Proc. Roy. Soc. Victoria, N. S. W., 49, 139-151, Melbourne.
• CHIERICI, M. A., BUSI, M. T. & CITA, M. B. 1962. Contribution à une étude écologique des foraminifères dans la Mer Adriatique. - Rev. Micropaléont., 5, 2, 123-142, Paris.
• CITA, M. B. 1955. Studio delle microfaune contenute in un campione di fondo raccolto dal batiscafo “Trieste” nel mare di Capri. Atti Soc. Ital. Sc. Nat., 94, 2, 209-220, Milano.
• - & CHIERICI, M. A. 1962. Crociera talassografica adriatica 1955. V. Ricerche sui foraminiferi contenuti in 18 carote prelevate sul fondo del Mare Adriatico. Inst. Paleont. Univ. Milano, Ser. P, 126, 297-359, Milano.
• COLLINS, A. C. 1958. Foraminifera. In Great Barrier Reef Expedition 1928-29.- Sc. Rep., 6, 335-437, London.
• CUSHMAN, J. A. 1917. A Monograph of the Foraminifera of the North Pacific Ocean. VI: Miliolidae. - Bull. Smith. Inst. U. S. Nat. Mus., 71, 1-103, Washington.
• - 1927. An outline of a reclassification of the Foraminifera. - Contrib. Cushm. Lab. Foram. Res., 3, 1, 1-105, Sharon, Mass.
• - 1928. Foraminifera, their classification and economic use. - Ibidem, Sp. Publ., 1, 1-401.
• - 1933. Foraminifera, their classification and economic use. - Ibidem, Sp. Publ., 4, 1-349.
• - 1940. Foraminifera, their classification and economic use. Third ed. - Harvard Univ. Press, 1-535, Cambridge, Mass.
• - 1944. The genus Articulina and its species. - Cushm. Lab. Foram. Res., Sp. Publ., 10, 1-21, Sharon, Mass.
• - 1946. The genus Hauerina and its species. - Ibidem, 22, 1, 2-15.
• - 1948. Foraminifera, their classification and economic use. Fourth ed. - Harvard Univ. Press, 1-605, Cambridge, Mass.
• - & WHITE, E. M. 1936. Pyrgoella, a new genus of the Miliolidae. - Contrib. Cushm. Lab. Foram. Res., 12, 4, 90-91, Sharon, Mass.
• CZJZEK, J. 1848. Beitrag zur Kenntniss der fossilen Foraminiferen des Wiener Beckens. - Naturwiss. Abhandl., 2, 1, 137-150, Wien.
• DIDKOVSKY, V. J. 1959. Novyj vid foraminifer Miliolina podolica sp. n. z verchnotortonskich vidkladiv Podilja. - Dopovidy Akad. Nauk URSR, 3, 306-308, Kijiv.
• - 1961. Miliolidy neogenovych vidkladiv pivdennozachidnoj častyny rosijskoj platformy. - Trudy Inst. Geol. Nauk, Ser. strat. paleont., 39, I, 1-122, Kijiv.
• - & SATANOVSKAJA, Z. N. 1970. Foraminifery miocena Ukrainy. Paleontologičeskij spravočnik, 4, 1-166, Kijiv.
• DJANELIDZE, O. I. 1963. Miliolidy srednego miocena Gruzji. - Trudy Inst. Paleobiol. AN Gruz. SSR, 8, 133-192, Tbilisi.
• - 1970. Foraminifery nižnego i srednego miocena Gruzji. 1-172, Tbilisi.
• ELLIS, B. & MESSINA, A. 1940. Catalogue of Foraminifera. - Spec. Publ. Amer. Mus. Nat. Hist., New York.
• FINLAY, H. J. 1947. New Zealand Foraminifera. Key Species in stratigraphy. New Zeal. Journ. Sci. Techn., 28, 5, B, 259-292, Wellington.
• FRANZENAU, A. 1881. Beitrag zur Foraminiferen Fauna der Rákoser (Budapest) Ober Mediterran Stufe. - Földtani Közlöny. Geol. Mitteil. Ung. Geol. Ges., 11, I-XII, 31-55 (53-107), Budapest.
• - 1890. Die fossilen Foraminiferen Bujtur’s. - Természetrajzi Füzetek, 13, 4, 162-172, Budapest.
• GALLOWAY, J. J. 1933. A manual of Foraminifera. - James Furman Kemp. Mem. Ser. Publ., 1, 1-483, Bloomington, Indiana.
• GERKE, A. A. 1938. Izmienčivost Miliolina akneriana (d’Orbigny) i Sigmoilina tschokrakensis nov. sp. v Čokraksko-Spirialisovych slojach Vostočnogo Predkavkazja. - Problemy Paleont., 4, 293-324, Moskva.
• GIANOTTI, A. 1953. Nuove specie di foraminiferi del Tortoniano italiano. - Riv. Ital. Paleont. Stratigr., 1, 28-48, Milano.
• GIUNTA, M. 1955. Studio delle microfaune contenute in cinque saggi di fondo prelevati presso S. Margherita Ligure e Chiavari (Genova). - Arch. Ocean. Limn., 10, 1-2, 67-108.
• GLAÇON, G. 1963. Foraminifères des dépôts actuels des côtes de Tunisie Sud Orientale. - Facult. Scien. Montpellier, Serv. Publ., 1-270, Montpellier.
• GLAESSNER, M. F. 1945. Principles of Micropaleontology. 1-296, Melbourne.
• GOËS, A. 1896. On the Foraminifera of the Galapagos Islands. In: Report on the dregging operations “Albatross” during 1891, XX-The Foraminifera. - Harvard Coll. Bull. Mus. Comp. Zool., 29, 1, 1-104, Cambridge, Mass.
• GREEN, E. K. 1969. Ecology of some Arctic foraminifera. - Micropaleontology, 6, 1, 57-78, New York.
• HAAKE, F.-W. 1964. Eine neue Methode zur Anfertigung von Dünnschnitten rezenter Foraminiferen. - Meyniana, 14, 1-2, Kiel.
• - 1970. Zur Tiefenverteilung von Miliolinen (Foram.) im Persischen Golf. - Paläont. Z., 44, 3/4, 196-200, Stuttgart.
• HOFKER, J. 1971. Orthogénèse de Quinqueloculina vers Spirosigmoilina. - Rev. Micropal., 1, 69-75, Paris.
• IACCARINO, S. 1969. I foraminiferi di campioni di fondo prelevati nel Golfo di Taranto (M. Jonio). - L’Ateneo Parmense Acta Nat. Sez. II (Nouva Ser.), 5, 1, 73-99, Parma.
• ILLING, M. A. 1952. Distribution of certain Foraminifera within the littoral zone on the Bahama Banks. - Ann. Mag. Nat. Hist., 5, 275-285, London.
• IONESI, B. 1968. Stratigrafia depozitelor miocene de platformă dintre Valea Siretului şi Valea Moldovei. - Acad. Rep. Soc. Romănia, 1-391, Bucuresti.
• KARRER, F. 1862. Über das Auftreten der Foraminiferen in dem marinen Tegel des Wienner Beckens. - Sitzungsber. Kais. Akad. Wiss., 44, (1861), 6-10, 427-458, Wien.
• - 1865. Über das Auftreten der Foraminiferen in den Mergeln der marinen Uferbildungen (Leythakalk) des Wiener Beckens. - Ibidem, 50, (1864), 1-5, 692-721, Wien.
• - 1867. Zur Foraminiferenfauna in Österreich. III. Neue Foraminiferen aus der Familie der Miliolideen aus den Neogenen Ablagerungen von Holubica, Lapugy and Buitur. - Ibidem, 55, 357-368, Wien.
• - 1868. Die miocene Foraminiferenfauna von Kostej im Banat. - Ibidem, 58, 1-2, 121-193, Wien.
• - 1877. Geologie der Kaiser Franz-Josephs Hochquellen-Wasserleitung. Eine Studie in den Tertiär-Bildungen am Westrande des alpinen Theiles der Niederung von Wien. - Abh. K. K. Keol. Reichsanst., 9, 1-420, Wien.
• KENNET, J. P. 1966. Quinqueloculina neosigmoilinoides, new name for Quinqueloculina sigmoilinoides Vella, preoccupied. - Contrib. Cushm. Found. Foram. Res., 17, 2, 71, Ithaca.
• KORECZ-LAKY, I. 1968. Miozäne Foraminiferen des östlichen Mecsek-Gebirges. - Ann. Inst. Geol. Publ. Hung., 52, 1, 1-200, Budapest.
• KRACH, W. 1954. Nowy profil i fauna w Gliwicach Starych na G. Śląsku. - Biul. Inst. Geol., 71, 119-132, Warszawa.
• KRASHENNIKOV, V. A. 1959. Foraminifery. In: Atlas srednemiocenovoj fauny Severnogo Kavkaza i Kryma. - Trudy Vsesoj. Nauč. Issled. Inst. Prir. Gazov, 15-103, Moskva.
• KRUIT, C. 1955. Sediments of the Rhone Delta I. Grain size and Microfauna. Verb. Kon, Nederl. Geol.-Mijn. Genotsch. Geol. Ser., 15, 357-556, s-Gravenhage.
• LECALVEZ, J. & Y. 1958. Répartition des Foraminifères dans la baie de Ville-franche. I. Miliolidae. - Ann. Inst. Océanogr., 35, 3, 160-234, Paris.
• LECALVEZ, Y. 1970. Contribution a l’étude des Foraminifères Paléogènes du Bassin de Paris. - Cah. Paléont., 1-326, Paris.
• LOEBLICH, A. R., Jr. & TAPPAN, H. 1964. Sarcodina chiefly “Thecamoebians” and Foraminifera. In: R. C. Moore (ed.), Treatise of Invertebrate Paleontology. C: Protista 2, 1, 1-510, New York.
• LOWMAN, S. W. 1949. Sedimentary facies in Gulf Coast. - Amer. Assoc. Petr. Geol., Bull., 33, 12, 1939-1997, Tulsa, Oklahoma.
• ŁUCZKOWSKA, E. 1955. O tortońskich otwornicach z warstw chodenickich i grabowieckich okolic Bochni. - Roczn. Pol. Tow. Geol., 23, (1953), 77-156, Kraków.
• - 1964. Stratygrafia mikropaleontologiczna miocenu w rejonie Tarnobrzeg-Chmielnik. - Prace Geol. PAN, 20, 1-71, Warszawa.
• - 1967. Remarks on Foraminifers described from the Miocene of Wieliczka by A. E. Reuss in 1867. - Biul. Inst. Geol., 5, 328-336, Warszawa.
• - 1971. A new zone with Praeorbulina indigena (Foraminiferida, Globigerinidae) in the Upper Badenian (Tortonian s. s.) of Central Paratethys. - Roczn. Pol. Tow. Geol., 40, 3/4, 445-448, Kraków.
• - 1972. Miliolidae (Foraminiferida) from the Miocene of Poland. Part I. Revision of the classification. - Acta Palaeont. Pol., 17, 3, 341-377, Warszawa.
• MAISSURADZE, L. S. 1971. Foraminifery sarmata Zapadnoj Gruzji 1-120, Tbilisi.
• MARGEREL, J.-P. 1968. Les Foraminifères du Redonien. 1-207, Nantes.
• MARKS, P. 1951. A revision of the smaller foraminifera from the Miocene of the Vienna Basin. - Contrib. Cushm. Found. Foram. Res., 2, 2, 33-73, Ithaca.
• MATTHES, H. W. 1956. Einführung in die Mikropaläontologie. 1-348, Leipzig.
• MCGLASSON, R. H. 1959. Foraminiferal biofacies around Santa Catalina Island, California. - Micropaleontology, 5, 2, 217-240, New York.
• MONCHARMONT ZEI, M. 1956. Foraminiferi di un campione di fondo prelevato all’Ammontatura nel Golfo di Napoli. - Boll. Soc. Nat. Napoli, 45, 1-11, Napoli.
• - 1962. I Foraminiferi del Banco delle Vedove (Golfo di Napoli). - Pubbl. Staz. Zool. Napoli, 32, suppl., 442-482, Napoli.
• - 1964. Studio ecologico sui Foraminiferi del Golfo di Pozzuoli (Napoli). - Ibidem, 34, 160-184, Napoli.
• - 1968. I Foraminiferi di alcuni campioni di fondo prelevati lunge la costa di Beirut (Libano). - Boll. Soc. Natur. Napoli, 77, 3-34, Napoli.
• MILLETT, F. W. 1898. Report on the Recent Foraminifera of the Malay Archipelago. - Journ. R. Micr. Soc., 499-513, London (Edinbourgh).
• MUNIER-CHALMAS, E. & SCHLUMBERGER, C. 1884-1885. Note sur les Miliolidées Trematophorés. - Bull. Soc. Geol. France, (Ser. 3), 13, 4, 273-323, Paris.
• MURRAY, J. W. 1969. Recent foraminifers from the Atlantic continental shelf of the United States. - Micropaleontology, 15, 4, 401-419, New York.
• NORTON, R. D. 1930. Ecologie relations of some Foraminifera. - Bull. Scripps Inst. Oceanogr. Techn. (Ser. 2), 9, 1-331, La Jolla, Calif.
• ONOFRIO D’ S. 1959. Foraminiferi di una carota sottomarina del Medio Adriatico. - Ann. Mus. Geol. Bologna, (Ser. 2), 27, (1956-57), 147-190, Bologna.
• ORBIGNY D’, A. 1826. Tableau méthodique de la classe des Céphalopodes. - Ann. Sci. Nat. Paris, (ser. 1), 7, 245-314, Paris. In: Catalogue ELLIS & MESSINA.
• - 1839. Foraminifères. In: RAMON DE LA SAGRA, Histoire physique, politique et naturelle de l'Ilĕ de Cuba. 1-224, Paris.
• - 1846. Foraminifères fossiles du Bassin Tertiaire de Vienne. 1-312, Paris.
• PAPP, A. et al. 1968. Zur Nomenklatur des Neogens in Österreich. - Verh. Geol. Bundesanst., 1/2, 9-27, Wien.
• PARKER, F. L. 1954. Distribution of the foraminifera in the north-eastern Gulf of Mexico. - Bull. Mus. Comp. Zool., 111, (1953-1954), 10, 453-588, Harvard.
• - 1958. Eastern Mediterranean Foraminifera. - Rep. Swedish Deep-Sea Exped., 8, 2, 217-283, Göteborg.
• PARR, W. J. 1942. New genera of Foraminifera from the Tertiary of Victoria. - Min. Geol. Journ., 2, 6, 361-363, Melbourne-Victoria.
• PAVLOVIĆ, P. S. 1898. Contribution to the knowledge of the foraminifera or the Second Mediterranean Beds of Serbia. - Serb. Roy. Acad. Trans., 56, 1, (20), Belgrade. In: Catalogue ELLIS & MESSINA.
• PHLEGER, F. B. 1954. Ecology of Foraminifera and associated microorganisms from Mississippi Sound and environs. - Amer. Assoc. Petr. Geol., Bull., 38, 4, 584-647, Tulsa-Oklahoma.
• - 1960. Ecology and distribution of Recent Foraminifera. 1-297, Baltimore.
• - & PARKER, F. L. 1951. Ecology of Foraminifera, north-west Gulf of Mexico.- Mem. Geol. Soc. Amer., 46, 1, 1-88, New York.
• POBEDINA, W. M., et al. 1956. Spravočnik po mikrofaune Azerbajdžana. 1-189, Baku.
• POKORNY, V. 1958. Grundzüge der zoologischen Mikropaläontologie. 1, 1-582 Berlin.
• POLSKI, W. 1959. Foraminiferal biofacies off the North Asiatic. - Coast. Journ. Pal. 33, 4, 569-587, Tulsa, Oklahoma.
• PONDER, R. W. 1972. Pseudohauerina: A new genus of the Miliolidae and notes on three of its species. - Journ. Foram. Res., 2, 3, 145-156, Washington.
• PRELL-MÜSSIG, R. 1965. Das jüngere Tertiär (Oberes-Rupel bis Aquitan) bei Bruchsal (Foraminiferen, Fazies, Stratigraphie). - Jber. Geol. Landesamt., 7, 229-301, Freiburg.
• RAUZER-CHERNOUSOVA, D. M. & FURSENKO, A. V. 1959. Prostejšie. In: J. A. Orlov (red.), Osnovy Paleontologii, 1, 1-368, Moskva.
• REUSS, A. E. 1850. Neue Foraminiferen aus den Schichten des Österreichischen Tertiärbeckens.- Denkschr. K. Akad. Wiss. Wien, Math. Nat. Cl., 1, 365-388, Wien.
• - 1851. Uber die fossilen Foraminiferen und Entomostraceen der Septarienthone der Umgegend von Berlin. - Zeitschr. Deutsch. Geol. Ges., 1, 49-92, Berlin-Stuttgart-Hannover.
• - 1862. Entwurf einer systematischen Zusammenstellung der Foraminiferen. - Sitzungsber. K. Akad. Wiss. Wien, I, 44, 1, (1861), 6-10, 355-396, Wien.
• - 1867. Die fossile Fauna der Steinsalzablagerung von Wieliczka in Galizien. - Ibidem, 55, 1, 17-182, Wien.
• SAID, R. 1950. The distribution of Foraminifera in the northern Red Sea. - Contrib. Cushm. Found. Foram. Res. 1, 1/2, 9-29, Sharon, Mass.
• SAIDOVA, H. M. 1964. Raspredelenie donnych foraminifer i stratigrafija osadkov v severo-vostočnoj časti Tichogo Okeana. - Tr. Inst. Okean. AN SSSR, 68, Moskva.
• SCHLUMBERGER, C. 1886. Note sur le genre Adelosina. - Bull. Soc. Zool. France, 11, 544-557, Paris.
• - 1891. Révision des Biloculines des grands fonds. - Mém. Soc. Zool. France, 4, 542-579, Paris.
• - 1893a. Monographie des Miliolidées du Golfe de Marseille. - Ibidem, 6, 1-78, Paris.
• - 1893b. Note sur le genres Trillina et Linderina. - Bull. Soc. Géol. France, (Ser. 3), 21, 2, 118-123, Paris.
• SCHNITKER, D. 1971. Distribution of Foraminifera on the North Carolina Continental shelf. - Tulane Studies Geol. Pal., 8, 4, 169-215, New Orleans.
• SEIGLIE, G. A. 1965. Some observations on Recent Foraminifers from Venezuela. Part I. - Contrib. Cushm. Foram. Res, 16, 2, 70-73, Ithaca.
• SEROVA, M. J. 1953. Novye dannye o stroenii i razvitii usťja u foraminifer iz roda Hauerina (sem. Miliolidae). - Biul. M. O. I. P. otd. geol., 3, 62-63, Moskva.
• - 1955. Stratigrafija i fauna foraminifer miocenovych otloženij Predkarpat’ja. - Mater. po biostr. Zap. Obl. Ukr. SSR, 261-458, Moskva.
• - 1960. Ob ontogeneze i filogenetičeskom razvitii roda Hauerina. - Vopr. Mikropal., 3, 22-30, Moskva.
• - 1961. Novyj pozdnetortonskij rod Podolia (Miliolidae) Zapadnoj Ukrainy. - Paleont. Žurn., 1, 56-60, Moskva.
• SHIFFLETT, E. 1961. Living, dead, and total foraminiferal faunas, Heald Bank, Gulf of Mexico. - Micropaleontology, 7, 1, 45-54, New York.
• SIDEBOTTOM, H. 1904. Report on the Recent Foraminifera from the Coast of the Island of Delos. - Manchester Mem., 48, 5, 1-26, Manchester.
• SIGAL, J. 1952. Ordre des Foraminifera. In: PIVETEAU, J.: Traité de Paléontologie, 1, 133-301, Masson, Paris.
• SKOCZYLASÓWNA, K. 1930. Przyczynek do znajomości miocenu kotliny sądeckiej.- Roczn. Pol. Tow. Geol., 6, (1929), 50-72, Kraków.
• STANCHEVA, M. 1959. Microfaunistic characteristics of the Tortonian in North-Western Bulgaria. - Trav. Geol. Bulg., Ser. Paleont., 1, 229-319, Sofia.
• - 1960. Sarmatian Foraminifera from North-Western Bulgaria. - Ibidem, 2, 5-35, Sofia.
• STEINMANN, G. 1881. Die Foraminiferengattung Nummoloculina, n. gen. - Neues Jb. Miner. Geol. Pal., 1 (1881), 31-43, Stuttgart.
• SUBBOTINA, N. N. et al. 1960. Stratigrafija oligocenovych i miocenovych otloženij Predkarpat’ja po foraminiferam. - Trudy VNIGRI, 153, Mikrofauna SSSR 11, 5-127, Leningrad.
• SULIMSKI, A. 1956. Miliolidae tortońsko-sarmackie z Suchowoli. - Acta Palaeont. Pol., 1, 1, 69-101, Warszawa.
• ŚMIGIELSKA, T. 1957. Otwornice mioceńskie z Gliwic Starych. - Roczn. Pol. Tow. Geol., 25, 3, 245-304, Kraków.
• TERQUEM, O. 1878. Les Foraminifères et les Entomostracés - Ostracodes du Pliocène supérieur de l'Isle de Rhodes. - Mém. Soc. Geol. France, (ser. 3), 1, 1-135, Paris.
• TOULA, F. 1900. Über den marinen Tegel von Neudorf an der March (Dévény-Ujfalu) in Ungarn. - Verh. Natur-Heilkunde Pressburg, N. F., 11, (1899), 3-30, Bratislava.
• TRIEBEL, E. 1958. Die Photographie im Dienste der Mikropaläontologie. In: Handbuch der Mikroskopie in der Technik, 2, 3, 85-144, Frankfurt a/M.
• VELLA, P. 1957. Foraminifera from Cook Strait. In: Studies in New Zealand foraminifera. Part I. - Bull. N. Zeal. Geol. Surv., Pal., 28, 1-64, Wellington.
• VERHOEVE, D. 1970. Identification of the benthonic Foraminifera of the “Badener Tegel”, early Tortonian, at Sooss near Baden, Austria... - Bull. Soc. Belg. Geol. Pal. Hydrol., 79, 1, 25-54, Bruxelles.
• WALLER, H. O. 1960. Foraminiferal biofacies off the South China Coast. - Journ. Pal., 34, 6, 1164-1182, Tulsa, Oklahoma.
• VENGLINSKY, I. V. 1953. O mikropaleontologičeskich issledovanijach srednemiocenovych otloženij verchnetissenskoj vpadiny Zakarpatskoj oblasti. - Trudy Lvov. Geol. Obšč., ser. paleont., 2, 116-147, Lvov.
• - 1958. Foraminifery miocenu Zakarpatja. - 1-168, Kijiv.
• - 1961. Rozvitok dejakich rebristych miliolid z miocenovych vidkladiv Zakarpatja.- Geol. Žurn., 21, 3, 97-101, Kijiv.
• - 1962. Biostratigrafia miocenu Zakarpatja za faunoju foraminifer. 1-120, Kijiv.
• VENGLINSKY, I. V. 1967. O novom predstavitele roda Sigmoilina iz nižnemiocenovych otloženij Zakarpatja. - Paleont. Sbornik, 4, 1, 58-61, Lvov.
• - & BURYNDINA, L. V. 1965. O nových predstaviteljach rodov Hauerina i Peneroplis iz srednesarmatskich otloženij Zakarpatja. - Ibidem, 2, 1, 71-76.
• WIESNER, H. 1912. Zur Systematik adriatischer Nubecularien, Spiroloculinen, Miliolinen und Biloculinen. - Archiv. Protistenkunde, 25, 201-239, Jena.
• - 1918. Zur Systematik der Miliolideen. - Zool. Anzeiger, 51, 13-20, Leipzig.
• - 1923. Die Milioliden der östlichen Adria. 1-113, Prag (not available). Fide Catalogue Ellis & Messina.
• - 1931. Die Foraminiferen. In: Drygalski, E., von, Deutsche Südpolar Exped., 1901-1903, Zool, 20, 53-165, Berlin, Leipzig.
• WILLIAMSON, W. C. 1858. On the Recent Foraminifera of Great Britain. - Ray. Soc. Pub., 1-107, London.
• WRIGHT, J. 1911. Foraminifera from the Estuarine clays of Magheramorne, Co. Antrim, and Limavady Station, Co. Derry. - Belfast Nat. Field Club., Proc., (ser. 2), 6, (1910-1911), app. 2, 11-20, Belfast, in Catalogue Ellis & Messina.