EN
Fossil avian and reptilian eggs and eggshells, from the Cretaceous of Mongolia and USSR (Kazakhstan, Zaisan basin) as well as samples of dinosaurian and the Eocene avian eggshells from USA, China, France and Argentina were studied. Methodological, terminological and biomineralization aspects of eggshell structure are discussed. Considered are different classifications of eggshell according to the structural levels of eggshell matter organization (texture, general histostructure, superficial morphology). Basic types, morphotypes, types of pore system and types of surface ornamentation are the main structural categories employed in the systematic description of fossil material. About 18 groups of fossil eggshells referred to turtles, geckoes, crocodiles, and to 14 “families” or dinosaur and bird oological remains are described. Their composition, occurence, paleobiology and systematics are shortly presented.
PL
Praca zawiera przegląd budowy skorup jaj gadzich i ptasich oraz propozycją ujednoliconej terminologii oologicznej (fig. 1—8, tab. 1—2). Zbadany materiał obejmuje szczątki kredowych i kenozoicznych jaj gadzich i ptasich z Mongolii, Chin, Azji Środkowej, Francji, USA i Argentyny (pl. 21—39). Autor podaje kryteria klasyfikacji jaj na podstawie skorupy. Wyróżnia kilka poziomów organizacji strukturalnej skorup jaj: teksturę (ultrastrukturalne postaci biomineralizacji), histostrukturę ogólną i ogólną morfologię. Omawia i nazywa typy systemu porów oddechowych i ornamentacji zewnętrznej powierzchni skorupy. Na tej podstawie wyróżnia zasadnicze typy i morfotypy, oparte przede wszystkim na kryteriach ultra- i mikrostrukturalnych, jako najbardziej stabilnych i użytecznych diagnostycznie u grup współczesnych. Parataksonomiczny podział jaj kopalnych obejmuje 14 „rodzin” jaj dinozaurów i 18 grup jaj przypisanych krokodylom, żółwiom i gekkonom. Formalne opisy zawierają obok omówienia swoistych cech budowy skorup zaliczonych do poszczególnych grup także dane o ich występowaniu, spostrzeżenia paleobiologiczne i próbę powiązania parataksonów z grupami naturalnymi organizmów rodzicielskich.